Από δυο ερευνητές που επισκέφθηκαν πρόσφατα το ποτάμι-Η Περιφέρεια Στερεάς μπορεί να χρηματοδοτήσει μια ολοκληρωμένη μελέτη για το οικοσύστημα.
Όπως είναι γνωστό, ο Σπερχειός έχει 17 είδη ψαριών, από τα οποία τα 12 είναι επιβεβαιωμένα ιθαγενή είδη και μερικά πολύ σπάνια ενδημικά του ποταμού.
Το πιο μυστήριο από αυτά είναι είδος τσιρονιού που επισήμως δεν έχει επιστημονική ονομασία και λέγεται απλά Rutilus sp. Spercheios, δηλαδή το «άγνωστο» τσιρόνι του Σπερχειού.
Το είδος αυτό πρωτοανακαλύφθηκε στον ποταμό, στα τέλη του ’90, από μια ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών-Ινστιτούτου Εσωτερικών Υδάτων (ΙΕΥ-ΕΛΚΕΘΕ), όμως τότε πιάστηκαν ελάχιστα και μόνο μικρά ψάρια. Έπειτα, το 2007, βάσει παλιών δειγμάτων περιγράφτηκε το ψάρι ως άγνωστο είδος του Σπερχειού, στο βιβλίο «Εγχειρίδιο Ψαριών της Ευρώπης», από τους συστηματικούς Maurice Kottelat και Jorg Freyhof.
Ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ εντόπισε ξανά τα τσιρόνια κοντά στον κάτω ρου του Σπερχειού το 2009, και το είδος αυτό φωτογραφήθηκε πρόσφατα από τον Νίκο Πέτρου για το βιβλίο «Ελλάδα η Χώρα της Ποικιλότητας» (2010).
Αυτές οι «περιπέτειες» προσέλκυσαν το διεθνές ενδιαφέρον για τα ψάρια του Σπερχειού και ειδικά για αυτό το περίεργο τσιρόνι. Στην Ελλάδα υπάρχουν διάφορα είδη τσιρονιών, όπως και τοπικά ενδημικά είδη, που είναι εξαιρετικά περιορισμένα σε μοναδικές λεκάνες απορροής, όπως στην Πρέσπα, Τριχωνίδα και Υλίκη. Είναι επιτακτική ανάγκη, πλέον, η έρευνα βιολογικής ταξινόμησης στον Σπερχειό. Φέτος τον Σεπτέμβριο, επισκέφτηκαν τον Σπερχειό, για τον σκοπό αυτό, δυο εξερευνητές.
Ο Δρ. Radek Sanda, Ιχθυολόγος του Τμήματος Ζωολογίας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Πράγας, μαζί με τον Δρ. Σταμάτη Ζόγκαρη, Γεωγράφο-Βιολόγο του ΙΕΥ-ΕΛΚΕΘΕ, εξαιρετικό φίλο και λαμπρό επιστήμονα-ερευνητή, πάντα πρόθυμο εισηγητή στα επιμορφωτικά σεμινάρια και στις άλλες, σχετικές με το ποτάμι, εκδηλώσεις του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Υπάτης, όπου καθήλωνε το ακροατήριο με το εύρος των γνώσεων του αλλά και το πάθος του για το περιβάλλον.
Τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών ήταν καταπληκτικά και ο Δρ. Στ. Ζόγκαρης μας είπε:
«Ανακαλύφθηκαν πολλά άτομα τσιρονιού στον κάτω ρου του Σπερχειού αλλά και κοντά στη γέφυρα Λουτρών Υπάτης. Εκεί για πρώτη φορά. Δεν έχουμε ιδέα για το τι μπορεί να είναι αυτό το ψάρι. Πιθανολογούμε ότι πρόκειται για νέο είδος, όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί και το ότι απλά εισήχθηκε κάποτε από ανθρώπινο χέρι, από κάποια άλλη λεκάνη απορροής. Η γενετική έρευνα θα ερευνήσει τις συγγενικές σχέσεις όλων των τσιρονιών της Ελλάδας για πρώτη φορά και σύντομα θα ξέρουμε!».
Με την ευκαιρία, ρωτήσαμε τον Δρ. Στ. Ζόγκαρη, σχετικά με τον Σπερχειό και πήραμε τις παρακάτω απαντήσεις.
ΕΡ: Γιατί είναι σημαντικός ο Σπερχειός;
ΑΠ: Καταρχήν είναι ένα μεγάλο φυσικό ποτάμι στην Οικοπεριφέρεια του Δυτικού Αιγαίου-το πλουσιότερο σύστημα στην νοτιοανατολική πλευρά της Ελληνικής χερσονήσου-και με πολύ σπάνια ενδημικά, όπως είναι ο πασίγνωστος Ελληνοπυγόστεος, που υπάρχει μόνο εδώ. Δεν έχει μεγάλα φράγματα στον κορμό του κύριου ρου του ο Σπερχειός, έχει ακόμη σημαντικά παρόχθια δάση και έλη και ένα εντυπωσιακό Δέλτα. Οι ποικιλόμορφοι παραπόταμοι, επίσης, ρέουν κατά πολύ ελεύθεροι με μεγάλη ποικιλότητα φυσικών βιοτόπων όπου ευδοκιμούν τα διάφορα σημαντικά είδη ψαριών, λόγω της βιογεωγραφικής απομόνωσης του ποταμού. Και ακόμη έχουμε να μάθουμε πολλά για τα είδη αυτά.
ΕΡ: Ποια είναι τα σημαντικότερα ερευνητικά ερωτήματα στον Σπερχειό σήμερα, όσον αφορά τα ψάρια του;
ΑΠ: Είναι πολλά! Ακόμη δεν ξέρουμε τίποτα για τους πληθυσμούς των ψαριών ή την τοπική κατανομή των ιχθυοκοινοτήτων. Δεν ξέρουμε από τι φυσικούς ή ανθρωπογενείς παράγοντες επηρεάζονται οι πληθυσμοί τους ή πως και πότε μεταναστεύουν, ειδικά τα μεταναστευτικά είδη, όπως το σκαρούνι (Luciobarbus graecus), η μπριάνα Σπερχειού (Barbus sperchiensis), ο ποταμοκέφαλος Μακεδονίας (Sgualius vardarensis). Ξέρουμε μόνο ότι οι πληθυσμοί του χελιού έχουν καταρρεύσει, δεν ξέρουμε γιατί. Για κάποια σπάνια ψάρια, όπως το τοπικό τσιρόνι και η πέστροφα της Οίτης, δεν ξέρουμε καν τι είδη είναι, δεν έχουν ποτέ φυλογενετικά εξεταστεί, δεν έχουν επίσημο όνομα.
Μετά υπάρχει το σοβαρό ζήτημα της διαχείρισης. Τι χρειάζεται η «βιολογία του ποταμού» για να είναι υγιείς οι πληθυσμοί; Τα ψάρια είναι το βαρόμετρο του ποταμού. Όταν υπάρχει υπεράντληση νερών, όταν έχουμε αποξηράνσεις, αποδάσωση παρόχθιων ζωνών, ρύπανση και αλλοίωση της φυσικής μορφής της κοίτης, τότε σίγουρα θα αντιδράσουν. Τα ψάρια είναι στοιχεία βιολογικής ποιότητας των εσωτερικών υδάτων βάσει της υπεροδηγίας «Πλαίσιο για τα Νερά» (2000/60/EC). Έχουμε υποχρέωση να διατηρήσουμε τα πεδία γόνου των ειδών που εισέρχονται στο Δέλτα από την θάλασσα, να διατηρήσουμε τους υγρότοπους και τα αυλάκια όπου κατοικεί ο Ελληνοπυγόστεος και να μάθουμε τι χρειάζεται να γίνει για να επιβιώσουν και τα άλλα σπάνια ελληνικά ενδημικά, αυτά δηλαδή που υπάρχουν αποκλειστικά στη χώρα μας. Επίσης, μεγάλος κίνδυνος είναι η κακή πρακτική ελευθέρωσης ξενικών ειδών-αυτό πρέπει να ελεγχθεί πάση θυσία-διότι από την γενετική μόλυνση μπορεί να χάσουμε την ντόπια πέστροφα ή τους ευάλωτους πληθυσμούς μικρόσωμων ψαριών πχ τα ενδημικά Αττικόψαρα (Pelasgus marathonicus). Ήδη, κάποια ξενικά είδη-εισβολείς, όπως το κουνουπόψαρο, η ιριδίζουσα πέστροφα, πιθανώς και άλλες ποικιλίες ξενικής πέστροφας, έχουν δημιουργήσει μια μορφή «βιολογικής μόλυνσης».
ΕΡ: Γιατί να νοιαζόμαστε για τα ψάρια;
ΑΠ: Γιατί να νοιαζόμαστε για την ζωή; Τα ψάρια είναι η ζωή του ποταμού, ενδείκτες της υγείας του, φυσική κληρονομιά, είναι και πανέμορφα πλάσματα της φύσης. Ευχή μου, κάποτε να υπάρξει ένα ενυδρείο ψαριών των εσωτερικών υδάτων εδώ, για να αναδείξει και τα 17 είδη του γλυκού νερού του ποταμού μαζί με άλλα τόσα που εισέρχονται τακτικά στα υφάλμυρα νερά του Δέλτα. Πάνω από όλα, ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίσει ότι η φύση του ποταμού είναι πολύτιμη και πανέμορφη. Θα μας αναζωογονεί, αρκεί να θέλουμε να τη γνωρίσουμε.
Από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι είναι επιτακτική πλέον η ανάγκη για την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης μελέτης του ποτάμιου οικοσυστήματος, με έμφαση στην ιχθυοπαγίδα, ώστε να αποκτήσουμε επιτέλους μια ολοκληρωμένη εικόνα του Σπερχειού. Η γνώση αυτή αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για το σχεδιασμό οποιασδήποτε παρέμβασης ή διαχείρισης της περιοχής με την θέσπιση των αναγκαίων μέτρων προστασίας των ειδών. Τι να διαχειριστούμε, τι να προστατέψουμε αν δεν ξέρουμε τι έχουμε; Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας μπορεί και πρέπει, χωρίς καθυστέρηση, να χρηματοδοτήσει μια τέτοια μελέτη (την οποία ήδη διαθέτουν πολλά ποτάμια της χώρας μας), αποδείχνοντας στην πράξη το ενδιαφέρον της για την προστασία της φυσικής κληρονομιάς του τόπου μας σε μια εποχή που τα πάντα ισοπεδώνονται από την γενικευμένη κρίση του πλανήτη μας. Η περιφερειακή ενότητα Φθιώτιδας με την περιβαλλοντική ευαισθησία που διατείνεται ας σκύψει πάνω και από τα νερά του Σπερχειού προωθώντας μέτρα και πρακτικές που συμβάλουν στη διατήρηση της υγείας και της βιοποικιλότητας του ποταμού.
Στέλιος Συλεούνης, Θανάσης Σκούρας
Πηγή: Λαμιακός Τύπος
πηγή: www.solon.org.gr
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΣ kaliterilamia.gr
ΘΕΜΑ:
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ