Το σημαντικό είναι ότι επιτέλους η Σουηδική Ακαδημία βραβεύει τρείς άξιους οικονομολόγους, που με το έργο τους επηρέασαν και επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική έρευνα και την οικονομική πολιτική, προς όφελος όλων μας.
Είναι αλήθεια ότι πολύ συχνά τα τελευταία χρόνια η πλειονότητα των οικονομολόγων είχε απογοητευτεί από τις απονομές του βραβείου Νόμπελ στα οικονομικά, σε επιστήμονες που είχαν κάνει μάλλον οριακή συμβολή στην επιστήμη. Η χθεσινή απονομή στους Daron Acemoglu, Simon Johnson και James Robinson είναι μια πράξη δικαιοσύνης επειδή βραβεύονται τρεις σημαντικοί οικονομολόγοι, που με το έργο τους επηρέασαν σημαντικά την πορεία της οικονομικής έρευνας αλλά και της οικονομικής πολιτικής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Daron Acemoglu είναι το μεγάλο αστέρι και ο πιο επιδραστικός οικονομολόγος των τελευταίων χρόνων.
Η Σουηδική Ακαδημία στο σκεπτικό της αναφέρεται κυρίως στο έργο που από κοινού δημοσίευσαν οι τρεις και αφορά στην εξήγηση γιατί μερικές χώρες αναπτύχθηκαν και γιατί άλλες παρέμειναν υπανάπτυκτες και φτωχές. Με αναφορές στην εργασία και άλλων οικονομολόγων, κυρίως του Douglas North, αλλά και πολιτικών επιστημόνων και ιστορικών μας λένε ότι οι διαφορές μεταξύ χωρών δεν είναι αποτέλεσμα γεωγραφικής τοποθεσίας ή φυσικών πόρων ή καλής ηγεσίας, αλλά κυρίως θέμα κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών θεσμών.
Έτσι εξηγείται γιατί μια χώρα στην άκρη του κόσμου και μακριά από τις διεθνείς αγορές, όπως π.χ. η Νέα Ζηλανδία είναι μια από τις πιο προηγμένες χώρες του κόσμου, ενώ άλλες χώρες που έχουν και φυσικούς πόρους και είναι κοντά στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής παραμένουν υπανάπτυκτες.[1]
Με απλά λόγια, οι Acemoglu, Johnson, και Robinson έχουν συμβάλει σημαντικά στο να κατανοήσουμε μερικές από τις βασικές αιτίες της αποτυχίας πολλών χωρών να αναπτυχθούν. Με τις μεθόδους που ανέπτυξαν για τη μελέτη αυτών των θεμάτων έχουν οδηγήσει πλήθος οικονομολόγων και πολιτικών επιστημόνων να εμβαθύνουν σε αυτά τα θέματα, αλλά έχουν επηρεάσει και διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς στις συστάσεις που κάνουν για την οικονομική πολιτική.
Στο σύντομο αυτό σημείωμα δεν είναι δυνατό να αναφερθούμε αναλυτικά των έργο των βραβευμένων. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει πλούσιο υλικό στη σχετική ιστοσελίδα της Σουηδικής Ακαδημίας. Θεωρώ όμως ότι επειδή το όλο σκεπτικό της σχετικής Επιτροπής της Σουηδικής Ακαδημίας περιορίζεται σε ένα μέρος μόνο των εργασιών τους, αξίζει να αναφερθούμε και σε πολλές άλλες σημαντικές εργασίες των τιμωμένων που αφορούν άλλα σημαντικά θέματα μεγάλου ενδιαφέροντος για οικονομολόγους, πολιτικούς επιστήμονες και κυβερνήσεις.
Στο βιβλίο των Acemoglu και James Robinson, "The Narrow Corridor: States, Societies and the Fate of Liberty", Penguin Press, μετά από μακρά αναφορά στην ιστορία, από την Αρχαία Αθήνα μέχρι σήμερα, τονίζεται ότι η φιλελεύθερη (liberal) δημοκρατία που ξέρουμε δεν είναι μια φυσιολογική εξέλιξη πραγμάτων. Στις περισσότερες χώρες και περισσότερες περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας οι ισχυροί κυριάρχησαν με αποτέλεσμα την εκμετάλλευση των μεγαλύτερων κοινωνικών στρωμάτων μέσα σε καθεστώς καταπίεσης. Συμπέρασμα, η ανθρώπινη ελευθερία έχει διασφαλιστεί εκεί που υπάρχει μια λεπτή και εύθραυστη ισορροπία μεταξύ κράτους και κοινωνίας. Και αυτές οι λεπτές ισορροπίες διατρέχουν τον κίνδυνο να διαρραγούν στην εποχή μας σε όλο και περισσότερες, ακόμη και ανεπτυγμένες χώρες.
Ιδιαίτερα επίκαιρο είναι και το πιο πρόσφατο βιβλίο των Acemoglu και Johnson "Power and Progress: Our One Thousand Year Struggle over Technology and Prosperity", στο οποίο, μετά από μακρά αναφορά στις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών, από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα, τεκμηριώνεται ότι οι νέοι τρόποι οργάνωσης της παραγωγής μπορούν να εξυπηρετήσουν είτε τα συμφέροντα μιας ελίτ είναι να αποτελέσουν το θεμέλιο για ευρύτερη ευημερία.
Με τις σημερινές τεχνολογίες και την τεχνητή νοημοσύνη, που υποσκάπτουν την απασχόληση και ίσως τη δημοκρατία με την υπερβολική αυτοματοποίηση και την εισβολή στην προσωπική ζωή των ανθρώπων υπάρχει ο κίνδυνος τα οφέλη να μη διαχυθούν στην ευρύτερη κοινωνία αλλά να τα καρπωθούν μικρές ομάδες προνομιούχων και να ανατραπούν κατακτήσεις για ισότητα, δημοκρατία και προσωπική ελευθερία που τις θεωρούμε δεδομένες.
Σίγουρα και δεν είναι δυνατό να παρουσιαστεί το έργο των βραβευθέντων σε ένα τέτοιο βιαστικό σημείωμα. Το σημαντικό είναι ότι επιτέλους η Σουηδική Ακαδημία βραβεύει τρείς άξιους οικονομολόγους, που με το έργο τους επηρέασαν και επηρεάζουν σημαντικά την οικονομική έρευνα και την οικονομική πολιτική, προς όφελος όλων μας.
(Ο Βασίλης Ράπανος είναι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το K-Report)
[1] Εκτεταμένη ανάλυση βρίσκει κανείς στο εκλαϊκευμένο και κλασικό πλέον βιβλίο των Acemoglu, D. and J. A. Robinson (2013), Why Nations Fail: The Origins of Power,Prosperity, and Poverty, New York, NY: Crown.
from Όλες Οι Ειδήσεις https://ift.tt/qdjRuSc
via IFTTT