του ΚΩΣΤΑ ΜΠΑΡΜΠΗ
Ο Κωνσταντίνος νεκρός (αρχείο Δημ. Χατζηβασιλείου).
Με σεισμικές κυριολεκτικά εκδηλώσεις ενθουσιασμού και αγαλλίασης το σύνολο του λαού της πρωτεύουσας υποδέχθηκε το απομεσήμερο της Παρασκευής, 19ης Ιουλίου 1868, το άγγελμα της γέννησης διαδόχου του ελληνικού θρόνου, πρωτότοκου γιου του - με βυζαντινές ρίζες - βασιλιά Γεωργίου Α' και της βασίλισσας Όλγας. Και οι εκδηλώσεις εκείνες μετάλλαξαν σε βροντερές ιαχές, όταν ο πρωθυπουργός Δ. Βούλγαρης παρουσίασε στο πλήθος το νεογέννητο μωρό και ανάγγειλε ότι του είχε ήδη δοθεί το όνομα του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα - του Μαρμαρωμένου βασιλιά: Κωνσταντίνος! Η βασιλική επιλογή συνέπιπτε με τα όνειρα και τις προσδοκίες του έθνους, που στο πρόσωπο του διαδόχου έβλεπε αυτόν που θα ξανάφερνε την επτάλοφη Βασιλεύουσα στους ελληνικούς κόλπους. Μπορεί το όνειρο να μην έγινε πραγματικότητα εξαιτίας της ολέθριας διχόνοιας και της επαίσχυντης στάσης Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών και μπολσεβίκων απέναντι στον Κεμάλ, ωστόσο ο στρατηλάτης Κωνσταντίνος θα διπλασίαζε αργότερα, χάρη στη στρατηγική ιδιοφυΐα του, την έκταση και τον πληθυσμό της πατρίδας του, για να «ποτιστεί» το κώνειο της αχαριστίας και της αγνωμοσύνης θλιβερών πολιτικών και επίορκων κινηματιών… Μετά τη βάφτιση του στον Κωνσταντίνο απονέμεται με απόφαση της Βουλής, ο τίτλος του Δούκα της Σπάρτης και ο διάδοχος θα ανατραφεί μέσα σε αυστηρό, υποδειγματικό, γνήσια χριστιανικό περιβάλλον. Παιδαγωγός του είναι ο δρ Ότο Λίντερς, ενώ αργότερα καθηγητές του αναλαμβάνουν οι πανεπιστημιακοί Ι. Πανταζίδης (κλασικά μαθήματα) και ο Β. Λάκων (μαθηματικά), ο Χένρι Ντίξον (αγγλική γλώσσα, λογοτεχνία, ιστορία), ο Πιέρ Μπρισό (αντίστοιχα γαλλικά), ο Κ. Παπαρρηγόπουλος (ελληνική ιστορία), ο Στεφ. Στρέιτ (νομικά μαθήματα), ο Γιαν Τσέρνοβιτς (ιππασία), ενώ την ορθόδοξη ανατροφή είχαν αναλάβει ο - αργότερα μητροπολίτης - Προκόπιος και ο Νικηφ. Καλόγερος. Πάντως ο Κωνσταντίνος διακρινόταν ιδιαίτερα στο τοπογραφικό σχέδιο - απόδειξη ότι το μυαλό του ήταν προικισμένο με στρατηγική ιδιοφυΐα, όπως καταδείχθηκε στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους. Φοιτά στη Σχολή Ευελπίδων από τα δεκατέσσερα του χρόνια και μετά από μια διετία ονομάζεται ανθυπολοχαγός και όταν (1886) δίνει απολυτήριες εξετάσεις ενώπιον πολυπρόσωπης επιτροπής, «απάντησε», όπως έγραψαν οι TIMES «σε όλα τα ερωτήματα με τρόπο που απέδειχνε μεγάλες πνευματικές ικανότητες». Στη συνέχεια θα μετεκπαιδευτεί στη διάσημη Πολεμική Ακαδημία του Βερολίνου, όπου ξεχωρίζει για την ευστροφία, την πνευματική του ωριμότητα, τη στρατιωτική ιδιοφυΐα και μια εύστοχη παρατήρηση του στη διάρκεια μεγάλων γυμνασίων αναγκάζει τον Κάϊζερ να προβλέψει ότι ο Κωνσταντίνος θα γινόταν ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς της εποχής.
Ο Κωνσταντίνος κατά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Παράλληλα, ο διάδοχος φοιτά στα Πανεπιστήμια Χαϊδελβέργης και Λειψίας (δημόσιο, ποινικό, διεθνές δίκαιο και πολιτική οικονομία), ενώ θα ερωτευτεί τη σύντροφο της ζωής του, τη βασίλισσα Σοφία με την τεράστια κοινωνική προσφορά στη χώρα. Το διαδοχικό ζεύγος θα αποκτήσει κατά σειρά τον Γεώργιο (1890), τον άτυχο Αλέξανδρο (1893), την Ελένη (1896), τον Παύλο (1901), την Ειρήνη (1904) και την Αικατερίνη (1913). Δεκαπέντε κατώτεροι αξιωματικοί ιδρύουν το 1894 την Εθνική Εταιρεία, πρόξενο, δυστυχώς εξαιτίας των ανεύθυνων πρωτοβουλιών της, πολλών συμφορών για τη πατρίδα. Ο Γεώργιος αδυνατεί να τη διαλύσει και παρά τις συμβουλές του να αποτραπεί η αναμέτρηση με την Τουρκία, γιατί η χώρα δεν ήταν έτοιμη από την πλευρά όγκου ενόπλων δυνάμεων, εξοπλισμού εκπαίδευσης και σχεδίων, οι πολιτικοί, με λαϊκίστικη συνθηματολογία, παρασύρονται σε μια περιπέτεια - πόλεμος 1897 - που θα κατέληγε αναπόφευκτα σε ταπεινωτική ήττα.
Ο Κωνσταντίνος δίνει τον όρκο του βασιλέως στη Βουλή των Ελλήνων.
Εξιλαστήριο θύμα ο διάδοχος που καλείται να αναλάβει τη διοίκηση του στρατού στη Θεσσαλία - ενός στρατού κάκιστα εξοπλισμένου, ελάχιστα προετοιμασμένου για πόλεμο, χωρίς επιχειρησιακά σχέδια και με γελοίες και αντιφατικές διαταγές που δίνονταν από την πρωτεύουσα (!) - είκοσι μόλις μέρες πριν από την έκρηξη του πολέμου. Παρά τις ριζικές αλλαγές που επιφέρει στα σχέδια ο Κωνσταντίνος η ήττα είναι αδύνατο να αποτραπεί, αφού ο - διοικούμενος από Γερμανούς - τουρκικός στρατός είναι πολύ μεγαλύτερος σε όγκο και δύναμη πυρός. Οι μέραρχοι δεν συμμορφώνονται με τις διαταγές, εφεδρείες δεν υπήρχαν και η Αθήνα επέμενε να αναμειγνύεται κρετινικά στα σχέδια μάχης. Ο ελληνικός στρατός θα υποχωρήσει στο ύψος της Λαμίας, αλλά ο Τσάρος, επιβάλλει την ανακωχή και χάρη στη συμπαράσταση των Μεγάλων Δυνάμεων, προς το πρόσωπο του Γεωργίου η συνθήκη ειρήνης είναι ανώδυνη, αφού στους Τούρκους εκχωρείται μόνο ένα συνοριακό χωριό. Χάρη στον ικανό Γ. Θεοτόκη με πυρετώδεις ρυθμούς η στρατιωτική αναδιοργάνωση, το βαρύ έργο της οποίας ανέλαβε ο Κωνσταντίνος με το λαμπρό επιτελείο των άμεσων συνεργατών του, ενώ παράλληλα ανανεώνεται σε μεγάλη έκταση και εμπλουτίζεται το πολεμικό υλικό. Οι κινηματίες του 1909 (Γουδί) με επικεφαλής το συνταγματάρχη Ν. Ζορμπά (είχε κριθεί στάσιμος εξαιτίας της διαγωγής του κατά τον πόλεμο του 1897), απομακρύνουν το διάδοχο από την ηγεσία του στρατού, για να τον επαναφέρει ο Ελ. Βενιζέλος - που αποτελεί το σκεύος εκλογής τους - σαν χειρονομία καλής θέλησης προς το βασιλιά Γεώργιο, αλλά και γιατί - κατά τον Ιωάννη Μεταξά - ο ίδιος «αγνοούσε ακόμη και τα στοιχεία της στρατιωτικής τέχνης».
Ο Κωνσταντίνος σε παιδική ηλικία.
Χάρη στη στρατηγική του ιδιοφυΐα - και παρά τις συχνά εξωπραγματικές παρεμβάσεις του Βενιζέλου, υπουργού Στρατιωτικών εκτός από την πρωθυπουργική του ιδιότητα, από το γραφείο του στην Αθήνα - ο Κωνσταντίνος ανατρέποντας όλες τις προβλέψεις των ξένων συμβούλων, συντρίβει τους Τούρκους στο - θεωρούμενο απόρθητο - Σαραντάπορο, λευτερώνει την Κοζάνη, τα Γρεβενά, τη Σιάτιστα, τη Βέροια και με δική του καθαρά πρωτοβουλία - όπως αποδείχνουν τα αυθεντικά τηλεγραφικά μηνύματα - προκρίνει τη Θεσσαλονίκη από το Μοναστήρι (διαταγή του 446/450) μια ώρα και είκοσι λεπτά πριν σταλεί το γνωστό τηλεγράφημα του Βενιζέλου. Άλλωστε, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Βίκτωρ Δούσμανης, «τη Νύφη του Θερμαϊκού στην Ελλάδα κατακύρωσαν οριστικά οι νίκες του ελληνικού στρατού κατά του βουλγαρικού στο Β' Βαλκανικό Πόλεμο…». Στη συνέχεια ο διάδοχος θα εκπορθήσει το Μπιζάνι και θα λευτερώσει την Ήπειρο, μαζί με το βόρειο τμήμα της, αλλά η δολοφονία του πατέρα του στη Θεσσαλονίκη τον ανεβάζει σχετικά πρόωρα στο Θρόνο (ο Γεώργιος θα παραιτούνταν σύντομα). Κατά την ελληνοβουλγαρική σύγκρουση που θα ακολουθήσει ο στρατηλάτης - βασιλιάς θα οδηγήσει τα στρατεύματα μας σε σειρά νικών και μεταφέρει τα - σύνορα από τη Μελούνα, τον κάτω Όλυμπο και τον Άραχθο στο Γράμμο, το Μπέλες, το Νέστο και την Πρέσπα, ενώ ο Βενιζέλος διατύπωνε στη Βουλή (Μάρτιος 1913) μία περίεργη θεωρία για «σπονδυλική στήλη» της χώρας.
Η βασίλισσα Σοφία με τα έξι παιδιά της.
Τον Απρίλιο του 1914 στον Κωνσταντίνο απονέμεται ο βαθμός του στρατάρχη και η σχετική ράβδος και ενώ ο λαός τον λατρεύει, οι ξένοι τον θέλουν μαριονέτα ή πιόνι στη διάθεση του, από την άλλη τον πιέζουν να συμπαραταχθεί μαζί τους στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Γουλιέλμος Β' σημειώνει στο αρνητικό τηλεγράφημα του Κωνσταντίνου τη λέξη Bloede (ηλίθιος) ενώ οι δεύτεροι εξαπολύουν διά του Τύπου τους συκοφαντική εκστρατεία κατά του Έλληνα βασιλιά εμφανίζοντας τον σαν δήθεν γερμανόφιλο, ενώ ποτέ δεν τάχθηκε υπέρ της συμπόρευσης με τη Γερμανία κι ενώ η Αντάντ απέρριψε δύο φορές πρόταση της Ελλάδας για σύναψη συμμαχίας (στα Απομνημονεύματα του Ρ. Πουανκαρέ γράφει, ότι τον Ιανουάριο του 1914 ο Βενιζέλος του είπε, ότι ο Κωνσταντίνος ήταν «Έλληνας και μόνο Έλληνας»…). Οι Δυνάμεις της Αντάντ απορρίπτουν και την τρίτη πρόταση - Αύγουστος 1914 - Βενιζέλου για χωρίς όρους έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, με διάθεση διακοσίων χιλιάδων στρατού, του ναυτικού και των λιμανιών της και αποστολή πενήντα χιλιάδων στρατιωτών στην Αίγυπτο «για διατήρηση της τάξης» (!). Λόγος της απόρριψης; Ο φόβος, ότι η συμμετοχή της χώρας μας θα προκαλούσε έξοδο της Τουρκίας στο πλευρό της Γερμανίας… Αφετηρία του εθνικού διχασμού είναι οι διαφορετικές αντιλήψεις βασιλιά και πρωθυπουργού ως προς την έξοδο: ο πρώτος αξιώνει προκαταβολική δέσμευση για ανταλλάγματα, ενώ ο δεύτερος αρκείται «εις την γενναιοδωρίαν της Αγγλίας». Και με υπόμνημα του (24.1.1915) προτείνει στον Κωνσταντίνο «την θυσίαν της Καβάλας υπέρ της Βουλγαρίας, όπως διασωθεί ο εν Τουρκία Ελληνισμός». Τι σήμαινε αυτό; Κατά τον Άγγλο πρεσβευτή Έλιοτ η Ελλάδα θα πρόσφερε στη Βουλγαρία Καβάλα, Δράμα και την ενδοχώρα τους και θα έπαιρνε σαν αντίδωρο ίσης έκτασης περιοχή στη Μ. Ασία. Ο βασιλιάς αρνείται την αποστολή τριών μεραρχιών στα Δαρδανέλλια για συμμετοχή στην καταδικασμένη a priori σε αποτυχία απόβαση των Συμμάχων, γιατί φοβάται άμεση εισβολή της Βουλγαρίας στα εδάφη μας και γιατί η Αντάντ δεν απαντά στα ερωτήματα για την τύχη της Κωνσταντινούπολης και των ελληνικών μικρασιατικών πληθυσμών και για το ποιες υποσχέσεις έδωσαν στην Βουλγαρία εις βάρος της Ελλάδας. Το Μάρτιο 1915 ο Βενιζέλος παραιτείται και η νέα κυβέρνηση Δ. Γούναρη δέχεται έξοδο στον πόλεμο «μόνον υπό συνθήκας εξασφαλιζούσας την εδαφικήν ακεραιότητα της χώρας και τα απαράγραπτα δικαιώματα του Ελληνισμού».
Ο Κωνσταντίνος με το επιτελείο του μπροστά στο φρούριο των Ιωαννίνων σε φωτογραφία των πρώτων ημερών μετά την είσοδο του ελληνικού στρατού στα Ιωάννινα, στις 22.9.1913.
Οι σύμμαχοι αρνούνται να δεσμευτούν έστω και για μόνο το πρώτο και αρχίζουν οι ασφυκτικές πιέσεις και εκβιασμοί, ο βασιλιάς αρρωσταίνει βαριά, οι φιλελεύθεροι κερδίζουν τις εκλογές του Ιουνίου, επανέρχονται στην εξουσία, ο Σαράιγ αποβιβάζει το στρατό του στη Θεσσαλονίκη μετά από πρόσκληση του Βενιζέλου, που δηλώνει ότι «η Βουλή οφείλει να εκλέξει μεταξύ του πολέμου ή της αποδοκιμασίας αυτού», ο βασιλιάς διαφωνεί εμμένοντας στην ουδετερότητα, ο πρώτος ξαναπαραιτείται και απέχει από τις νέες εκλογές (Νοέμβριος 1915). Οι σύμμαχοι αφοπλίζουν τον ελληνικό στρατό, οι μυστικοί τους πράκτορες αποτελούν «κράτος εν κράτει» στην Αθήνα και ενώ στις 25 (νέα ημερομηνία) Σεπτεμβρίου 1916 η κυβέρνηση Καλογεροπούλου πρόκειται να ανακοινώσει έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο, την ίδια μέρα ο Ελ. Βενιζέλος αναχωρεί με τη βοήθεια των Γάλλων από την πρωτεύουσα για τη δημιουργία δικού τους κράτους στη Θεσσαλονίκη...
Φωτογραφία του Κωνσταντίνου με αφιέρωση στους «γενναίους συμπολεμιστές των δύο ένδοξων πολέμων 1912-1913».
Ακολουθούν φοβερές πράξεις των Κονδύλη, Ζυμβρακάκη, Μπαρτζώκα κ.ά. για τη βίαιη στρατολόγηση αντρών, που θα τεθούν υπό τις διαταγές των Συμμάχων, αποβάσεις συμμαχικών αγημάτων και βομβαρδισμός ακόμα και του κήπου των ανακτόρων, κατάληψη των πολεμικών μας σκαφών, ταχυδρομείων και τηλεγραφείων, αποκλεισμός των λιμανιών και ελλείψεις τροφίμων, τελεσίγραφα και τελικά έξωση του Κωνσταντίνου και του διαδόχου Κωνσταντίνου από τον κυνικό Σαρλ Ζονάρ (που είχε απειλήσει να ισοπεδώσει την Αθήνα...) στις 29 Μαΐου 1917, παρά την οργίλη αντίδραση της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού. Στο θρόνο ανεβαίνει ο 24χρονος Αλέξανδρος, ο Βενιζέλος βγάζει την Ελλάδα στον πόλεμο, οι διώξεις αντιφρονούντων προκαλούν δέος και η χώρα κυβερνάται ως το 1920 με αναστολή περισσότερων συνταγματικών διατάξεων από όσες θα αναστείλει ο Μεταξάς το 1936. Μετά τη λήξη του πολέμου οι Μεγάλοι ικανοποιούν τις δικές τους επιδιώξεις και η Ελλάδα έχει στα χέρια της τη διαβόητη Συνθήκη των Σεβρών, που δεν την ήθελαν Γαλλία, Ρωσία και Ιταλία. Δεν εγκρίθηκε ποτέ από τα νομοθετικά τους Σώματα και δεν την προσυπέγραψε ο Κεμάλ. Η χώρα εμπλέκεται παράλογα στην εκστρατεία στην Ουκρανία και παρασύρεται στην «εξ υπαρχής» καταδικασμένη σε όλεθρο μικρασιατική περιπέτεια (με το τηλεγράφημα του 12086/23.7.1920 προς την κυβέρνηση του ο Βενιζέλος ανακοινώνει: «Αναφορικώς με τη συντριβή του κεμαλικού στρατού και την επιβολήν των όρων της ειρήνης, εδήλωσα ότι η Ελλάς δεν αιτείται ουδεμιάς βοηθείας παρά των Συμμάχων της, ουδέ καν οικονομικής»). Οι ελεύθερες εκλογές και το δημοψήφισμα του 1920 οδηγούν σε συντριβή των Φιλελευθέρων και σε πανηγυρική επάνοδο του Κωνσταντίνου, αλλά η νέα κυβέρνηση δεν αποτολμά, φοβούμενη ότι θα κατηγορηθεί για προδοσία ή μειοδοσία, να απαγκιστρωθεί έγκαιρα και με σωστικούς για το μικρασιατικό Ελληνισμό όρους, από μια εκστρατεία, που δεν είχε από την αρχή ούτε μια πιθανότητα στο εκατομμύριο να πετύχει. Οι μπολσεβίκοι, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι ενισχύουν αφανώς και εμφανώς τον Ατατούρκ - ποτέ δεν θέλησαν την επέκταση της Ελλάδας στη Μ. Ασία - οι Άγγλοι αρνούνται να μας χορηγήσουν έστω και ένα δάνειο, οι αχανείς εκτάσεις, οι υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις, ο καλύτερος οπλισμός, ο εχθρικός πληθυσμός η κόπωση των στρατευμένων επί μια σχεδόν δεκαετία οπλιτών θα προκαλέσουν την ήττα και τη συντριβή του εκστρατευτικού μας σώματος και την εκρίζωση της ομογένειας. Οι κινηματίες Ν. Πλαστήρας και Στ. Γονατάς - υπάρχουν δυσμενέστατες εκθέσεις των προϊσταμένων τους ανακριτικών επιτροπών για τη στάση τους στον πόλεμο - υποχρεώνουν με τελεσίγραφο (27.9.1922) τον Κωνσταντίνο να εκπατριστεί και ο εξόριστος στρατηλάτης, που είχε διπλασιάσει την Ελλάδα, θα πεθάνει από ψυχική συντριβή, σε πανδοχείο στο Παλέρμο στις 10 Ιανουαρίου 1923. Οι γιατροί απέδωσαν το θάνατο σε εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα λείψανα του θα ενταφιαστούν στο Τατόϊ δεκατρία χρόνια αργότερα...
Ελλάδα 20ός αιώνας Απογευματινή Αθήνα
Ελλάδα 20ός αιώνας Απογευματινή Αθήνα
from ανεμουριον https://ift.tt/3bylKwu
via IFTTT