Ευθυμία Μερτσανίδου
Ο σημερινός προορισμός του παρόντος άρθρου είναι η Λαμία, πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας της Φθιώτιδας. Είναι χτισμένη στις πλαγιές του όρους Όθρυς και αποτελεί μια πόλη με βαθιά ιστορική παράδοση, αλλά και φυσική ομορφιά, η οποία γίνεται φανερή τόσο στο κέντρο της Λαμίας, όσο και στα περίχωρα, που την κυκλώνουν. Ο πληθυσμός της πόλης αυτής έχει υπολογιστεί σε περίπου 52.000 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε το 2011. Οι κάτοικοί της ασχολούνται κατά κύριο λόγο με αγροτικές διαδικασίες, αλλά και την κτηνοτροφία, γεγονός που συνεπάγεται και τα εξαιρετικά τοπικά εδέσματα, τα οποία μπορεί κανείς να δοκιμάσει στις παραδοσιακές ταβέρνες της περιοχής.
Ως προς την ονομασία της περιοχής, έρευνες δείχνουν πως η Λαμία ετυμολογικά συνδέεται με λέξεις όπως χάσμα ή αχόρταγος. Αρχαιολογικές έρευνες που διεξήχθησαν στην περιοχή φανέρωσαν την ύπαρξη ενός φαραγγιού, γεγονός το οποίο ίσως να έχει σχέση με την ονομασία, εξαιτίας του μεγάλου αριθμού λαμιών, που είχαν βρει καταφύγιο εκεί. Αξιοσημείωτο σε κάθε περίπτωση, είναι το γεγονός πως η Λαμία για ένα διάστημα αρκετών αιώνων καλούνταν Ζητούνι ή Ζητούνιον ή Ζηρτούνιον ή Ζητόνιον, λέξη πιθανότατα προερχόμενη από τη σλαβική λέξη σιτόνιον, που σημαίνει “η περιοχή που βρίσκεται πέραν του ποταμού”.
Η ιστορία της Λαμίας
Ποικίλες αρχαιολογικές ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, φανερώνουν πως η Λαμία είχε κατοικηθεί ήδη κατά την περίοδο 2.800-1.100 π.Χ., γνωστή και ως εποχή του Ορείχαλκου. Η οχύρωση της υπολογίζεται πως δημιουργήθηκε κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και σκοπό της είχε, σύμφωνα με μαρτυρία του Διόδωρου του Σικελιώτη, να διευκολύνει το έργο της επιτήρησης των γύρω περιοχών για την αποφυγή εισβολών. Κατά το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα, η περιοχή της Λαμίας πέρασε στον έλεγχο του Φιλίππου Β’, βασιλιά της Μακεδονίας, για να πραγματοποιηθεί σε αυτήν λίγα χρόνια αργότερα, ο γνωστός ως Λαμιακός πόλεμος, στον οποίον μάχονταν οι Μακεδόνες με τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις. Αποτέλεσμα των μαχών αυτών ήταν να καταλήξει ο έλεγχος της Λαμίας σε Θεσσαλούς και Αιτωλούς.
Είναι γνωστό πως οι κάτοικοι της Λαμίας ασπάστηκαν τον χριστιανισμό πολύ νωρίς, ήδη από το 50 μ.Χ.. Ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την περιοχή είναι πως, στα πλαίσια διάδοσης του Χριστιανισμού, πέρασαν από τη Λαμία οι Απόστολοι Παύλος και Λουκάς.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1204, η κυριαρχία της Λαμίας πέρασε στα χέρια των Φράγκων, οι οποίοι και ίδρυσαν τη Βαρονία του Ζητουνίου και λίγα μόλις χρόνια αργότερα, το 1218, τον έλεγχο της περιοχής αναλαμβάνει ο Δεσπότης της Ηπείρου, Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας. Περί το 1311, η Λαμία και το Κάστρο της, περνούν στη κυριαρχία των Καταλανών, για να καταλήξουν ενάμιση αιώνα μετά στα χέρια των Οθωμανών. Με τον τρόπο αυτό, ολοκληρώνεται μια περίοδος συνεχών διεκδικήσεων και ασταμάτητων αιματοχυσιών, για τη Λαμία.
Όπως για τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, έτσι και για τη Λαμία, η περίοδος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν μια από τις σημαντικότερες που διαμόρφωσαν την μετέπειτα πορεία της και την καθόρισαν ως μια ελεύθερη πόλη του ελληνικού κράτους. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος για τη Λαμία, παραδόξως, δεν χαρακτηρίστηκε από θανάτους, σφαγές, λεηλασίες, χάρις κυρίως την τεράστια συμβολή ανθρώπων, όπως αυτή του Ηλία Κόκκινου. Στις 17 Οκτωβρίου 1944, στη Μεγάλη Βρύση, σημειώνεται σημαντική σύγκρουση μεταξύ Ελλήνων και Γερμανών. Το απόγευμα της ίδιας μέρας κηρύσσεται η απελευθέρωση και την επομένη, εγκαταλείπεται η περιοχή και από τα τελευταία γερμανικά στρατεύματα. Πριν όμως εγκαταλείψουν την περιοχή, Γερμανοί στρατιώτες έχουν τοποθετήσει πυρομαχικά στην περιοχή του παλιού στρατοπέδου, με σκοπό να ανατινάξουν ολόκληρη την πόλη. Ο Ηλίας Κόκκινος όμως, αυστριακός κλειδούχος, ανατρέπει τα αιμοσταγή σχέδια των κατακτητών και κόβει το καλώδιο πυροδότησης, σώζοντας με τον τρόπο αυτό ολόκληρη την Λαμία και τους κατοίκους της. Η 18η Οκτωβρίου 1944, θεωρείται η επίσημη μέρα απελευθέρωσης της περιοχής, και καθώς αποτελεί και τη μέρα μνήμης του Αγίου Λουκά, δύο χρόνια αργότερα ο Ευαγγελιστής Λουκάς, αναγνωρίζεται και επίσημα ως πολιούχος της Λαμίας
Η Λαμία σήμερα
Η Λαμία πλέον αποτελεί μια όμορφη πόλη, που έχει καταφέρει να συνδυάσει μοναδικά ιστορία, παράδοση και φυσική ομορφιά. Οι ιστορικές της μνήμες είναι ακόμη νωπές, γεγονός το οποίο διευκολύνουν το Κάστρο της Λαμίας, το οποίο είναι επισκέψιμο και προσφέρει μια μοναδική εμπειρία στους επισκέπτες του, το Λαογραφικό Μουσείο της περιοχής, που ταξιδεύει το κοινό του στα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις της Λαμίας, καθώς και το εκκλησάκι της Αρχοντικής, το οποίο έχει χτιστεί το 1760. Μια βόλτα στα πλακόστρωτα στενά, μια επίσκεψη στις γραφικές ταβέρνες, μια περιήγηση στην κεντρική πλατεία και στα δρομάκια της παλιά πόλης της Λαμίας, θα προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της όμορφης αυτής ελληνικής πόλης, με τη βαθιά ιστορία, η οποία χάνεται στα βάθη των αιώνων.