Ελένη Παπαθανασίου: H oμορφιά ως μία συνεχής αναμέτρηση με το Κακό ή το Τέρας

Μια συζήτηση για την εγκατάσταση Βeautify/Βeastify και τη διδακτική της εμπειρία στην Αγγλία και στην Ελλάδα 

Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, μεγαλωμένη και ενεργή επαγγελματικά σήμερα στην Καρδίτσα, η Ελένη Παπαθανασίου συστήνεται μέσα από την δουλειά της ως νεαρή καλλιτέχνιδα και εκπαιδευτικός. Οι αναφορές στην εικαστική εγκατάσταση Βeautify / Βeastify (2017) στην ομορφιά ως επίζηλο ανταγωνιστικό μέσο, καθιστούν πιο επίκαιρη από ποτέ την πρώτη της ολοκληρωμένη ενότητα έργων  που πραγματοποίησε στα πλαίσια της πτυχιακής της εργασίας στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με επιβλέποντες καθηγητές τους Μάριο Σπηλιόπουλο και Παντελή Χανδρή. Έκτοτε η Ελένη, έχει αφοσιωθεί στην εκπαίδευση διδάσκοντας το μάθημα των εικαστικών σε διάφορα σχολεία.

• Αποφοίτησες από την Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών το 2017, από το Γ’ Εργαστήριο Ζωγραφικής. Θα ήθελα να γυρίσουμε λίγο πιο πίσω. Πότε και πώς κλήθηκες να επιλέξεις τη συγκεκριμένη επαγγελματική πορεία;

Από πολύ μικρή ζωγράφιζα και ένιωθα την ανάγκη να κατασκευάζω πράγματα με τα χέρια μου. Σε όλα τα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι να είμαι με ένα πινέλο στο χέρι. Δεν είχα να κάνει κάποιο μάθημα ζωγραφικής μέχρι που ήρθε το καλοκαίρι της δευτέρας λυκείου που πάνω σε μια συζήτηση με τη μητέρα μου για το τι θα ήθελα να σπουδάσω μου « έσπειρε »την ιδέα να προετοιμαστώ για την Σχολή Καλών Τεχνών. Παραδόξως, εγώ μέχρι τότε δεν το είχα σκεφτεί ποτέ στα σοβαρά. Η ζωγραφική ήταν στο μυαλό μου ένα χόμπι και θεωρούσα ως επαγγελματική επιλογή μόνο τις σχολές στις οποίες δίνεται πρόσβαση μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων, όπως για παράδειγμα την Αρχιτεκτονική Σχολή Κάπως έτσι λοιπόν, εκείνο το καλοκαίρι ξεκίνησα μαθήματα σχεδίου στο καλλιτεχνικό εργαστήριο του δήμου Καρδίτσας. Δυστυχώς δεν κατάφερα να περάσω στη Σχολή με την πρώτη φορά. Αποφάσισα να μετακομίσω στην Αθήνα όπου και συνέχισα για ένα χρόνο εκεί πλέον την προετοιμασία μου. Η δεύτερη φορά ήταν και η τυχερή!

• Ολοκληρώνοντας τις σπουδές και κλείνοντας τον κύκλο της  Καλών Τεχνών, πώς είναι η επόμενη μέρα για έναν νέο καλλιτέχνη ;

Αυτό είναι μια πονεμένη ιστορία… Γενικά νομίζω ότι για όλους τους αποφοίτους η επόμενη μέρα είναι ένα σοκ. Και τώρα τι κάνω;  Αναρωτιέσαι. Η Σχολή είναι ένας μικρόκοσμος που σε κάνει να νιώθεις προστατευμένος, ασφαλής. Έχεις την καθοδήγηση από τους καθηγητές, έχεις τον προσωπικό σου  χώρο όπου περνάς πολλές φορές και όλη σου την ημέρα εκεί, έχεις ένα πρόγραμμα το οποίο ακολουθείς. Το μοναδικό άγχος είναι η παραγωγή των έργων. Όμως ακόμη και σ ’αυτό υπάρχουν πλάι σου οι καθηγητές να σε στηρίξουν και να σε συμβουλέψουν. Τελειώνοντας τις σπουδές, παρουσιάζοντας και την πτυχιακή έρχονται τα δύσκολα. Πρέπει να σκεφτείς τι θα κάνεις από εδώ και πέρα. Θα κάνεις μεταπτυχιακό; Αξίζει να κάνεις ένα μεταπτυχιακό; Θα νοικιάσεις ένα χώρο όπου θα δημιουργείς με σκοπό να αρχίσεις να δικτυώνεσαι και με τις γκαλερί της Αθήνας; Θα αναζητήσεις εργασία στον τομέα της εκπαίδευσης; Και μέσα σε όλα αυτά είναι εννοείται και ο οικονομικός παράγοντας που πρέπει να λάβει συχνά υπόψη του ένας απόφοιτος. Εγώ ήθελα να δουλέψω.  Προσωπικά ήμουν από τους τυχερούς που δεν είχε χρειαστεί να δουλεύω ταυτόχρονα με τη σχολή γιατί με βοηθούσαν οικονομικά οι γονείς μου. Αλλά με το που τελείωσα δεν ήθελα να τους επιβαρύνω κι άλλο, οπότε επέλεξα να κάνω τα χαρτιά μου για να διδάξω σε σχολείο καθώς για όλους τους καλλιτέχνες στην Ελλάδα είναι η πιο εύκολη επαγγελματική διέξοδος. Κάθε επιλογή από τις παραπάνω πάντως έχει το τίμημα της.

• Πώς θα περιέγραφες την εμπειρία σου με τη διδασκαλία της τέχνης τα τελευταία χρόνια;

Είναι μεγάλη μου χαρά! Γενικά στην αρχή όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με τη διδασκαλία δεν το είχα πάρει πολύ ζεστά γιατί δεν είχα καμία προηγούμενη εμπειρία και δεν είχα ποτέ φανταστεί τον εαυτό μου να δουλεύει μαζί με παιδιά. Μου φαινόταν μια συμβιβαστική λύση για να ξεκινήσω κι εγώ να εργάζομαι. Όταν ξεκίνησα όμως τα μαθήματα ενθουσιάστηκα με την αγάπη των παιδιών, την όρεξη και την χαρά που είχαν όταν ερχόταν η ώρα για το μάθημα μας. Νομίζω ότι ήταν κάτι που μου βγήκε τελείως φυσικά. Γεννήθηκε μέσα μου η ανάγκη να βρω τρόπους να μάθουν και να αγαπήσουν όλα τα παιδιά την ζωγραφική, ακόμα κι εκείνα που θεωρούσαν ότι δεν έχουν ταλέντο ή έβρισκαν το μάθημα βαρετό λόγω προηγούμενων εμπειριών τους. Έτσι προσπαθώ να διαμορφώνω το μάθημα και όσο μπορώ να το προσαρμόζω για το κάθε παιδί ξεχωριστά. Νιώθω ότι έχω πολλά να δώσω και είμαι πολύ τυχερή που μπήκε αυτό το κομμάτι στη ζωή μου. Ο ενθουσιασμός που έχουν τα παιδιά για το μάθημα μας και η πρόοδος τους είναι η καλύτερη ανταμοιβή!

• Για ένα μικρό διάστημα, δίδαξες και σε σχολικές αίθουσες στο εξωτερικό. Υπήρχαν διαφορές στην αντιμετώπιση των εικαστικών τεχνών στο σχολικό περιβάλλον ανάμεσα την Αγγλία και την Ελλάδα; 

Ναι, είναι δύο τελείως διαφορετικοί κόσμοι. Από την εμπειρία που είχα εγώ προσωπικά σε διάφορα σχολεία του Λονδίνου εκ πρώτης όψεως είναι όλα εντυπωσιακά: η οργάνωση, οι εγκαταστάσεις, το εκπαιδευτικό υλικό, όλα είναι πολύ προσεγμένα. Μετά από λίγο όμως βέβαια διαπιστώνεις ότι  όλα γίνονται μηχανικά και ξύλινα. Που αν μη τι άλλο τα εικαστικά είναι ένα μάθημα που μόνο μηχανικά δεν μπορείς να το διδάξεις. Δεν υπάρχει διαδραστικό μάθημα, όλα είναι φορμαρισμένα, κομμένα και ραμμένα για την κάθε φορά. Βέβαια το πλεονέκτημα με το μάθημα τον εικαστικών εκεί ήταν ότι αναγνωρίζουν τη σημαντικότητα της διδασκαλίας της τέχνης και το αντιμετωπίζουν όπως όλα τα υπόλοιπα μαθήματα. Κάτι που δυστυχώς στην Ελλάδα δεν γίνεται. Δεν γινόταν ποτέ. Κι αυτό επιβεβαιώνεται πανηγυρικά από τα τελευταία γεγονότα που αποφάσισαν να αφαιρέσουν το μάθημα των εικαστικών από κάποιες τάξεις του γυμνασίου και του Λυκείου. Πράγμα ασύλληπτο, απαράδεκτο. Αντί να προσπαθήσουν εμπλουτίσουν το μάθημα, να προσλάβουν καλλιτέχνες και να προσπαθήσουν να το βελτιώσουν, αποφασίζουν απλά να το καταργήσουν. Το μάθημα των εικαστικών είναι από τα πιο σημαντικά μαθήματα, καθώς μαθαίνει στα παιδιά να εκφράζουν τα συναισθήματα τους, τις ιδέες τους, οξύνει την κριτική τους ικανότητα, και την αντίληψη τους. Αλλά μάλλον όλα αυτά δεν συμφέρουν για το νέο μοντέλο «ανθρώπου» που θέλουν να δημιουργήσουν. Δεν μπορεί να υπάρξει ολοκληρωμένη εκπαίδευση χωρίς τη τέχνη. Η τέχνη είναι παιδεία.

• Ένα μεγάλο κομμάτι της καλλιτεχνικής σου δουλειάς παρουσιάζεται μέσα από την εγκατάσταση Βeautify/Βeastify (2017). Ένας αντιφατικός τίτλος που κερδίζει αμέσως την προσοχή του θεατή.

Ναι πράγματι, αντιφατικός και αλληλένδετος ταυτόχρονα. Δύο λέξεις με τελείως αντίθετη σημασία που διαφέρουν παραδόξως σε ένα μόνο γράμμα. Η εγκατάσταση αυτή, που ήταν και η πτυχιακή μου εργασία,  αποσκοπούσε σε μία ειρωνική ανάλυση των στοιχείων που συνθέτουν την εικόνα της «θηλυκότητας». Είναι ένας σχολιασμός στα προβληματικά σημεία που προκύπτουν από το αόριστο μοντέλο περί ομορφιάς και σεξουαλικότητας που επικρατεί και επηρεάζει την γυναικεία ταυτότητα, μέσα από τα παραδοσιακά και σύγχρονα στερεότυπα, που υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν.

• Τα περισσότερα έργα της ενότητάς αυτής χαρακτηρίζονται από τις  αντιθέσεις των υλικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Gylany, ένα αστέρι φτιαγμένο από άνθη και βελόνες.

Η ένωση αντιθέτων υλικών και νοημάτων ήταν και ο σκοπός της δουλειάς αυτής. Ήθελα να δημιουργήσω ένα σκηνικό που φαινομενικά παραπέμπει στην κοριτσίστικη αθωότητα (ροζ χρώμα) και αισθητικά μοιάζει «ωραίο» ώστε να σε σαγηνεύει εκ πρώτης όψεως. Παρατηρώντας πιο προσεκτικά και πλησιάζοντας αρχίζει όμως να ξετυλίγεται η αρρωστημένη πλευρά αυτού του «ωραίου». Το έργο Gylany είναι το αγαπημένο μου από όλα όσα δημιούργησα για αυτή την εγκατάσταση. Ήταν μάλιστα και το τελευταίο που έφτιαξα. Η έμπνευση για την δημιουργία του οφείλεται στο βιβλίο της Ριαν Άισλερ «Η Κύλιξ και το Ξίφος». Η κύλιξ συμβολίζει την υποδοχή, την ειρήνη, την γυναίκα και το ξίφος την εισβολή, τον πόλεμο, τον άνδρα. Οπότε εγώ μιλώντας περί «αρρωστημένης ομορφιάς» σκέφτηκα να χρησιμοποιήσω τα στοιχεία της ιατρικής βελόνας και του πλαστικού άνθους. Κατά την Άισλερ με την η αρμονική συγκυριαρχία της κύλικος και του ξίφους (την οποία και ονομάζει gylany) συνεπάγεται κοινωνική ευημερία. Και για μένα αυτή η αρμονική συγκυριαρχία εκφράζεται μέσα από το αστέρι του Δαβίδ, το οποίο σαν σύμβολο ιστορικά έχει αναφορά σε διάφορες θρησκείες και εκφράζει την ένωση.

• Πώς επέλεξες να ασχοληθείς με  την τοξικότητα και νοσηρότητα της θηλυκότητας;

Ήταν ένα θέμα που με απασχολούσε πάντα. Η έννοια του ωραίου και πώς η κοινωνία σου « φυτεύει » τον ορισμό του, τον οποίο μια ζωή θα πρέπει να τον κυνηγάς και να τον ακολουθείς ευλαβικά. Ειδικά αν είσαι γυναίκα. Εκεί το βάρος μεγαλώνει και αν δεν καταφέρεις να ξεφύγεις από όλο αυτό αρχίζει να γίνεται όλο και πιο τοξικό. Έτσι, αποφάσισα ότι όλες αυτές τις σκέψεις και τις ανησυχίες θα ήθελα να τις εκφράσω με μια δόση ειρωνείας και χιούμορ.

• Το βίντεο Ritual – πιο επίκαιρο από ποτέ – αναφέρεται στην κατεσταλμένη φυσικότητα στην ομορφιά ως επίζηλο εξουστιαστικό ή ανταγωνιστικό μέσο. 

Μέσω αυτού του βίντεο ήθελα να σχολιάσω το πώς η κοινωνία προβάλλει αυτή τη κατεσταλμένη φυσικότητα στην ομορφιά ως κάτι το οποίο οι άλλοι ζηλεύουν, κάτι το οποίο γίνεται αντικείμενο φθόνου, κάτι για το οποίο πολεμούν πολλοί μεταξύ τους για να το αποκτήσουν  γιατί  τους δίνει την ισχύ (κυρίως οικονομική), τις ανέσεις, και τις απολαύσεις που αυτή συνεπάγεται, αλλά και την ψευδαίσθηση μιας ανωτερότητας. Το πράσινο χρώμα – χρώμα  της σήψης και της ζήλιας-  με το οποίο κάλυψα το σώμα μου στο βίντεο ως μια «φυσική» μάσκα ομορφιάς η οποία είναι για την σύσφιξη του δέρματος, στην προκειμένη περίπτωση παραπέμπει στην ηθική διάβρωση μιας γυναίκας που θυσιάζει την προσωπικότητα της και την ψυχή της ακόμα, στον βωμό αυτής της «πράσινης/νοσηρής» θρησκείας της Ομορφιάς. Η υπερπροσπάθεια της ελκυστικής θηλυκότητας οδηγεί στην απώλειά της. Με αυτόν τον τρόπο η αντίστιξη, για παράδειγμα, ροζ μπουντουάρ-πράσινο σώμα, σχολιάζει την εθελούσια απομόνωση στην οποία εθίζεται η γυναίκα από τους κοινωνικούς περιορισμούς, με συνέπεια τη μετάλλαξη και εκμετάλλευση του σώματός της. Υπό μία ευρεία έννοια, περιγράφω την Ομορφιά ως μία συνεχή αναμέτρηση με το Κακό ή το Τέρας (κατά το γνωστό παραμύθι).

• Πρόσφατα ξεκίνησες και μια νέα σειρά από ασπρόμαυρα σχέδια.

Αυτά τα ασπρόμαυρα σχέδια με κάρβουνο προέκυψαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Όλη αυτή η πίεση, η απαγόρευση, η έλλειψη της ανθρώπινης επαφής και του αγγίγματος με ώθησαν στο να ξεκινήσω να ζωγραφίζω. Όχι μόνο είχα την εσωτερική ανάγκη να το κάνω, αλλά διαπίστωσα ότι ήταν και ένας πολύ καλός τρόπος να περάσουν κάποιες ώρες της ημέρας δημιουργικά ώστε να ξεφύγει λίγο το μυαλό από τον πανικό που επικρατούσε. Άρχισα να ψάχνω φωτογραφίες σαν αναφορές και ξεκίνησα να σχεδιάζω. Πολύ απλά και πολύ ευλαβικά κάθε μέρα έκανα και από ένα σχέδιο, το οποίο ήθελα να απεικονίζει χέρια, ένα άγγιγμα ή να εκφράσει ένα συναίσθημα, κάτι που έλειπε εκείνη την περίοδο σε όλους μας.

 

The post Ελένη Παπαθανασίου: H oμορφιά ως μία συνεχής αναμέτρηση με το Κακό ή το Τέρας appeared first on Art22.

from Art22 https://ift.tt/2BAtX6R
via IFTTT