ΗΛΙΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ : Ο ΤΖΟΡΤΖ ΓΚΡΟΣ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΗΛΙΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ | Ο Georg Gross (Γκέοργκ Γκρος) γεννήθηκε στο Βερολίνο, το 1893. Το 1898, οι Gross εγκαταστάθηκαν στο Stolp τής Πομερανίας, αλλά το 1900 - μόλις πέθανε ο πατέρας τού ζωγράφου - η οικογένεια ξαναγύρισε στο Βερολίνο. Το 1909, ο Georg Gross αρχίζει τις σπουδές του στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών τής Δρέσδης. Κατά το διάστημα 1912-1917 (διαρκούντος, βεβαίως, τού Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου) είναι γραμμένος σε αντίστοιχη σχολή τού Βερολίνου. Το 1914, κατατάσσεται στον στρατό ως εθελοντής, αλλά το 1915 παίρνει αναβολή για λόγους υγείας. Μόλις επιστρέφει στο Βερολίνο γνωρίζεται με τον Wieland Herzfelde και την ίδια χρονιά (1915) πρωτοδημοσιεύει ένα ποίημα και ένα σχέδιο. Η ομάδα των νεαρών καλλιτεχνών-λογοτεχνών, όπου ανήκει ο Georg Gross, αντιδρά στην γερμανική αντιβρετανική προπαγάνδα, ενώ, συγχρόνως, δείχνει έναν ενθουσιασμό για το αμερικάνικο πολίτευμα. Το 1916, κάτω από την διπλή αυτή επίδραση, ο Georg Gross αγγλοποιεί το όνομά του. Τού λοιπού θα ονομάζεται George Grosz, ήτοι Τζόρτζ Γκρός, κι όχι Γκεόργκ Γκρός που φαντάζονται στην Αθήνα - και δη με λανθασμένο τονισμό τού Γκέοργκ. Το ίδιο έπραξε και ο αδερφός τού Wieland Herzfelde, ο ξακουστός John Heartfield. Το 1917, ο George Grosz παίρνει οριστικήν απαλλαγή από την υποχρέωση στρατιωτικής θητείας και αμέσως δημοσιεύει δύο καλλιτεχνικά λευκώματα. Το 1918, ο George Grosz, ο σκηνοθέτης Erwin Piscator, ο Wieland Herzfelde και ο John Heartfield εγγράφονται στο Κομουνιστικό Κόμμα τής Γερμανίας, προφανώς λόγω τής Σοβιετικής Επανάστασης. Το γκρουπ (μαζί ο Otto Dix κ.ά.) συνεχίζει και αναπτύσσει την πολιτική του δράση. Το 1920, ο George Grosz παντρεύεται. Επίσης, το 1920, κάνει την πρώτη του έκθεση στο Μόναχο και λαμβάνει μέρος στην Πρώτη Διεθνή Έκθεση Dada που έγινε στο Βερολίνο. Το 1923, δημοσιεύει το λεύκωμα Ecce Homo, που αμέσως κατάσχεται για προσβολή τής δημοσίας αιδούς Το 1923, είναι η χρονιά που ο George Grosz εγκαταλείπει το Κομουνιστικό Κόμμα. Το 1925, ο πάντα ανήσυχος ζωγράφος μας δημοσιεύει την μελέτη Η Τέχνη κινδυνεύει. Το 1928, μηνύουν τον George Grosz με την κατηγορία τής βλασφημίας κατά των θείων, για το έργο του Ο Χριστός μέ άντιασφυξιογόνο μάσκα. Σε λίγο, ο Χίτλερ ετοιμάζεται να αναλάβει την διακυβέρνηση τής χώρας. Ο George Grosz κάνει ένα δοκιμαστικό ταξίδι, το 1932, στην Νέα Υόρκη, από όπου επιστρέφει τον Οκτώβριο. Οι χιτλερικοί τρομοκρατούν την οικογένεια Grosz με απειλητικά τηλεφωνήματα. Ο George Grosz αναγκάζεται να πάρει την μεγάλη απόφαση: το 1933 ξενιτεύεται στις ΗΠΑ, όπου θα παραμείνει επί είκοσι-εφτά χρόνια. Το 1938, παίρνει την αμερικάνικη υπηκοότητα, ενώ στην Γερμανία παρουσιάζουν τα έργα του στην διαβόητη έκθεση Εκφυλισμένη Τέχνη (1937). Σημειωτέον ότι, αυτά τα έργα εξαφανίστηκαν, έκτοτε, διά παντός. Το 1946, ο George Grosz δημοσιεύει στην Νέα Υόρκη την αυτοβιογραφία του με τον τίτλο Ένα μικρό Ναι και ένα μεγάλο Όχι, που θα εμφανιστεί στην Γερμανία, το 1955. Το 1954. ταξιδεύει στην χώρα του. Τελικώς, το 1959, εγκαθίσταται στο Δυτικό Βερολίνο, λίγο πριν πεθάνει - στις 6-7-1959. Ο George Grosz είναι τόσο διάσημος, που θα ματαιοπονούσα αν έγραφα για το παράτολμο έργο του. Όμως, ο Grosz δεν ζούσε ολομόναχος. Ούτε υπήρξε η μοναδική επαναστατική φυσιογνωμία τής εποχής του. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να παρουσιάσω δι' ολίγων το κοινωνικό-πολιτικό και καλλιτεχνικό πλαίσιο τής Γερμανίας τού 1900-1930. Είναι η περίοδος που το Βερολίνο σιγοβράζει και, στο τέλος, εκρήγνυται. Ήδη πριν την κήρυξη τού Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, οι καλλιτέχνες έρχονται σε αντιπαράθεση με το απολυταρχικό καθεστώς τού μισότρελου Κάιζερ. Ο Εβραίος ζωγράφος Max Liebermann δέχτηκε πιέσεις για το αντισυμβατικό του έργο, αλλά, αργότερα, έγινε διευθυντής τής Ακαδημίας Καλών Τεχνών και όταν πέθανε οι χιτλερικοί επιτρέψανε δημόσια κηδεία του και ανέγερση μαυσωλείου (που το επισκέφθηκα). Παρομοίως, ο Richard Strauss είχε κάτι ψιλοτραβήγματα με την Σαλώμη, που δεν τον εμπόδισαν να καταλάβει κάποιο χιτλερικό πόστο. Το κίνημα τού εξπρεσιονισμού (που ίσως έχει τις ρίζες του στον Munch και τον Kandinsky) ξεσπάει ξαφνικά στα τέλη τής πρώτης δεκαετίας τού 20ού αιώνα. Tο 1910, ιδρύεται το Ψυχαναλυτικό Κέντρο τού Βερολίνου. Το 1911, εκδίδεται το σπουδαίο περιοδικό Die Aktion, εμφανίζεται η πρώτη σκηνοθεσία τού Max Reinhardt και η ατονική μουσική τού Arnold Schonberg. Παράλληλα, υπάρχουν και επενεργούν οι Einstein, Max Planck, Robert Koch. Mommsen, Kautsky, Weber και άλλοι θεωρητικοί και στοχαστές.

Ο George Grosz και ο Wielaml Herzfelde στο εδώλιο...

O Otto Dix το 1928.

H «Madonna» τού Edward Munch.

Rosa Luxemburg (1870-1919)

Freikorps στο Βερολίνο (1919).

Βερολίνο. 1928. Η άγριες εκλογές.

Η διεθνής πολιτική κατάσταση επιδεινώνεται. Στις 28-6-1914, δολοφονείται ο αρχιδούκας τής Αυστρίας-Ουγγαρίας. Στις 2-8-1914. κηρύσσεται ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο γερμανικός λαός πεινάει. Η Αριστερά, επιτέλους, ξυπνάει. Οργανώνεται το αντιπολεμικό Διεθνές Γκρουπ και το κίνημα των Σπαρτακιστών. Τον Απρίλιο τού 1916, οι οπαδοί τού Liebknecht διαδηλώνουν την οργή τους. Το καλοκαίρι τού 1916, φυλακίζουν την Luxemburg - επιχείρημα εύκολο, καθότι η Rosa ήτο Εβραία και Πολωνέζα. Τον Οκτώβριο του 1916, έχουμε την στάση των ναυτών τού Κίλ (Kiel). Και, στις 9 Νοεμβρίου, την πρώτη γενική απεργία. Αυτή τη μέρα ο Liebknecht σηκώνει την κόκκινη σημαία στο Αυτοκρατορικό Παλάτι και κηρύσσει την Ελεύθερη Δημοκρατία τής Γερμανίας. Οι στρατώνες, πλέον, διοικούνται από επιτροπές επαναστατημένων φαντάρων, ενώ τοποθετείται, ως αρχηγός τής Αστυνομίας, ένας δήθεν-αριστερός αξιωματικός. Η Rosa Luxemburg ελευθερώνεται. Αλλά, σε ελάχιστες μέρες η εξέγερση ξεφουσκώνει. Εντωμεταξύ, οι σκοτεινοί στρατοκράτες δεν περιμένουν με σταυρωμένα χέρια. Εμφανίζονται τα Freikorps, εφοδιασμένα με πολυβόλα, όλμους, τανκς, κανόνια και φλογοβόλα. Η Luxemburg, νιώθοντας τον θανάσιμο κίνδυνο, γράφει: Η εργατική τάξη δεν είναι ακόμη έτοιμη για να πάρει την εξουσία τώρα. Στις 6-1-1919, μεγάλη γενική απεργία. Οι Σπαρτακιστές καταλαμβάνουν διάφορα κτίρια και εφημερίδες. Στις 15-1-1919, συλλαμβάνουν τον Liebknecht και την Luxemburg και τους σκοτώνουν σαν σκυλιά. Η επίδραση τής Κόκκινης Επανάστασης τού 1917 όλο και φουντώνει. H σκατοΔημοκρατία τής Βαϊμάρης σπρώχνει την Γερμανία στην αγκαλιά των Νάτσι. Οι σοσιαλδημοκράτες προετοιμάζουν την έλευση τού Χίτλερ. Μέσα στον αναβρασμό τής προχιτλερικής περιόδου οι καλλιτέχνες-λογοτέχνες εξακολουθούσαν να δημιουργούν, αλλά και να πολεμούν, ο καθένας με τον τρόπο του. Οι επαναστατημένοι διανοούμενοι είχανε για στέκι τους το μυθικό Cafe Megalomania. Δίπλα στον George Grosz, τον John Heartfield και τον αδερφό του, συγγραφέα και διευθυντή περιοδικού. Wicland Herzlelde, τον Bertold Brecht και τον συνθέτη Kurt Weill, τον Otto Dix και τον, σκληρό μαχητή Kurt Tucholsky (τον πρωτομετάφρασα στα ελληνικά), ζούσαν στο Βερολίνο ο γηραλέος Heinrich Zille (βλέπε το σχετικό άρθρο μου στον Μανδραγόρα) και η Kiithe Kollwitz. που η γενιά μου την γνώρισε από τους Νέους Πρωτοπόρους. Και, φυσικά, παραδίπλα εργαζόντουσαν εντατικά οι αρχιτέκτονες Mies van der Rohe και Gropius, ο Paul Klee και ο ασύγκριτος σχεδιαστής Hans Bellmer, καθώς και ο Moholy-Nagy. Θα συμπληρώσω την εικόνα, επιμένοντας στο κίνημα Dada (από το 1920), τις δίκες κατά τού Grosz και τού Herzfelde (1928, 1932), την σειρά άρθρων τού Tucholsky κατά των Δικαστών και Στρατηγών, το ξάφνιασμα που προκάλεσε το Bauhaus, τις θαυμάσιες αφίσες τού 1920-1930, την μοντέρνα εικονογράφηση των τότε περιοδικών μόδας, το βερολινέζικο cabaret (δεν έχει καμιά σχέση με τα μπουρδελοκαμπαρέ τού Παρισιού), τον Lubitsch και τον Pabst, το στούντιο τής καπιταλιστικής UFA στο Neubabels-berg (εκεί γυρίστηκε ο Μπλε Άγγελος, το 1930), τα μυθιστορήματα τού Allred Doblin, την ανάπτυξη τού αεροδρομίου τού Tempelhof, την Λίλιαν Χάρβεϊ και τον Βίλι Φρίτς, και ακόμη την Πόλα Νέγκρι, τους μαύρους μουσικούς τής τζαζ - και όλα τα άλλα που συνθέταν την βερολινέζικη ζωή τής προχιτλερικής εποχής. Ώσπου έφτασε η οικονομική κρίση τού 1929...

Η Pola Negri και ο Emil Jannings.

Ο χιτλερικός πολιτιστικός στόχος συμπυκνώνεται στην μακάβρια φράση: όταν ακούω την λέξη κουλτούρα τραβάω το πιστόλι! Οι καλλιτέχνες και διανοούμενοι τού Βερολίνου (οι περισσότεροι ήσανε Εβραίοι) αναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο τής εξορίας. Ο Grosz πήγε στην Νέα Υόρκη. Το ίδιο και ο Kurt Weill. Ο Brecht, διασχίζοντας την Σιβηρία, κατέληξε στο Χόλιγουντ. Ο Lubitsch, ο Pabst, ο Schonberg, βρήκαν καταφύγιο στην Αμερική. Ο Alban Berg (αφού με ηλίθια επιμονή παρουσίασε την Lulu στο Βερολίνο, στις 30-11-1934, μέ ειδική άδεια τού Goring) έφυγε κι αυτός. Ο Tucholsky, ο μεγάλος ποιητής και μεγάλος θεωρητικός Tucholsky, πήγε στην Στοκχόλμη, όπου σε λίγο αυτοκτόνησε, όπως αυτοκτόνησε και ο ζωγράφος Kirchner. Τελευταίος ξεκίνησε για την Αμερική, το 1935, ο Einstein. Είχε προηγηθεί η Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών (30-6-1934), οπότε η κλίκα τού Χίτλερ ξεκαθάρισε την παρέα τού Rohm, και επακολούθησε το χαρούμενο πανηγύρι των Ολυμπιακών τού Βερολίνου (1936), που γνωρίζουμε αρκούντως από το ωραίο φιλμ Olympia τής Leni Riefenstahl. Στην Γερμανία τού 1935-1945 επικράτησε μια θλιβερή πνευματική-καλλιτεχνική κατάσταση. Η κριτική βιβλίου και τέχνης απαγορεύτηκε. Ο Richard Strauss, ο Furtwiingler και ο von Karajan, ανέλαβαν κάποιες επίσημες θέσεις. Από την πλειάδα των ζωγράφων έμειναν στην Γερμανία ο Otto Dix (ζωγραφίζοντας πλέον τοπία) και η Kathe Kollwitz, που τα τελευταία της έργα γλυπτικής διακρίνονται για τον πεσιμισμό τους. Τα διεφθαρμένα βιβλία απαγορεύτηκαν, αφού προηγουμένως τα έκαψαν δημοσίως. Η Διεφθαρμένη Τέχνη παρουσιάστηκε σε μεγάλη έκθεση.

Ο θαρραλέος Einstein.

Η Leni Riefenstahl το I936 στο γύρισμα τής «Olympia».

Σε καμπαρέ τού Βερολίνου το 1926.

Λιθογραφία τού Zille. Βερολίνο, 1919.

Υπολογίζεται πως, οι χιτλερικοί κατέστρεψαν περίπου 16.000 έργα τέχνης: 1.000 τού Noldc, 500 τού Kirchner, 500 τού Beckmann, 400 τού Kokoschka. 300 τού Ouo Dix και τού Grosz -καθώς και πολλούς πίνακες τού Picasso, τού Cezanne, τού Gauguin, τού Matisse, τού Braque, τού Chirico, τού Duly και τού Max Ernst. Τα ποιήματα τού Heine κατεποντίσθησαν, γιατί ο δημοφιλής ποιητής ήτο Εβραίος, με ομοσεξουαλικές τάσεις. Ακόμη και ο Mozart είχε πέσει σε δυσμένεια, επειδή τού είχε γράψει κάποια λιμπρέτα ο Εβραίος da Ponte, φίλος τού Casanova (ο όποιος είχε βοηθήσει στο γράψιμο των λιμπρέτων). Άλλωστε, ο Mozart ήτο μασόνος (αυτού οφείλεται εν μέρει η δόξα του) και είχε το θράσος να κάνει αναφορές στην μασονία στον Μαγεμένο Αυλό. Γενικώς, στην Ελλάδα η γερμανική Τέχνη είναι μετρίως γνωστή, και οι προχιτλερικοί ζωγράφοι σχεδόν άγνωστοι. Αυτό έχει την σημασία του αν αναλογισθούμε πως οι Έλληνες ζωγράφοι - και οι τεχνοκρίτες - ξεκοιλιάζονται για ν' αρπάξουν την έσχατη καλλιτεχνική πληροφορία από το νεκρό Παρίσι. Γι' αυτό, ενώ ο σουρεαλισμός έκανε θραύση στην χώρα μας, οι Έλληνες δεν έμαθαν ποτέ τι εστί φουτουρισμός και τί εστί Dada. Το όνομα τού George Grosz (καθώς και το όνομα τού Otto Dix) αιωρούνται θαμπά στο εντελώς φλου καλλιτεχνικό στερέωμα τής Αθήνας. Κι όμως, τον Ιανουάριο τού 1974, έγινε μια μεγάλη έκθεση τού Grosz στην Εθνική μας Πινακοθήκη, παρακαλώ. Η έκθεση αυτή πήγε μπλουμ Στα εγκαίνια τής έκθεσης στεκόντουσαν απορημένοι δύο άνθρωποι: ο Γιώργος Σικελιώτης και ο υποφαινόμενος - σε λίγο μπήκε στην αίθουσα και ο Παπαστάμος, ο τότε (διορισμένος από την Χούντα) διευθυντής τής Πινακοθήκης. δεν ξέρουμε (και δεν θα μάθουμε ποτέ) που οφείλεται το φιάσκο των εγκαινίων και, εν γένει, τής έκθεσης Grosz, που είχε στηθεί χάρη στην υποστήριξη τού Ινστιτούτου Γκέτε. Υποθέτω ότι, το ελληνικό δήθεν-φιλότεχνο κοινό (παρομοίως οι ζωγράφοι και οι κριτικοί) δεν σκάμπαζαν τίποτε για τον μεγάλο Γερμανό καλλιτέχνη, που συνάμα υπήρξε υπόδειγμα κοινωνικής και πολιτικής τόλμης. Νομίζω πως, σήμερα, στην Ελλάδα εξακολουθούν να αγνοούν τα έργα τού George Grosz, όπως αγνοούν τα ποιήματα τού Tucholsky και τού Brecht (παρά τις ανεύθυνες γλυκερές ψευτομεταφράσεις τού Ελύτη . Και κυρίως, αγνοούν τις άγριες ερωτικές ζωγραφιές τού Grosz. Γι' αυτό, άλλωστε, γράφω το παρόν άρθρο. Η Γερμανία έπασχε (και πάσχει) από το αιώνιο άγχος τού ζωτικού χώρου. Η Γερμανία παρέμεινε μια χώρα δίχως αποικίες. Η Γερμανία ποτέ δεν είχε μιαν υπερπόντια πολιτική και διπλωματία. Κάθε φορά που η βιομηχανική παραγωγή γερμανικών προϊόντων ξεπερνούσε τις ανάγκες τής Ευρώπης, η Γερμανία ξεκίναγε έναν πόλεμο, που πάντα κατέληγε σε καταστροφή. Σήμερα, η επίσημη Γερμανία, όπως την εκφράζουν το Ινστιτούτο Γκέτε (μεταπολεμική νεκρανάσταση τής χιτλερικής Deutsche Akademie) ή τα διάφορα φεστιβάλ, προσπαθεί να δείξει το καλό της πρόσωπο, για να ξεχάσουμε τα Ολοκαυτώματα κατά των Γερμανών κομουνιστών, κατά των Εβραίων και των τσιγγάνων, κατά των ομοφυλοφίλων, κατά των πνευματικώς καθυστερημένων - και, προπάντων, για να λησμονήσουμε το Μέγα Ολοκαύτωμα τού ρωσικού λαού. Αν διασώθηκε η Ευρώπη, όπως διασώθηκε, αυτό οφείλεται καθ’ ολοκληρίαν στον Κόκκινο Στρατό. Η σύγχρονη αντικομουνιστική προπαγάνδα όλων των τηλεοράσεων και όλων των εφημερίδων ξεκινάει από την τρομάρα που πήραν οι καπιταλιστές το 1945, με την παρουσία τού Κόκκινου Στρατού στην καρδιά τής αμαρτωλής Ευρώπης. Μια τρομάρα που οι καπιταλιστές δεν μπορούν να καταπιούν... Η επίσημη Γερμανία. λοιπόν, οργανώνει διάφορες πανάκριβες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ρίχνοντας στάχτη στα μάτια μας. Άλλοτε παρουσιάζει μέ φανφάρες την αποκαταστημένη ταινία Μητρόπολις, άλλοτε στήνει εκθέσεις για το έργο τού Otto Dix (στην Tate Gallery, στην δεκαπλή έκθεση τής Ρώμης κτλ.). τού Beckmann και τού Kirchner, και, γενικότερα των εξπρεσιονιστών (όπως στην Εθνική μας Πινακοθήκη, το 1988). Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις τής Γερμανίας, αυτές καθ' εαυτέw, μπορούσαν να έχουν ευεργετικά αποτελέσματα. Επειδή, όμως, η πλειονότητα των θεατών των εκθέσεων ζωγραφικής, των μουσείων και των ταινιών κινηματογράφου, αποτελεί έναν πολτό αμόρφωτων μικρονοϊκών ανθρώπων, οι εκδηλώσεις αυτές τελικώς ίσως κάνουν κακό. Τώρα πια, άρχισαν να μιλούν (ιδίως στην Ιταλία) κάποιοι μυαλωμένοι άνθρωποι, που ζητούν το κλείσιμο των μεγάλων μουσείων και των μεγάλων μνημείων, για να σωθούν από τους βάρβαρους τουρίστες και από τα τσογλάνια που κατουράνε στην πύλη τού αγίου Μάρκου (στην Βενετιά) και που φτύνουν τις τσίκλες τους στα μωσαϊκά. Βεβαίως, μέσα στον συρφετό των αμόρφωτων εντάσσω και και τους τεχνοκρίτες μας, που όλοι τους διακρίνονται για την απαστράπτουσα ημιμάθεια τους. Όσο για τις τάχα-προοδευτικές πολιτιστικές εκδηλώσεις τής Γερμανίας θα τονίσω ιδιαιτέρως ότι, όλες φθάνουν ως ένα συγκεκριμένο σημείο, που δεν τολμούν, ούτε θέλουν, να ξεπεράσουν.

Τα κτήνη των Frcikorps.

Πότσνταμ. Ιανουάριος τού 1913. Ο Χίτλερ συμβαδίζει με τον αντικαγκελάριο von Papen.

Ο Arnold Schtinberg.

Ο δαιμόνιος Bert Brecht.

Συνήθως, ό.τι ενοχλεί το Κράτος (δηλαδή, την γαμημένη μπουρζουαζία) είναι η ιδιωτική παραγωγή των καλλιτεχνών. Ο David έλαβε μέρος στην Γαλλική Επανάσταση, για να καταντήσει στο τέλος κωλογλείφτης τού Βοναπάρτη. Ο Courbet, μέλος τής Κομούνας τού Παρισιού, ταλαιπωρήθηκε αρκετά, πριν πεθάνει στην Ελβετία. και έπρεπε να περάσουν εκατόν τόσα χρόνια για να μπει σε μουσείο το αισθησιακό Μουνί που ζωγράφισε. Η επίσημη Γερμανία γύρισε τις πλάτες της στην ιδιωτική παραγωγή τού George Grosz. Ευτυχώς, κάλυψε το κενό μια ειδική έκθεση, που οργάνωσε, τον Μάρτιο τού 1998. το Beate Uhse Erotik-Museum τού Βερολίνου. Κατά τον ίδιο τρόπο, η Γαλλία παρουσιάζει, τώρα μόλις, τα ερωτικά τού Picasso - σχεδόν τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του! Ο George Grosz δάγκωνε - όπως δάγκωναν ο Otto Dix. ο Brecht, ο Tucholsky, ο Μαγιακόβσκι. Είναι γνωστή η θεματολογία τής δημόσιας παραγωγής τού Grosz: στρατιώτες με κράνη, κτηνώδεις αξιωματικοί, γυμνές πουτάνες στα γόνατα κάποιων κοιλαράδων, απόμαχοι ανάπηροι που ζητιανεύουν στα πεζοδρόμια, τύποι τής προχιτλερικής κοινωνίας κτλ., κτλ. Η θεματολογία τής ιδιωτικής παραγωγής τού Grosz ήτο πολύ καλά θαμμένη, ώσπου έγινε η έκθεση των ερωτικών του έργων στο Βερολίνο. Πριν απ' αυτή την παρουσίαση σε ιδιωτικό μουσείο είχανε δημοσιευτεί, σποραδικώς, κάτι λίγα ερωτικά τού Grosz. Μέ την έκθεση τού 1998 αποδεικνύεται πως η ερωτική θεματολογία του είχε ξεκινήσει στην προχιτλερική εποχή και αποκορυφώθηκε στις ΗΠΑ (τότε ο ζωγράφος μας ήτανε 47 χρονώ), την χώρα των ονείρων του, που δεν θ' αργήσει να βουλιάξει στον φασιστικό πουριτανισμό τού McCarthy. Ο Grosz γλιστράει στον αλκοολισμό. Ο Grosz αποβαίνει συνειδητός πορνογράφος, γνωρίζοντας εκ των προτέρων τις αντιδράσεις τού νοήμονος κοινού, τουτέστιν τής πλεμπάγιας. Γι' αυτό είχε γράψει το 1925: ο λαός είναι γουρούνια. Νομίζω πώς, τα μεγαλύτερα γουρούνια είναι οι πουλημένοι κριτικοί.

Παρίσι. 14/17-3-2001. Πρώτη δημοσίευση