Ο 1ος ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

γράφει ο ΣΑΡΑΝΤΟΣ Ι. ΚΑΡΓΑΚΟΣ

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι είναι η πιο λαμπρή σελίδα της στρατιωτικής και πολιτικής ιστορίας μας. Η ταπεινωμένη «Ελλάς της Μελούνας» εντός οκτώ μηνών διπλασιάστηκε εδαφικά και πληθυσμιακά. Κατήγαγε τρόπαια στρατιωτικά, πολιτικά, διπλωματικά. Επί οκτώ μήνες η πολιτική σύλληψη του Ρήγα (παμβαλκανική εξέγερση) έγινε ένσαρκο όραμα, ενώ αποσαρκώθηκε η οθωμανική κυριαρχία στη Βαλκανική.

Ο βασιλεύς Γεώργιος Α' και ο διάδοχος Κωνσταντίνος εισέρχονται στη Θεσσαλονίκη, την 29η Οκτωβρίου 1912 (η φωτ. μπροστά στον Λευκό Πύργο).

Κι όμως το μεγάλο αυτό γεγονός δεν έχει προβληθεί, τιμηθεί, εορτασθεί δεόντως. (Αποσυρθέν προσφάτως σχολικό βιβλίο, του αφιέρωνε μόλις 2 γραμμές!). Η έκρηξη του βαλκανικού ηφαιστείου ξανά στις μέρες μας καθιστά την επέτειο των 80 χρόνων επίκαιρη. Όχι για ν' αναξέσουμε πληγές. Αλλά για να θυμηθούμε. Γιατί η ιστορική μνήμη είναι η ισχυρότερη ασπίδα του Έθνους. Λαός που πάσχει από ιστορική αμνησία, είναι ένας μυθομέριμνος και ευάλωτος λαός.

Οι σύμμαχοι λαοί του Α' Βαλκανικού Πολέμου (λαϊκή λιθογραφία).

Αλλά για να φθάσουμε στο ΓΕΓΟΝΟΣ, πρέπει να ξέρουμε πώς εξελίχθηκαν τα γεγονότα. Εν αρχή η άλλοτε κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην αρχή του 20ού αιώνα ήταν μία καταρρέουσα αυτοκρατορία. Όμως η επανάσταση των Νεότουρκων (1908), το πρόγραμμα του εκτουρκισμού των χριστιανών υπηκόων, η στρατιωτικό οικονομική πρόσδεση Τουρκίας-Γερμανίας, η αναδιοργάνωση του τουρκικού στρατού από Γερμανούς αξιωματικούς και οι αρπακτικές βλέψεις των Μεγάλων Δυνάμεων έναντι της Τουρκίας, έκαναν τους Βαλκάνιους να ξεχάσουν προ στιγμή τις μεταξύ τους αντιθέσεις και να προσχωρήσουν στην υπογραφή στρατιωτικών συμφώνων. Μέχρι τότε, δυστυχώς, οι Βαλκάνιοι είχαν περισσότερους μεταξύ τους πολέμους, παρά εναντίον των Τούρκων.

Ιταλικές βλέψεις: Προοίμιο των Βαλκανικών ήταν η «Αλβανική εμπλοκή». Το 1910 Αλβανοί, υποκινούμενοι από Ιταλούς, εξεγέρθηκαν κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1912 νέα εξέγερση των Αλβανών υποκινήθηκε από τους Τούρκους, με σκοπό να ματαιώσουν τα σχέδια επεκτάσεως των Ιταλών και Αυστριακών στην Αδριατική και παράλληλα να διευρύνουν το πλαίσιο των αλβανικών διεκδικήσεων εις βάρος των ελληνικών δικαιωμάτων. (Η Τουρκία παραχωρούσε στην Αλβανία τα βιλαέτια Ιωαννίνων, Μοναστηρίου και Σκόδρας). Οι Ιταλοί, θέλοντας να δημιουργήσουν το δικό τους imperium, κήρυξαν πόλεμο κατά της Πύλης, κατέλαβαν την Τριπολίτιδα (Λιβύη) και σχεδίαζαν κατάληψη Χίου και Μυτιλήνης με απώτερες βλέψεις επί της Σμύρνης και των εγγύς παραλίων. Η αντίδραση της Αυστρίας —παρά τη συγκατάνευση Γαλλίας-Αγγλίας— περιόρισε την κατακτητική βουλιμία της Ιταλίας μόνο στα Δωδεκάνησα (1912).

Βαλκανικό Στρατιωτικό Σύμφωνο: Η Ρωσία για ν' αντιδράσει στην πολιτική των άλλων Δυνάμεων, ώθησε τα δύο σλαβικά κράτη της Βαλκανικής, Σερβία και Βουλγαρία, να υπογράψουν στις 29 (π.η.) Φεβρουαρίου 1912, μυστική συνθήκη συμμαχίας, με σκοπό την κήρυξη πολέμου κατά της Τουρκίας. Στη Συνθήκη προσεχώρησε και το Μαυκροβούνιο. Οι σύμμαχοι προκαθόρισαν, σε περίπτωση νίκης και τα εδάφη που θα έπαιρναν. Η Ελλάς σκόπιμα αγνοήθηκε, για ν' αγνοηθούν και τα εθνολογικά δίκαια της. Η συμφωνία αποσκοπούσε στη διανομή εδαφών που σε μεγάλο βαθμό ήταν διεκδικητικό αίτημα του Ελληνισμού. Οι Βούλγαροι, όμως, αφ' ενός διότι υποτιμούσαν την αξία του Στρατού μας, θεωρούσαν, όμως, αναγκαία τη συμμετοχή του ελληνικού Ναυτικού στον πόλεμο και αφ' ετέρου διότι φοβήθηκαν μία σύμπραξη Ελλάδος-Τουρκίας, δέχθηκαν πρόταση της ελληνικής κυβερνήσεως να μπει και η Ελλάς στη συμμαχία, χωρίς συγκεκριμένες εδαφικές διεκδικήσεις. Όμως η πολιτική και η στρατιωτική ηγεσία μας επέδειξαν τόλμη, γιατί είχαν πίστη στο αξιόμαχο του Στρατού μας. Έτσι δέχθηκαν, ο καθένας να λάβει αυτά που ο Στρατός του θα προλάβει να καταλάβει. Άρα ο επικείμενος πόλεμος δεν θα ήταν μόνο ένας αγώνας κατά των Τούρκων αλλά κι ένας αγώνας δρόμου μεταξύ των συμμάχων.

Η κατάσταση της Ελλάδος: Η Ελλάς, μετά την Επανάσταση του 1909, ξαναγεννιέται. Με πρωθυπουργό τον δαιμόνιο Ελευθ. Βενιζέλο, βασιλέα τον νουνεχή Γεώργιο Α' και αρχιστράτηγο έναν γεννημένο στρατιώτη, τον διάδοχο Κωνσταντίνο, είχε αποδυθεί σε μία τιτάνεια προσπάθεια ν' αποκτήσει διπλωματικό κύρος, να οργανωθεί σε κράτος και κυρίως ν' ανασυγκροτήσει το Στρατό της και ν' ανανεώσει τον εξοπλισμό της. Ήδη στις 12 (ν.η.) Δεκεμβρίου 1909 είχε αγορασθεί από τα ναυπηγεία Ορλάντο του Λιβόρνου το βαρύ εύδρομο, που ονομάστηκε «Γ. Αβέρωφ», για να τιμηθεί το όνομα του εθνικού ευεργέτη από το κληροδότημα του οποίου διετέθησαν 300.000 λίρες (ήτοι το 1/3 του ολικού ποσού) για την αγορά του πλοίου που μας χάρισε την κυριαρχία στη θάλασσα. Παράλληλα, είχε ανανεωθεί ο εξοπλισμός του Στρατού ο οποίος είχε αναδιοργανωθεί εκ βάθρων από γαλλική στρατιωτική αποστολή.

Δυνάμεις αντιπάλων: Η στρατιωτική συμφωνία Ελλάδος-Βουλγαρίας υπογράφτηκε στη Σόφια στις 22 Σεπτεμβρίου, ελάχιστες μέρες πριν τον πόλεμο. Αμέσως άρχισαν στρατιωτικές κινητοποιήσεις. Η Βουλγαρία κάλεσε υπό τα όπλα 60 χιλιάδες άνδρες. Η Ελλάς, με το πρόσχημα της εκγύμνασης, κάλεσε τρεις εφεδρείες και τέσσερις κάλεσε η Σερβία. Το ίδιο έκανε και το Μαυροβούνιο. Η Τουρκία κάλεσε υπό τα όπλα όλες τις στρατεύσιμες δυνάμεις που διέθετε στις ευρωπαϊκές επαρχίες. Έτσι στην αρχή του πολέμου οι αντίπαλοι διέθεταν:

Τουρκία: 340.000 πεζούς, 6.000 ιππείς

Βουλγαρία: 300.000 πεζούς, 5.000 ιππείς


Σερβία: 200.000 πεζούς, 3.000 ιππείς


Ελλάς: 90.000 πεζούς, 1.000 ιππείς

Μαυροβούνιο: 35.000 πεζούς.

Η Ελλάς, όμως, διέθετε επιπλέον το στόλο, με ναύαρχο τον Παύλο Κουντουριώτη. Επιτελάρχης ήταν ο Π. Δαγκλής αλλά ουσιαστικά την επιτελική διεύθυνση του πολέμου κοντά στον Κωνσταντίνο είχαν στα χέρια τους ο λοχαγός Ιω. Μεταξάς και ο ταγματάρχης Βίκτωρ Δούσμανης.

Κήρυξη πολέμου: Οι Μεγάλες Δυνάμεις θέλησαν να παρέμβουν και να αποτρέψουν τον πόλεμο. Η Αγγλία, μάλιστα, απείλησε την Αθήνα ότι θα καταλάβει την Κρήτη! Όμως και οι τρεις βαλκανικές κυβερνήσεις έδωσαν στους Μεγάλους ευθαρσείς απαντήσεις. Ο πόλεμος ήταν ante portas. Την 30ή Σεπτεμβρίου οι βαλκανικές κυβερνήσεις έκαναν ταυτόσημο διάβημα στην Πύλη και προέβαλαν κάποια αιτήματα. Η τουρκική κυβέρνηση θεώρησε το διάβημα «θρασεία προσπάθειαν επεμβάσεως» και στις 4 Οκτωβρίου ανακάλεσε τους πρεσβευτές της. Ταυτόχρονα έδιωξε από την Πύλη τους πρεσβευτές των βαλκανικών κρατών. Αυτό σήμαινε κήρυξη πολέμου. Η Ελλάς μπήκε στον πόλεμο στις 5 Οκτωβρίου. Την ίδια μέρα συνήλθε η Βουλή. Η αντιπολίτευση τάχθηκε στο πλευρό της κυβερνήσεως και της εμπιστεύθηκε εν λευκώ τη διεύθυνση του πολέμου. Κρήτες βουλευτές εισήλθαν και αυτοί στη Βουλή και έγιναν ενθουσιωδώς δεκτοί. Αλλ' αυτό που βάραινε πιο πολύ ήταν ο ενθουσιασμός που διέτρεξε τον απανταχού της Γης Ελληνισμό. 50.000 εθελοντές προσήλθαν από το εξωτερικό, κυρίως από την Αμερική.

Οι επιχειρήσεις

Ο ελληνικός Στρατός διέθετε 8 μεραρχίες. Μία, υπό τον στρατηγό Σαπουντζάκη, δρούσε στο μέτωπο της Ηπείρου με αντικειμενικό σκοπό τα Ιωάννινα. Επτά μεραρχίες, υπό τη διοίκηση του διαδόχου, είχαν παραταχθεί στο Θεσσαλικό Μέτωπο. Ο Κωνσταντίνος με το επιτελείο του έφτασαν στη Λάρισα στις 29 Σεπτεμβρίου. Την επομένη εξέδωσε το περίφημο διάγγελμα που άρχιζε με τη φράση: «Η ακεραιότης της χώρας απειλείται, η ζωή των υποδούλων αδελφών ευρίσκεται εν κινδύνω και ο Ελληνικός Στρατός συνεκεντρώθη επί των συνόρων, ίνα υπεράσπιση την τιμήν της Ελλάδος». Την 5ην Οκτωβρίου ο Γεώργιος Α' εκδίδει το δικό του διάταγμα προς το λαό. Παραθέτουμε μια θαυμάσια σε περιεχόμενο και διατύπωση περικοπή:

«Ο κατά ξηράν και θάλασσαν Στρατός ημών, εν πλήρει συναισθήσει του καθήκοντος αυτού προς το Έθνος και την χριστιανωσύνην, μνήμην των Εθνικών αυτού παραδόσεων και υπερήφανος διά την ηθικήν αυτού υπεροχήν και αξίαν, αποδύεται μετά πίστεως εις τον αγώνα, όπως διά του τιμίου αυτού αίματος αποδώση την ελευθερίαν εις τους τυραννουμένους».

Πρωτεύον μέτωπο φυσικά ήσαν το Θεσσαλικό. Αντικειμενικοί σκοποί (αν και ανομολόγητοι) ήταν η κατάληψη του Μοναστηρίου και της Θεσσαλονίκης. Η τακτική μας συνίστατο: συγκέντρωση υπέρτερων δυνάμεων έναντι του στόχου —κατά μέτωπον και πλαγιομετωπική επίθεση— ραγδαία προέλαση. Με βάση την τακτική αυτή ο στρατός μας κατέλαβε στις 6 Οκτωβρίου την Ελασσόνα και μετά από διήμερο επικό αγώνα (8-9 Οκτ.) εξετόπισε τους Τούρκους από το Σαραντάπορο. Στο στενό αυτό ο τότε διοργανωτής του τουρκικού Στρατού Γερμανός στρατηγός Φον ντερ Γκολτς υπολόγιζε να βάλει την ταφόπλακα της Ελλάδος. Τα οχυρά του στενού θεωρούνταν απόρθητα. Ακόμη και το βουλγαρικό επιτελείο χαρακτήρισε τη νίκη μας καταπληκτικό και παράδοξο φαινόμενο. Η νίκη αυτή απέπλυνε το όνειδος της ήττας του 1897.

Αμέσως άνοιξαν δύο δρόμοι προελάσεως προς βορρά. Μία μεραρχία προωθήθηκε προς τη Δ. Μακεδονία και κατέλαβε τα Σέρβια, την Κοζάνη, τα Γρεβενά και το Αμύνταιο (Σόροβιτς). Εδώ, όμως, δέχθηκε νυχτερινή επίθεση ενός γενναίου Τούρκου υπολοχαγού, αιφνιδιάστηκε και υποχώρησε άτακτα προς Πτολεμαΐδα (Καϊλάρι). Με δραστήρια ενέργεια του αρχιστρατήγου, η μεραρχία ανασυγκροτήθηκε και ενισχύθηκε. Χάθηκαν, όμως, πολύτιμος χρόνος και πολύτιμα εδάφη. Κυρίως το ελληνικότατο Μοναστήρι.

Το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ που πρωταγωνίστησε στον κατά θάλασσα αγώνα των Βαλκανικών Πολέμων που οδήγησε στην απελευθέρωση των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.

Οι υπόλοιπες 6 μεραρχίες προχώρησαν προς την Κεντρική Μακεδονία. Ελευθέρωσαν τις πόλεις Κατερίνη, Βέροια, Νάουσα, Έδεσσα και στις 19-20 Οκτωβρίου έδωσαν την πολυαίμαστη μάχη των Γιαννιτσών. Οι Τούρκοι νικήθηκαν και άφησαν ανοιχτό το δρόμο προς Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος, όμως, προς στιγμή φάνηκε διστακτικός να προελάσει. Πρώτον, διότι είχε θορυβηθεί από τη διάλυση της μεραρχίας στο Αμύνταιο και φοβόταν επίθεση από τα νώτα. Ούτε είχε πληροφορίες για τις κινήσεις του υποχωρούντος εχθρού. Δεύτερον, λόγω ραγδαίων βροχών ο Αξιός είχε ξεχειλίσει και ο Στρατός μας είχε έλλειψη γεφυροσκευών. Σημειώθηκε καθυστέρηση 5 ημερών, που παρά λίγο να αποβεί μοιραία αλλά υπήρξε και μοιραία, γιατί προκάλεσε ψυχρότητα μεταξύ Κωνσταντίνου και Βενιζέλου, που τη στιγμή εκείνη ο λαός τους έβλεπε σαν τον δικέφαλο αετό του Έθνους. 

Κατάληψη Θεσσαλονίκης: Τα γεγονότα έχουν ως εξής: Ο Έλληνας γιατρός Φ. Νίκογλου, που υπηρετούσε στο βουλγαρικό Στρατό, πληροφορήθηκε ότι ο στρατηγός Θεοδωρώφ διατάχθηκε να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη. Ειδοποίησε αμέσως τον Έλληνα σύνδεσμο Σουλιώτη-Νικολαΐδη (μια εξαιρετική περίπτωση Έλληνα Τζέιμς Μποντ!) και αυτός με τη σειρά του ειδοποίησε τον υπουργό Εξωτερικών Κορομηλά. Αμέσως ειδοποιείται ο Κωνσταντίνος αλλά στην υπόθεση εμπλέκεται και ο Βενιζέλος. Ανταλλάσσονται μεταξύ πρωθυπουργού και αρχιστρατήγου τηλεγραφήματα σε έντονο ύφος. Ο Κωνσταντίνος δεν ήθελε ανάμειξη της πολιτικής ηγεσίας στα στρατιωτικά έργα. Όμως ο Βενιζέλος σφάδαζε από αγωνία για το ενδεχόμενο απώλειας της Θεσσαλονίκης. Γι' αυτό έστειλε στον Κωνσταντίνο μια βίαιη τηλεγραφική διαταγή: «Παραγγέλεσθε να αποδεχθήτε την προσφερομένην υμίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και να εισέλθετε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής. Καθιστώ υμάς υπεύθυνον διά πάσαν αναβολήν, έστω και στιγμής».

Ο Τούρκος αρχιστράτηγος Τιχαν πάσας υπογράφει την παράδοση της Θεσσαλονίκης, μετά τη νικηφόρο είσοδο των ελληνικών στρατευμάτων στην ιστορική πόλη της Μακεδονίας, την 26η Οκτωβρίου 1912.

Ο Στρατός μας προέλασε προς Θεσσαλονίκη και ο Τούρκος στρατηγός Χασάν Ταξίν Πασάς παρέδωσε στον διάδοχο την πόλη. Στις 26 Οκτωβρίου, ημέρα εορτασμού του πολιούχου αγίου, ο ελληνικός Στρατός εισήλθε και παρήλασε στη Θεσσαλονίκη με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο. Οι σκηνές πατριωτικού ενθουσιασμού έφθασαν στο αποκορύφωμα. Παράλληλα έσπευδε προς Θεσσαλονίκη και η 7η βουλγαρική μεραρχία. Ο Θεοδωρώφ, ενώ απείχε 60 χλμ., έστειλε σήμα στον Κωνσταντίνο για να τον ειδοποιήσει. Ο Κωνσταντίνος τον παρεκάλεσε να ανακόψει την προέλαση του, μια και η συμμαχική «προσφορά» του ήταν περιττή. Σε μία ώρα θα έμπαινε ο ίδιος στην πόλη. Την ώρα της παρελάσεως του ελληνικού Στρατού έφτασε Βούλγαρος αξιωματικός και ζήτησε άδεια εισόδου του βουλγαρικού στρατού για... ανάπαυση! Ο Κωνσταντίνος απαίτησε να προσέλθει ο ίδιος ο Θεοδωρώφ και να ζητήσει ο ίδιος την άδεια. 

Ύστερα από μερικές ώρες έφτασε με αυτοκίνητο ο Θεοδωρώφ και ζήτησε να επιτραπεί η είσοδος σ' ένα τμήμα του βουλγαρικού Στρατού. Ο υπίλαρχος Σάντσιεφ, που συνόδευε τον Θεοδωρώφ, εδήλωσε ότι η άδεια ζητείται κυρίως για την ανάπαυση των δύο πριγκίπων, του διαδόχου Βόριδος και του Κυρίλλου. 

Ο Κωνσταντίνος διπλωματικότατα δήλωσε ότι τους προσκαλεί σε γεύμα προς τιμή τους και τους προσφέρει τη φιλοξενία του. Έτσι μπήκαν στη Θεσσαλονίκη τα δύο τάγματα στα οποία υπηρετούσαν οι πρίγκιπες.

Ο Θεοδωρώφ παρ' όλο που αποδέχθηκε την πρόταση φιλοξενίας και όχι συγκυριαρχίας, ζήτησε από τον Χασάν Ταξίν Πασά να υπογράψει μαζί του και άλλο πρωτόκολλο παραδόσεως, αλλά ο Τούρκος στρατηγός αρνήθηκε να διαπράξει τέτοια ατιμία και δήλωσε ότι είναι αιχμάλωτος του ελληνικού Στρατού.

Για να κατοχυρωθεί η ελληνική κατοχή επί της Θεσσαλονίκης, εγκαταστάθηκε εκεί και ο βασιλιάς Γεώργιος Α'.

Μέτωπο Ηπείρου: Στο μέτωπο Ηπείρου ο Σαπουντζάκης κατέλαβε την Πρέβεζα, τα Πέντε Πηγάδια, το Μέτσοβο και βάδισε κατά των Ιωαννίνων αλλά καθηλώθηκε προ των οχυρών του Μπιζανίου.

Ναυτικές επιχειρήσεις: Το βάρος του ναυτικού αγώνα σήκωσαν αποκλειστικά οι Έλληνες Το πρώτο ναυτικό τρόπαιο σημειώσαμε στις 18 Οκτωβρίου, όταν ο τολμηρός υποπλοίαρχος Ν. Βότσης με το τορπιλοβόλο 11 εισέδυσε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και κατεβύθισε το τουρκικό θωρηκτό «Φετίχ Μπουλέντ» (=Υψηλός Θρίαμβος). Ο στόλος απέπλευσε από το Φάληρο στις 5/18 Οκτωβρίου. Ο Βενιζέλος προσφωνώντας τα πληρώματα είπε: «Η πατρίς αξιοί από υμάς όχι απλώς να αποθάνητε υπέρ αυτής. Αυτό θα ήτο το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε». Ο στόλος απελευθέρωσε τα νησιά Χίο, Λέσβο, Θάσο, Ιμβρο, εμπόδισε την δια θαλάσσης μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων και εφοδίων και κατήγαγε δύο ναυτικά τρόπαια. Συγκεκριμένα στις 3/12/1912 έγινε η περίφημη ναυμαχία της Έλλης, που κράτησε μόνο 63 λεπτά. Ο «Αβέρωφ» με ανεξάρτητη κίνηση σφηνώθηκε μέσα στα εχθρικά πλοία και τα υποχρέωσε να κλεισθούν στα Στενά. Δέχθηκε μάλιστα τις βολές των επάκτιων πυροβόλων. Για την τολμηρή αυτή κίνηση ο Κουντουριώτης επικρίθηκε από τις αυθεντίες του αγγλικού ναυαρχείου που δήλωσαν μάλιστα ότι έπρεπε να περάσει από... ναυτοδικείο! Στις επικρίσεις αυτές ο Υδραίος ναύαρχος απάντησε αγέρωχα: Τα πολεμικά δεν τα έχουμε για τα μουσεία.

Η δεύτερη ναυμαχία, γνωστή ως ναυμαχία της Λήμνου, έγινε στις 5/1/ 1913 υπό τις ακόλουθες συνθήκες: Oι Τούρκοι φοβούμενοι τον «Αβέρωφ» έστειλαν προς παραπλάνηση του το εύδρομο «Χαμιδιέ» (το όνομα δηλωτικό της σουλτανικής οικογένειας: από τον Χαμίτ) με κυβερνήτη τον τολμηρό Ρεούφ. Αυτός χάρη στη θαλασσοταραχή ξέφυγε από την παρακολούθηση του στόλου μας και κατεβύθισε στο λιμάνι της Σύρου το υπερωκεάνειο «Μακεδονία», που είχε μετατραπεί σε μεταγωγικό. Στην Αθήνα επικράτησε ταραχή, αλλά ο Κουντουριώτης κατανόησε το τέχνασμα, κράτησε το στόλο μαζί του και περίμενε την έξοδο των τουρκικών πλοίων. Ο Ρεούφ ξεγελάστηκε από ένα ευρωπαϊκό πολεμικό και έστειλε σήμα ότι καταδιώκεται από τον «Αβέρωφ». Οι Τούρκοι βέβαιοι πια για τη διάσπαση των δυνάμεων μας, βγήκαν από τα Στενά, αλλά έκπληκτοι, βρέθηκαν ξανά μπρος στο θρυλικό θωρηκτό μας. Η ναυμαχία υπήρξε σύντομη αλλά πεισματώδης. Οι τολμηροί ελιγμοί του «Αβέρωφ» και τα εύστοχα πυρά του υποχρέωσαν τους Τούρκους να κλειστούν οριστικά στα Στενά.

Οι βουλγάρικες επιχειρήσεις: Οι Βούλγαροι, χάρη στη μεγάλη πεζική δύναμη, είχαν σημαντικές επιτυχίες. Νίκησαν τους Τούρκους στο Λουλέ Μπουργκάς και τους απώθησαν στη γραμμή της Τσατάλτζας. Παράλληλα στράφηκαν προς την Α. Μακεδονία και κατέλαβαν Σέρρες, Δράμα, Καβάλα, αλλά για λίγες ώρες έχασαν τη Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος στις 30 Οκτωβρίου πρότεινε να στείλει σε ενίσχυση τους τρεις μεραρχίες, προτού οι Τούρκοι οχυρωθούν στην Τσατάλτζα. Οι Βούλγαροι απέρριψαν την πρόταση. Αν είχε γίνει δεκτή, η Βασιλεύουσα θα είχε κυριευθεί εντός του Νοεμβρίου. Εν τω μεταξύ λοιμός, που είχε πέσει στον τουρκικό στρατό, προσέβαλε και τον βουλγαρικό. Οι Βούλγαροι υποχρεώθηκαν να σταματήσουν την προέλαση τους προς την Πόλη και περιορίσθηκαν στο να πολιορκήσουν την Αδριανούπολη.

Οι σερβικές επιχειρήσεις: Οι Σέρβοι νίκησαν τους Τούρκους στο Κουμάνοβο και κυρίευσαν τα Σκόπια (πρωτεύουσα του Στέφανου Δουσάν). Για την κατάληψη του Μοναστηρίου έγινε αγώνας δρόμου με τους Έλληνες που διαθέτοντας τώρα 4 μεραρχίες, ύστερα από επιτυχείς μάχες στο Οστροβο, Βλάδοβο και Βερτεκοίοι (Σκύδρα) έφθασαν ως τη Φλώρινα. Οι Σέρβοι πρόλαβαν, πήραν το Μοναστήρι και ακολούθως διέσχισαν τη Β. Ήπειρο και πολιόρκησαν το Δυρράχιο. Οι Έλληνες μέσω Πισοδερίου έφθασαν στην Κορυτσά. Οι Μαυροβούνιοι κυρίευσαν το Ιπέκ και πολιόρκησαν τη Σκόδρα.

Ο Τούρκος διοικητής των Ιωαννίνων Εσάτ πάσας παραδίδει το ξίφος του στον νικητή, αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο (λαϊκή λιθογραφία που βρίσκεται στο Εθνικό Τουρκικό Μουσείο), την 22α Φεβρουαρίου 1913.

Μέσα σε 20 μέρες η τουρκική κυριαρχία στη Βαλκανική κατέρρευσε. Στα χέρια τους έμεναν τα Ιωάννινα, πολιορκούμενα από τους Έλληνες η Σκόδρα, πολιορκούμενη από Μαυροβούνιους και η Αδριανούπολη, πολιορκούμενη από Βουλγάρους. Β' φάση του πολέμου.

Β' φάση πολέμου

Απόπειρα ανακωχής: Oι Μ. Δυνάμεις, φοβούμενες για τα συμφέροντα τους στη Βαλκανική, θέλησαν να περισώσουν την Τουρκία από την ολοσχερή καταστροφή. Αποφάσισαν να επέμβουν και στις 20 Νοεμβρίου υπογράφτηκε στην Τσατάλτζα ανακωχή μεταξύ των εμπολέμων, πλην των Ελλήνων. Η Ελλάς έμεινε μόνη να συνεχίζει τον πόλεμο, χωρίς βοήθεια από τους συμμάχους της, μολονότι νωρίτερα είχε απορρίψει δελεαστική πρόταση της Τουρκίας για χωριστή ανακωχή. Παρ' όλα αυτά ο Βενιζέλος το Δεκέμβριο πήγε στο Λονδίνο, συνοδευόμενος από τους Στεφ. Σκουλούδη, Γεώργ. Στρέιτ και Ιω. Μεταξά. Επηρεασμένος από τους φόβους του Σαπουντζάκη, για το απόρθητο του Μπιζανίου, φάνηκε στην αρχή ενδοτικός. Ο Μεταξάς, όμως, τον διαβεβαίωσε υπεύθυνα ότι τα Ιωάννινα είναι δυνατόν να κυριευθούν. Έτσι απέρριψε την πρόταση ανακωχής. Αλλά και οι Νεότουρκοι υπό τον Εμβίρ ανέτρεψαν την κατάσταση και απέρριψαν κάθε ιδέα ανακωχής. Ο πόλεμος ξανάρχισε στις 21 Ιανουαρίου 1913.

Έλληνες στρατιώτες σύρουν πυροβόλο στην περιοχή Κανέτας της Ηπείρου (Ιωάννινα, Χάνι Εμίν Αγά)

Επανάληψη επιχειρήσεων: Στο μέτωπο της Ηπείρου τη διεύθυνση των πολεμικών επιχειρήσεων ανέλαβε προσωπικά ο Κωνσταντίνος. Ο Δούσμανης στ' απομνημονεύματα του θεωρεί ανεπαρκείς και τον Σαπουντζάκη και τον επιτελάρχη Δαγκλή, στον οποίο καταλογίζει και ακριτομύθεια. Το στρατηγείο του Κωνσταντίνου ήταν στο περίφημο Χάνι του Εμίν Αγά. Εκεί σχεδιάστηκε η αριστοτεχνική επίθεση: παραπλανητική επίθεση κατά του Μπιζανίου και ταυτόχρονα παράκαμψη με άλλες δυνάμεις και είσοδος στην πρωτεύουσα της Ηπείρου από τα νώτα! Ο θρυλικός ταγματάρχης Ιω. Βελισσαρίου (από την Κύμη) μπήκε νύχτα στα «μαύρα Γιάννενα» επικεφαλής του 9ου τάγματος ευζώνων. Ακολούθως ο ελληνικός Στρατός προέλασε μέχρι Αργυροκάστρου, Χειμάρρας, Πρεμετής κι έφθασε ως τον Αυλώνα. Οι Σέρβοι κατέλαβαν το Δυρράχιο, οι Μαυροβούνιοι τη Σκόδρα και οι Βούλγαροι την Αδριανούπόλη. 

Τα ελληνικά πυροβόλα στο Μπιζάνι (Ιωάννινα, Χάνι Εμίν Αγά)

Οι Τούρκοι, αφού έχασαν και τα τελευταία ερείσματα τους στη Βαλκανική, υποχρεώθηκαν να υπογράψουν ανακωχή στην Καλλίπολη και να δεχθούν διάσκεψη στο Λονδίνο. 

ΣΥΝΘΗΚΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ (17/30 ΜΑΪΟΥ 1913)

Με αυτή: 

Η Τουρκία παραχωρεί στους αντιπάλους της όλες τις βαλκανικές κτήσεις που κατείχε δυτικά της γραμμής Αίνου-Μήδειας, εκτός από την Πόλη και τα Δαρδανέλια. 

Δημιουργείται το ανεξάρτητο κράτος της Αλβανίας εις βάρος του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και κυρίως εις βάρος της Ελλάδος. 

Τα νησιά του Αιγαίου (πλην Ίμβρου και Τενέδου), τα οποία απελευθέρωσε ο στόλος μας θα διανέμονταν μεταξύ των νικητών συμμάχων. Για την τύχη τους θ' αποφάσιζαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Το ίδιο θα ίσχυε και για το Άγιο Όρος. 

Δυστυχώς, η συνθήκη αυτή δεν καθόριζε πώς θα γινόταν η διανομή. Τη λύση μοιραία ανέλαβε και πάλι το ξίφος. 

ΕΛΛΑΔΑ 20ος ΑΙΩΝΑΣ 

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 

ΑΘΗΝΑ

from ανεμουριον https://ift.tt/3d0Eyor
via IFTTT