Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΑΝΔΡΙΑΝΑΣ
Η ξυλοναυπηγική τέχνη στα προεπαναστατικά Ψαρά ήταν το κύριο συστατικό για την πρόοδο που επιτεύχθηκε στην μεγάλη Εμπορική Ναυτιλία τους και στη συνέχεια, η μετατροπή ενός αριθμού εμπορικών πλοίων, με κριτήρια αυστηρών προδιαγραφών, με πολεμικά, πυρπολικά, τα οποία έλαβαν μέρος στον κατά θάλασσα απελευθερωτικό αγώνα του 1821-1827. Στα Ψαρά υπήρχαν δυο μεγάλοι ταρσανάδες. Ο ένας πλησίον του οικισμού, στην αγκάλη «Κατσούνι» ο δε δεύτερος και πολύ μεγαλύτερος του προηγουμένου στην μεγάλη αγκάλη του «Αρχοντικιού». Δεν υπάρχει διευκρίνιση εάν ο ταρσανάς του «Αρχοντικιού» ευρίσκεται μεταξύ των ακρωτηρίων Αγίου Δημητρίου και Καραγιάννη, όπου υπήρχε αρχαίος προστατευτικός λιμενοβραχίων ο οποίος συνένωσε ένα κατάλληλο μέρος δια ναυπηγήσεις ή βρισκόταν από την δυτική πλευρά μεταξύ Ακρωτηρίου Αγίου Δημητρίου έως την άλλη άκρη της μεγάλης Αμμουδιάς «Λάκα».
Γεγονός είναι ότι από τους δυο αυτούς ταρσανάδες οι Ψαριανοί ναυπήγησαν τα περισσότερα καράβια τους, στην αρχή μικρού μήκους, που με την πάροδο του χρόνου αυξήθηκε αισθητά για να φθάσουν σε κατασκευές χωρητικότητας μέχρι και 400 τόννων τρικάταρτα καράβια. Οι Ψαριανοί είχαν προβλέψει ώστε η κατασκευή κάθε εμπορικού καραβιού να είναι τέτοια ώστε σε περίπτωση πολεμικής αναμέτρησης με τους Τούρκους να μπορούν εύκολα να τα μεταποιήσουν σε πολεμικά.
Πολεμικά πλοία
Το πρώτο μεγάλο πολεμικό πλοίο που ναυπηγήθηκε στα Ψαρά ήταν το 1786 του απόδημου Ψαριανού εθνικού Ευεργέτου Ιωάννου Ανδρ. Βαρβάκη, ήταν τριίστιο με 25 κανόνια και ακολούθησαν τα πολεμικά καράβια των Μαρκή Μηλαΐτη, Αδελφών Μαμουνίδων, κ.α. Τα πολεμικά αυτά καράβια είχαν κατά νου να τα εντάξουν σε κατάλληλη ώρα, στο ρωσικό στόλο ή στον απελευθερωτικό των Ελλήνων αγώνα. Έτσι διαπιστώνουμε, ότι στα ναυπηγεία των Ψαρών, κατασκευάσθηκαν όλα τα είδη (τύποι) καραβιών με μικρές παραλλαγές από τα ευρωπαϊκά σκαριά, για λόγους οικονομικούς, με μικρότερες τρόπιδες που μείωνε την χωρητικότητα τους αισθητά. Στη ναυπηγική ανάπτυξη συνέβαλαν αναμφίβολα δυο Χιώτες την καταγωγή ναυπηγοί. Ο ένας ήταν ο Μαστροσταμάτης Κοφουδάκης ο οποίος είχε εξειδικευτεί σε μεγάλους ταρσανάδες της Τουρκίας και ο οποίος είχε εγκατασταθεί στα Ψαρά από το 1790 προσφέροντας νέες ιδέες στην μέχρι τότε εφηρμοσμένη πρακτική ναυπηγική που ακολουθούσαν οι Ψαριανοί τεχνίτες. Παράλληλα οι Ψαριανοί που δεν είχαν προβλέψει ότι το νησί τους θα το κατέστρεφε παντελώς ο Τούρκος Χοσρέφτ Πασάς την 22 Ιουνίου 1824 φέρνουν, δύο χρόνια προ της καταστροφής των Ψαρών, έναν εξίσου ικανό με τον προηγούμενο Χιώτη ναυπηγό, τον Χίο Παντελή Μάσχα ο οποίος εγκαθίσταται μονίμως στα Ψαρά το 1822 και ο οποίος έθεσε εις τη διάθεση των Ψαριανών τις ναυπηγικές του ικανότητες δια την κατασκευή καραβιών και κατ' άλλους και πυρπολικών του όπλου που στάθηκε τόσο αναγκαίο και χρήσιμο στον κατά θάλασσαν αγώνα. Με τις γνώσεις που έχουν πλέον συσσωρευθεί οι Ψαριανοί τεχνίτες κατασκευάζουν τις Φρεγάτες. Ήταν γρήγορα καράβια με μια σειρά κανόνια 18-20 έναντι των ευρωπαϊκών και τουρκικών που είχαν δύο σειρές κανονιών. Ναυπηγούν τις Κορβέτες οι οποίες έμοιαζαν με τις Φρεγάτες, ήταν μικρά καράβια και ελαφρά, πιο γρήγορα από τις μεγάλες φρεγάτες και δεν ξεπερνούσαν τους 200 τόννους με 18-22 κανόνια όλα πάνω στο κατάστρωμα. Την ονομασία είχαν πάρει οι Ψαριανοί από τη λέξη Corbita που είναι το υποκατάστατο του Corvuo που σημαίνει «Κοράκι». Τέτοια καράβια είχαν λιγοστά οι Ψαριανοί λόγω του υψηλού κόστους εξοπλισμού με μεγάλο αριθμό κανονιών. Ένα άλλο καράβι ήταν η Μπρασιέρα, η γνωστή Παρώνα, που εχρησιμοποιήθηκε και από άλλα ναυτικά νησιά. Η ονομασία της προέρχεται από το αγγλικό Brig που είναι συντόμευση της λέξεως Brigantine (Βριγαντίνια). Το καράβι αυτό ήταν δικάταρτο 200-300 τόννων με 12-18 κανόνια πάνω στο κατάστρωμα. Ήταν πολύ γρήγορο και με αυτό οι Ψαριανοί έσπαγαν το ευρωπαϊκό εμπάργκο του Άγγλου ναυάρχου Νέλσωνα, στους Ναπολεόντειους πολέμους, τότε που οι Ψαριανοί αποκόμισαν μεγάλα χρηματικά ποσά από τα οποία εν συνεχεία διέθεσαν μέχρι τελευταίας δραχμής στον Απελευθερωτικό Αγώνα.
Διάσπαση κλοιού
Ενδεικτικά θα αναφερθούμε σε ένα γεγονός. Τα καράβια αυτά κουβαλούσαν σιτάρι από την Οδησσό στους αποκλεισμένους Γάλλους όταν σε ένα από τα πολλά ταξίδια τους ξεφόρτωσαν και προτού βγουν καλά καλά στην ανοικτή θάλασσα, συνελήφθησαν από αγγλικά πολεμικά. Αφού τα επάνδρωσαν με αγγλικά πληρώματα διέταξαν τους πλοιάρχους να τα οδηγήσουν προς την αιχμαλωσία στη Μάλτα. Οι Άγγλοι πλοίαρχοι τότε αρνήθηκαν και ζήτησαν να κοντύνουν κατά τρία μέτρα τα άλμπουρα των καραβιών και τότε μόνο τα ταξίδευσαν για το νησί της Μάλτας. Το συμβάν αυτό φανερώνει τη μεγάλη πείρα των Ψαριανών πλοιάρχων, αλλά και των ναυπηγών που κατασκεύασαν τέτοιου είδους καράβια που η ταχύτητα τους ήταν καταπληκτική και μόνο ικανοί πλοίαρχοι με τα εξειδικευμένα πληρώματα ήταν εις θέση να κουμαντάρουν αποτελεσματικά τα πανύψηλα ιστία τους, στις θάλασσες της Μεσογείου και της Ευρώπης. Αυτά τα βριγαντίνια και τα μπρίκια στάθηκαν τα στηρίγματα μας στη θάλασσα κατά την επανάσταση του εικοσιένα και τα μανουβράριζαν 80-100 νοματέοι.
ΤΟ ΦΗΜΙΣΜΕΝΟ ΠΛΟΙΟ ΤΩΝ ΨΑΡΙΑΝΩΝ, Η «ΓΑΛΙΟΤΑ». ΓΡΗΓΟΡΟ ΚΑΙ ΕΥΕΛΙΚΤΟ. ΔΙΕΘΕΤΕ ΔΥΟ ΕΩΣ ΤΡΕΙΣ ΙΣΤΟΥΣ ΚΑΙ 16 ΕΩΣ 20 ΚΟΥΠΙΑ. ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΑ ΚΑΡΑΒΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ.
Ένα άλλο πετυχημένο πλεούμενο που οι Ψαριανοί το χρησιμοποίησαν αποτελεσματικά ήταν η Σακολέβα. Την είχαν πρωτοναυπηγήσει με δικά τους σχέδια στους ταρσανάδες του Αίνου και εν συνεχεία στα Ψαρά. Είχε χωρητικότητα 40-50 τόννων, ήταν ελαφρό και γρήγορο. Έμοιαζε σαν μεγάλη τράτα ή τρεχαντήρι. Το μεγάλο πλεονέκτημα του ήταν να ποδίζει εύκολα σε κόρφους στενούς και ρηχούς, όπου τα εχθρικά πολεμικά των Τούρκων δεν μπορούσαν να τρυπώσουν. Ο Sevves Vict (Jal) γράφει στα απομνημονεύματα του για τα Ψαριανά καράβια: «Τρομάζει κανείς βλέποντας τις Ψαριανές Σακολέβες με φρέσκο καιρό όταν τα άλλα καράβια πιάνουν μούδες, αυτές οι Σακολέβες να ταξιδεύουν μ' ολάνοιχτα όλα τα πανιά τους και να πηδάνε πάνω από τα κύματα, όπως τ' άλογα της κούρσας πάνω στα εμπόδια. Γέρνοντας από τη δύναμη του αγέρα που φουσκώνει το μεγάλο πανί τους, γλυστράνε τόσο από τη μια μπάντα στο νερό που λες πως πότες δεν θα μπορέσουν ν' ανασηκωθούν». Εάν εξαιρέσουμε τα μεγάλα καράβια, παράλληλα είχαν μεγάλη επιτυχία στην κατασκευή ενός τύπου καραβιού την «Γαλιότα». Η ψαριανή «Γαλιότα» συγκαταλέγεται μεταξύ των πλοίων που οι Ψαριανοί είχαν ναυπηγήσει στα προεπαναστατικά χρόνια και συγκεκριμένα αναφέρεται η συμμετοχή της στη Ναυμαχία του Τσεσμέ, όταν ο ρωσικός στόλος με επικεφαλής τον Αλέξη Ορλώφ και τους ναυάρχους Σπιριντώφ και Εφιλτον ξεκίνησαν από τα Ψαρά, με Ψαριανούς πιλότους και πυρπολητές μεταξύ των οποίων ο ξακουστός Ψαριανός καπετάνιος εκείνου του καιρού Ιωάννης Βαρβάκης, να πυρπολήσουν τον τουρκικό στόλο. Η επιτυχία του ρωσικού στόλου μαζί με τους Ψαριανούς να πυρπολήσουν τον τουρκικό στόλο στον Τσεσμέ, υποχρέωσε την αυτοκράτειρα Αικατερίνη να ονομάσει τον Αλέξη Ορλώφ «Τσεσμέσκοϊ», σε ανάμνηση της νίκης, τον δε Βαρβάκη τον παρασημοφόρησε ο αυτοκράτορας Αλέξανδρος Α' και τον κατέταξε στον κλάδο των ευπατρίδων. Τέλος του απενεμήθη ο τίτλος του αυλικού συμβούλου για τις προσφερθείσες υπηρεσίες του στη Ρωσία.
Πολλαπλή χρήση
Οι Ψαριανοί τότε είχαν 45 «Γαλιότες» μια δε από αυτές ήταν και του Ιωάννη Βαρβάκη. Όλες είχαν ναυπηγηθεί στα Ψαρά. Με αυτές τις «Γαλιότες» οι Ψαριανοί έστησαν μπλόκο στ' ακρογιάλια της Τουρκίας, μην αφήνοντας από πουθενά να ξεμυτίσει τούρκικο πλεούμενο από τα στενά (Δαρδανέλλια), μέχρι τις ακτές της Συρίας, το χρησιμοποιούσαν δε κατά αποκλειστικότητα μόνο οι Ψαριανοί. Αξίζει τον κόπο να δούμε τι καράβι ήταν η περίφημη «Γαλιότα». Ηταν γρήγορο όπως τα περισσότερα ψαριανά καράβια, ελαφρό και ευέλικτο, πολλαπλής χρήσεως. Χρησιμοποιήθηκε σαν πειρατικό, εμπορικό, αναγνωριστικό και καταδρομικό. Σπάνια όμως, χρησιμοποιούνταν για μεταφορές ή ρυμουλκήσεις μεγάλων πλοίων. Ήταν κατ' αποκλειστικότητα ψαριανό κατασκεύασμα και μόνο οι Ψαριανοί είχαν αυτά τα πλεούμενα. Ήταν ναυπήγημα με μάκρος 42 μέτρων, πλάτος 4,5 μέτρα και είχε εκτόπισμα 75 μέχρι 100 τόννους, χαμηλά έξαλα, αιχμηρή και χαμηλή πλώρη και υψωμένη., την πρύμνη. Για την κίνηση του χρησιμοποιούσε 16 έως 20 κουπιά στην κάθε πλευρά, με έναν και σπανίως, δύο κωπηλάτες σε κάθε κουπί. Επίσης διέθετε δύο και κάποτε τρεις ιστούς στους οποίους, υψώνανε από ένα τριγωνικού σχήματος πανί τύπου λατίνι. Για οπλισμό είχε δύο πυροβόλα στην πλώρη και προσωπικό πάνω από 100 άνδρες. Το τιμόνι το είχε στο μέσον της πρύμνης και κινιόταν με την βοήθεια λαγουδέρας.
Τα πυρπολικά
Αφήσαμε τελευταίο το «Πυρπολικό» για το οποίο θα εχρειάζετο ένα ολόκληρο βιβλίο. Θα περιοριστούμε μόνο σε λίγες γραμμές για το σπουδαίο αυτό όπλο στα χέρια των Ψαριανών. Η εντύπωση που έχει επικρατήσει από πολλούς συγγραφείς ότι το πυρπολικό εκατασκευάζετο σαν ένα χωριστό καράβι είναι λανθασμένη. Το Πυρπολικό ήταν παλαιού τύπου πλοίο που έπρεπε να συγκεντρώνει ορισμένα προσόντα εκ των οποίων το σπουδαιότερο ήταν η ταχύτητα, ώστε να μετατραπεί στην συνέχεια σε πυρπολικό. Διά τις εργασίες αυτές κατά πρώτον ασχολήθηκε ο Γιάννης Δημουλίτσας (Πατατούκος) και στην συνέχεια μετά τον θάνατο του ο πυρπολητής Κων. Νικόδημος ο οποίος τελειοποίησε το πυρποληκό ώστε να έχει πλήρη επιτυχία κατά την αφή του πυρός από τον αναμμένο δαυλό του πυρπολητού. Με αυτά τα καράβια που αναφέραμε έδωσαν οι Ψαριανοί τις μάχες στον Πόλεμο και την Ειρήνη. Με τον απαράμιλλο σε γενναιότητα ναύαρχο τους Νικολή Αποστόλη, τους ονομαστούς πυρπολητές, Παπανικολή, Νικόδημο, Κανάρη και τους γνωστούς και άγνωστους ναυμάχους.
Τα ηρωϊκά Ψαρά 7 Ημέρες Η Καθημερινή 1995
from ανεμουριον https://ift.tt/2vu6AZz
via IFTTT