Ο Σάμι Μπάσο που έπασχε από το σύνδρομο της προγηρίας έφυγε από τη ζωή το περασμένο Σάββατο σε ηλικία 28 ετών. Ειδικοί στο Dnews εξηγούν τι είναι αυτή η σπάνια πάθηση και απαντούν στο ερώτημα αν υπάρχει θεραπεία
Αυτό που ήταν εμφανές και ίσως το πιο αφοπλιστικό στον Sammy Basso, βιολόγο και εκπρόσωπο της κοινότητας ασθενών με προγηρία, ο οποίος πέθανε ξαφνικά το περασμένο Σάββατο στα 28 του, ήταν η ικανότητά του να βλέπει το αστείο σχεδόν παντού. Μια Πρωταπριλιά, δημοσίευσε ένα βίντεο λέγοντας ότι οι γιατροί του τον βάζουν σε δίαιτα – παράλογο για κάποιον που η γενετική του διαταραχή τον εμπόδιζε να πάρει βάρος. «Δίαιτα με θαλασσινά. Όταν βλέπω φαγητό, τρώω!», εκμυστηρευόταν στην κάμερα γελώντας.
Ήξερε ότι εξαιτίας της ασθένειάς του έδειχνε ασυνήθιστος, ήταν φαλακρός, χωρίς φρύδια, πρόωρα γερασμένος, λίγο σαν τον ET και του άρεσε να αυτοσαρκάζεται. Καθόταν έξω από το σπίτι ενός φίλου του κατά την διάρκεια του Halloween, απολαμβάνοντας τις αντιδράσεις των παιδιών καθώς μοίραζε καραμέλες. Έκανε το ίδιο έξω από την στρατιωτική βάση της Νεβάδα που έχει συνδεθεί με θεωρίες συνωμοσίας. «Φορούσε περίεργα γυαλιά ηλίου που έδειχναν εξωγήινα και καθόταν ακίνητος, κάνοντας πολλούς τουρίστες να πιστέψουν ότι είχαν δει κάτι εξωπραγματικό», περιγράφει στο statnews ο Φράνσις Κόλινς, πρώην διευθυντής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (NIH).
Ο Δρ Κόλινς άρχισε να ενδιαφέρεται για την προγηρία ενώ εκπαιδευόταν στην ιατρική γενετική στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ το 1982, σχεδόν τρεις δεκαετίες πριν διοριστεί επικεφαλής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ (NIH). Μια μέρα, είδε μια ασθενή με προγηρία, τη Meg Casey, που αν και ήταν μικρή σε ηλικία, ήταν πολύ κοντή, χωρίς μαλλιά και ζαρωμένη σαν μεγαλύτερη γυναίκα. Οι δικοί της δεν της είχαν πει για την ασθένειά της μέχρι την εφηβεία της, όπου έμαθε πως οι γιατροί είχαν προβλέψει ότι πιθανότατα δεν θα ζούσε μετά τα 16, αλλά στη συνέχεια αναθεώρησαν την πρόβλεψή τους μέχρι τα 21. Η Meg πέθανε τελικά το 1985 στο New Haven, Conn στα 29 της χρόνια, θύμα αυτής της σπάνιας ασθένειας της γήρανσης. Ο θάνατός της ακολούθησε μετά από έξι εβδομάδες εκείνον της Alicia Gowans, μια 15χρονης κοπέλας επίσης, με προγηρία από το San Jose, την οποία η Casey, είχε γνωρίσει στην Disneyland το 1981.
Παρά τον θάνατο του Summy Basso, η Sunday Margaret (Meg) Casey παραμένει το μακροβιότερο θύμα της προγηρίας, μιας γενετικής διαταραχής που εμποδίζει την ανάπτυξη, αποσυνθέτει τα οστά, προκαλεί πτώση των μαλλιών και γερνάει πρόωρα ό,τι προσβάλλει.
Τι είναι η προγηρία
Ο Summy Basso γεννήθηκε το 1995 στο Schio της Ιταλίας και έζησε στο Tezze sul Brenta, περίπου μία ώρα βορειοδυτικά της Βενετίας. Όταν ήταν 2 ετών, διαγνώστηκε με προγηρία, γνωστή και ως σύνδρομο Hutchinson-Gilford ή HGPS, από τους Jonathan Hutchinson και Hastings Gilford που περιέγραψαν αρχικά την διαταραχή στα τέλη του 1800.
Η προγηρία οφείλει το όνομά της στην ελληνική λέξη «γήρας» και είναι μια γενετική ασθένεια που επιταχύνει τον βιολογικό χρόνο. Ένα μόνο 'τυπογραφικό' λάθος στο γονιδίωμα κάποιου προκαλεί την παραγωγή μιας τοξικής πρωτεΐνης που περικόπτει την διάρκεια ζωής των κυττάρων και δημιουργεί ένα σύνδρομο που επηρεάζει ολόκληρο το σώμα ενός παιδιού.
Η προγηρία είναι μια εξαιρετικά σπάνια γενετική ασθένεια που προκαλεί ταχεία γήρανση στα παιδιά. «Τα νεογνά με τηn διαταραχή φαίνεται να είναι υγιή κατά τη γέννηση, αλλά συνήθως αρχίζουν να εμφανίζουν σημάδια πρόωρης γήρανσης κατά τα πρώτα ένα έως δύο χρόνια της ζωής τους. Ο ρυθμός ανάπτυξής τους επιβραδύνεται και δεν παίρνουν κανονικά το αναμενόμενο βάρος. Τα παιδιά με την πάθηση έχουν τυπική νοημοσύνη, αλλά η ταχεία γήρανση τους προκαλεί ξεχωριστά φυσικά χαρακτηριστικά, όπως φαλάκρα, πεταχτά μάτια, μικρή γνάθο, καθυστερημένη εμφάνιση δοντιών, ρυτιδωμένο δέρμα, λεπτή μύτη σαν ράμφος, δυσανάλογα μικρό πρόσωπο σε σύγκριση με το μέγεθος του κεφαλιού, απώλεια λίπους κάτω από το δέρμα, κ.ά», περιγράφει ο Αναπληρωτής Καθηγητής Γενετικής Χρήστος Γιαπιτζάκης, που είναι Υπεύθυνος της Μονάδας Στοματοπροσωπικής Γενετικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η προγηρία είναι πάντα θανατηφόρα και μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε. Η μέση ηλικία θανάτου είναι τα 14,5 έτη, αν και ορισμένα άτομα ζουν και μετά τα 20 τους χρόνια, όπως οι δυο προαναφερθείσες περιπτώσεις. Ο θάνατος έρχεται συχνότερα ως αποτέλεσμα επιπλοκών σοβαρής αθηροσκλήρωσης, την ίδιας καρδιακής νόσου που επηρεάζει εκατομμύρια συνήθως ενήλικες. Εμφανίζεται σε 1 στα 18 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως και σήμερα, περίπου 400 παιδιά και νέοι ενήλικες σε όλο τον κόσμο ζουν με προγηρία.
«Μια γενετική μεταλλαγή στο γονίδιο LMNA προκαλεί προγηρία. Το γονίδιο LMNA είναι υπεύθυνο για την παραγωγή μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται λαμίνη Α. Η Lamin A είναι ένα σημαντικό μέρος της δομικής σκαλωσιάς που συγκρατεί τον πυρήνα κάθε κυττάρου στο σώμα. Μια μικροσκοπική μεταλλαγή στο γονίδιο LMNA προκαλεί την δημιουργία μιας ακανόνιστης μορφής της πρωτεΐνης λαμίνης Α που ονομάζεται προγερίνη. Η προγερίνη αντικαθιστά τη λαμίνη Α και κάνει τους πυρήνες των κυττάρων ασταθείς, καταστρέφοντάς τους αργά. Αυτό οδηγεί στον πρόωρο θάνατο κάθε κυττάρου στο σώμα, γεγονός που προκαλεί την διαδικασία της πρόωρης γήρανσης», εξηγεί ο καθηγητής Γιαπιτζάκης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, σχεδόν όλες οι περιπτώσεις προγηρίας εμφανίζονται ως μια νέα, αυθόρμητη (de novo) μεταλλαγή στο γονίδιο LMNA. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει βιολογικό οικογενειακό ιστορικό της νόσου, δηλαδή δεν κληρονομείται από γονέα. Η μεταλλαγή συμβαίνει σχεδόν πάντα στο σπερματοζωάριο πριν από τη σύλληψη.
Η προγηρία είναι μια αυτοσωματική επικρατούσα διαταραχή. Αυτό σημαίνει ότι ένα αντίγραφο του μεταλλαγμένου γονιδίου σε κάθε κύτταρο είναι αρκετό για να προκαλέσει την πάθηση.
«Δεν μπορεί κάποιος να την αποτρέψει. Η πάθηση συνήθως δεν εμφανίζεται σε οικογένειες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη. Ωστόσο, εάν μια οικογένεια έχει ένα παιδί με προγηρία, οι πιθανότητες να αποκτήσει ακόμη ένα με τη νόσο είναι 2% έως 3%. Αυτό οφείλεται σε μια κατάσταση που ονομάζεται μωσαϊκισμός, όπου ένα μικρό ποσοστό των κυττάρων ενός γονέα φέρει τη γενετική μεταλλαγή για την προγηρία, αλλά ο γονέας δεν πάσχει. Μια γενετική εξέταση θα αποκαλύψει τους πιθανούς κινδύνους εμφάνισης της νόσου», προσθέτει ο Έλληνας γενετιστής.
Διάγνωση και θεραπεία
Εκτός από το σύνδρομο προγηρίας Hutchinson-Gilford, πολλές άλλες παθήσεις προκαλούν πρόωρη γήρανση. Αυτά ονομάζονται προγεροειδή σύνδρομα. Η νεογνική προγηρία ή το νεογνικό προγεροειδές σύνδρομο, είναι μία από αυτές τις καταστάσεις. Γνωστή και ως σύνδρομο Wiedemann-Rautenstrauch, αυτή η ασθένεια προκαλεί καθυστερήσεις στην ανάπτυξη και ζαρωμένο δέρμα. Ωστόσο, το νεογνικό προγεροειδές σύνδρομο κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι και τα δύο αντίγραφα του μεταλλαγμένου γονιδίου σε κάθε κύτταρο πρέπει να μεταβιβαστούν για να προκληθεί η διαταραχή.
Ο παιδίατρος μπορεί να διαγνώσει την κατάσταση του παιδιού με βάση τη φυσική του εμφάνιση. Εάν υποπτευθεί προγηρία, θα προτείνει γενετικό έλεγχο για να επιβεβαιώσει την διάγνωση.
Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για την προγηρία, αλλά οι ερευνητές μελετούν διάφορα φάρμακα. Σχεδόν δύο δεκαετίες έρευνας στο NIH οδήγησαν το 2020 στην πρώτη εγκεκριμένη από τον FDA θεραπεία για την προγηρία, για ασθενείς ηλικίας 12 μηνών και άνω. Η νέα θεραπεία κατέστη δυνατή εν μέρει χάρη στην εργασία των ερευνητών του National Human Genome Research Institute (NHGRI), ενός από τα ινστιτούτα του ΝΙΗ με επικεφαλής τον Dr. Francis Collins, ο οποίος αναγνώρισε και χαρακτήρισε τη λειτουργία του μεταλλαγμένου γονιδίου και της πρωτεΐνης (προγερίνης) που κωδικοποιεί.
Η προτεινόμενη θεραπεία της προγηρίας περιλαμβάνει τη χρήση ενός φαρμάκου που ονομάζεται Lonafarnib (με την εμπορική ονομασία Zokinvy). Ενώ αρχικά το Lonafarnib αναπτύχθηκε για τη θεραπεία του καρκίνου, αποδείχθηκε ότι βελτιώνει πολλές πτυχές της προγηρίας και κυρίως αυξάνει το μέσο ποσοστό επιβίωσης των παιδιών με τη νόσο κατά δυόμισι χρόνια. Συνήθως τα παιδιά που λαμβάνουν το φάρμακο δείχνουν βελτίωση σε ένα από τα παρακάτω ή και σε όλα μαζί, δηλαδή στην δομή των οστών, στην ευκαμψία των αιμοφόρων αγγείων, στη μυϊκή μάζα και στην ακοή.
Η συγκεκριμένη θεραπεία, αντί να εξαλείψει το γενετικό τυπογραφικό λάθος με μοριακό ψαλίδι, αντικαθιστά αυτό το γράμμα στην ακολουθία του DNA με το σωστό, σε ένα είδος βιολογικής επεξεργασίας κειμένου. Και αν αποδειχθεί τελικά αποτελεσματική στην επιβράδυνση ή την αναστολή της προγηρίας, λένε οι ερευνητές, η μέθοδος μπορεί επίσης να βοηθήσει στη θεραπεία και άλλων σπάνιων γενετικών ασθενειών που δεν έχουν θεραπείες ή που έχουν προσελκύσει ελάχιστα το ενδιαφέρον των φαρμακευτικών εταιρειών.
Πρόσφατα ανακοινώθηκε η έναρξη και μιας νέας κλινικής δοκιμής με ένα νέο φάρμακο που ονομάζεται Progerinin, που θα δοκιμαστεί συνδυαστικά με το Lonafarnib (Zokinvy) για να διαπιστωθεί αν έχει μεγαλύτερη επίδραση συγκριτικά με την μεμονωμένη χορήγηση του Lonafarnib. Το Progerinin αναπτύχθηκε από την κορεατική εταιρεία βιοτεχνολογίας PRG Science & Technology Co., Ltd. (PRG S&T) με χρηματοδότηση έρευνας από το The Progeria Research Foundation (PRF). Στην τυχαιοποιημένη ανοιχτή δοκιμή Φάσης ΙΙα, το Progerinin θα χορηγηθεί σε 10 ασθενείς με προγηρία και προγεροειδείς λαμινοπάθειες (PL) ηλικίας ενός έτους και άνω. Το Lonafarnib (Zokinvy) έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τη διάρκεια ζωής σε ένα μοντέλο ποντικιού με προγηρία κατά 25%, αλλά δεδομένα που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Cells τον Απρίλιο του 2023 έδειξαν ότι το Progerinin αύξησε την διάρκεια ζωής του ποντικιού κατά 50%. Το Zokinvy δρα εμποδίζοντας την τοξική πρωτεΐνη προγερίνη που προκαλεί την ασθένεια, να αναπτυχθεί και να επιτεθεί στα φυσιολογικά κύτταρα, ενώ το Progerinin φαίνεται να μειώνει το επίπεδο προγερίνης που συσσωρεύεται στο σώμα. Επί του παρόντος, το Zokinvy είναι η μόνη θεραπεία για την προγηρία και για προγεροειδείς λαμινοπάθειες (PL) που έχει εγκριθεί από τον FDA (το 2020), από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA, το 2022) και από το Υπουργείο Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας της Ιαπωνίας (MHLW, το 2024).
Το γεγονός ότι η έρευνα της προγηρίας έχει προχωρήσει τόσο πολύ οφείλεται εν μέρει στον ίδιο τον Summy Basso. Ο εκλιπών προσφέρθηκε εθελοντικά να συμμετάσχει στην κλινική δοκιμή αυτού που θα γινόταν το πρώτο εγκεκριμένο φάρμακο για τη νόσο, του Zokinvy. Στη συνέχεια, ως βιολόγος, εντάχθηκε στην ερευνητική ομάδα που εργαζόταν πάνω σε μια γονιδιακά επεξεργασμένη θεραπεία.
Πριν πέντε χρόνια μάλιστα, είχε τιμηθεί από τον Ιταλό πρόεδρο της δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα με τον τίτλο του ιππότη της ιταλικής αβασίλευτης δημοκρατίας.
Όλοι γύρω από τον Basso γνώριζαν ότι είχε ξεπεράσει από καιρό το μέσο προσδόκιμο ζωής της προγηρίας και ότι μπορούσε να πεθάνει ανά πάσα στιγμή. Σύμφωνα με το statnews, μόλις είχε ταξιδέψει στην Κίνα για να επισκεφτεί συναδέλφους του εκεί. Τις τελευταίες 24 ώρες του, έστελνε email στον Collins για την επόμενη συνάντησή τους με άλλους επιστήμονες και είχε ενθουσιαστεί γιατί θα παρευρισκόταν στο γάμο ενός φίλου του. Εκεί κατέρρευσε, μετά από μια νύχτα γιορτής και χορού από καρδιαγγειακές επιπλοκές της νόσου. Κατά κάποιον τρόπο, ήταν μια ταιριαστή τελευταία πράξη για τον Basso, ο οποίος, έλεγε ξανά και ξανά πως ακόμη και σε έναν κόσμο γεμάτο ανείπωτη θλίψη υπάρχουν πολλά πράγματα με τα οποία μπορεί κάποιος να ενθουσιαστεί!
from Όλες Οι Ειδήσεις https://ift.tt/zbSr0If
via IFTTT