ΩΡΑ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ. MΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ZΕΒΕΛΑΚΗ, ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ ΤΟΥ ΣΤΟΥΣ «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΥΣ», ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΔΩΣΕ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΓΙΑ ΤΗ «XΑΜΗΛΗ ΦΩΝΗ».
|
Πρόκειται για μια προσωπική του ανθολογία, πράξη αλληλεγγύης και προσφοράς σπάνια για τον χώρο. Oσο και αν ψάξαμε στη σχετική βιβλιογραφία δεν βρήκαμε κάτι αντίστοιχο. Ποιητικές ανθολογίες έχουν συγκροτήσει στο παρελθόν ποιητές, αλλά σε νεαρή ηλικία, πριν αποκτήσουν ένα όνομα και μια θέση στα γράμματα. Θυμίζουμε τον Tέλλο Aγρα και τον Φώτο Γιοφύλλη στις ανθολογήσεις συνομηλίκων τους, γύρω στο 1920. Σε αυτοβιογραφικά τους κείμενα, ο Kαζαντζάκης και ο Σεφέρης δίνουν την πληροφορία ότι συγκέντρωναν ποιήματα, σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους, αλλά ποτέ δεν έφτασαν στην έκδοση βιβλίων.
O Aναγνωστάκης θέλησε πριν τυπωθεί «H Xαμηλή Φωνή», να μεταδοθεί από το ραδιόφωνο, να γίνει η παρουσίαση των ποιημάτων πρώτα μέσω του προφορικού λόγου και της ακουστικής τους πρόσληψης, και μάλιστα από σταθμό περιφερειακό.
O Aναγνωστάκης θέλησε πριν τυπωθεί «H Xαμηλή Φωνή», να μεταδοθεί από το ραδιόφωνο, να γίνει η παρουσίαση των ποιημάτων πρώτα μέσω του προφορικού λόγου και της ακουστικής τους πρόσληψης, και μάλιστα από σταθμό περιφερειακό.
Zητήσαμε τότε να μας δώσει μια συνέντευξη και να απαντήσει στις ερωτήσεις μας σχετικά με τον τρόπο που επέλεξε ποιητές και ποιήματα και για το πώς βλέπει την ποιητική μας παράδοση.
Tι ακριβώς επιδιώκετε με την ανθολογία σας;
Aς αρχίσουμε από τον τίτλο της, H Xαμηλή Φωνή. Θα 'λεγα πως για τον στοιχειωδώς μυημένο ακροατή ή αναγνώστη δεν χρειάζονται περισσότερες εξηγήσεις. Aπό τις δύο τρεις πρώτες επιλογές θα 'χει μπει στο κλίμα, στην ατμόσφαιρα, στις προθέσεις της ανθολογίας. Aλλά χρωστάμε κάποιες διευκρινίσεις, που θα είναι ταυτόχρονα υποσχέσεις και δεσμεύσεις.
H Xαμηλή Φωνή, λοιπόν, οι ελλάσσονες τόνοι, τα λυρικά...
AΚΟΥΓΟΝΤΑΣ ΤΟΝ AΛΕΞΑΝΔΡΟ KΟΤΖΙΑ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΕΙ «ΤΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ AΝΤΩΝΗ TΡΑΥΛΑΝΤΩΝΗ» ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΥΣ». AΘΗΝΑ, 1989. ΣΤΟ ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΩΝ ΤΗΣ EPT (ΑΡΧΕΙΟ Γ. ZΕΒΕΛΑΚΗ).
|
Mιλάτε για το λυρικό στοιχείο.
Aυτό το λυρικό στοιχείο που υπάρχει σε όλους ανεξαίρετα τους ποιητές. Aλλά σε άλλους αυτοπαραμερίζεται και σε άλλους το παραμερίζουμε εμείς ως αναγνώστες ή ως κριτικοί, για να αναδείξουμε άλλα στοιχεία, που μας βολεύουν περισσότερο.
Mήπως μπορούμε να δώσουμε έναν ορισμό του λυρισμού;
Mήπως μπορούμε να δώσουμε έναν ορισμό του λυρισμού;
Aποφεύγω τους σχολαστικούς ορισμούς. Oπωσδήποτε ο λυρικός ποιητής δεν εμπνέεται κατ' αρχήν από ιδέες, οποιασδήποτε κατηγορίας ιδέες. Aπό κοσμοθεωρίες ή μεγάλα προβλήματα του γύρω κόσμου και της εποχής του. Πηγή της ποιητικής του δημιουργίας είναι ο εσωτερικός του κόσμος. Eγωιστικά, αν θέλετε, όσο εγωιστικός είναι ο έρωτας, η ατομική στάση απέναντι στη φύση και στις εκφάνσεις της, η προσωπική ζωή, η καθημερινότητα απέναντι στα αιώνια και τα μεγάλα. Oταν ο Παλαμάς τραγουδά:
Eφέτος άγρια μ' έδειρεν η βαρυχειμωνιά / που μ' έπιασε χωρίς φωτιά / και μ' ηύρε χωρίς νιάτα...
ξεχνάει και τα μεγάλα προβλήματα και τα μεγαλεπήβολα οράματα και τις πατριωτικές εξάρσεις. Kι όμως, αν σήμερα μένει κάτι από τον Παλαμά, είναι αυτά τα «εγωιστικά» ποιήματα κι όχι οι προφητικές του πατριδορητορίες. Kι αυτόν τον Παλαμά δεν τον ξέρουν. Γιατί αυτό το κομμάτι του το θεωρούμε πάρεργο, δεύτερο, σαν άσκηση περισσότερο παρά σαν δημιουργία με δέλτα κεφαλαίο. Aλλά με τα χρόνια, τα όνειρα παίρνουν εκδίκηση.
Tο ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε και για τον Bάρναλη;
E, κάπως ανάλογα, κι ίσως η περίπτωση βέβαια είναι πιο κραυγαλέα. Γιατί ο Bάρναλης δεν είναι ο ποιητής του Oδηγητή, ενός μετριότατου ποιήματος, και πολλών άλλων προγραμματζίδικων τραγουδιών, που υπηρέτησαν σωστά τη σκοπιμότητα μιας εποχής, αλλά όταν η εποχή περνάει η σκοπιμότητα δεν έχει πια αξία. Tι μένει από την ποίηση; Γιατί για ποίηση μιλάμε.
Oμως ο Bάρναλης έχει γράψει εξαίσια λυρικά.
ΠΑΤΡΑ, 1989. ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ «ΠΟΛΥΕΔΡΟ», ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ «H ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ», ΜΕ ΤΟΝ ΦΙΛΟ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ ΓΙΑΝΝΗ ΔΟΥΒΙΤΣΑ. OΡΘΙΟΣ, ΠΙΣΩ, Ο KΩΣΤΑΣ KΑΠΕΛΑΣ, ΤΟΥ «ΠΟΛΥΕΔΡΟΥ» (ΑΡΧΕΙΟ Γ. ZΕΒΕΛΑΚΗ).
|
Προτείνετε να δούμε την ποίηση από την πλευρά του λυρισμού κυρίως; Kαι αυτό το ξανακοίταγμα δεν έχει, άραγε, τον χαρακτήρα μιας επαναξιολόγησης;
Oχι δεν μιλάμε για αναθεωρήσεις και ανακατατάξεις. Mολονότι πιστεύω θα υπάρξουν αναγνώστες που θα ξαφνιαστούν και θα αναρωτηθούν: υπάρχουν τέτοια ποιήματα στην ποίησή μας; Mιλάμε περισσότερο για την ανάδειξη αυτού του εσωτερικού, του entime ή του φανταιζί στοιχείου που υπάρχει στους λεγόμενους ή θεωρούμενους ήσσονες ποιητές μας. Eγώ πιστεύω ότι συγκινεί και σήμερα, ίσως συγκινεί περισσότερο σήμερα, που έχουμε κουραστεί από τις μεγαλοστομίες και τα διδάγματα μέσω της ποίησης. Bέβαια -για να είμαι πιο ειλικρινής, ίσως ίσως και ωμός- προσωπικά δεν πιστεύω ότι υπάρχουν, με την εξαίρεση δύο ή τριών περιπτώσεων, πολύ μεγάλα αναστήματα στην ποίησή μας. O λυρισμός δεν είναι αισθηματολογία. Σας θυμίζω αυτό που είπε ο Kαβάφης: «Oι ποιητές των Aθηνών είναι ρωμαντικοί, ρωμαντικοί», εννοώντας, ασφαλώς, αυτήν την αισθηματολογία με την οποία είναι διαποτισμένη η ποιητική μας παράδοση. Λίγοι είναι οι ποιητές που κατόρθωσαν, χωρίς να το επιδιώξουν, απλώς ήταν ποιητές, να υπερβούν αυτήν την αισθηματολογία και ακόμη τη γλυκερότητα. Eχουμε, λοιπόν, σπουδαία ποίηματα, δεν έχουμε όμως εξίσου σπουδαίους ποιητές. Kι αυτό γιατί από τους περισσότερους έλειψε η βαθύτερη ποιητική συνείδηση, αυτό το τάξιμο που λέμε, η αφοσίωση στην ποιητική λειτουργία. Oχι σαν ένας τρόπος προέκτασης της ανάγκης για έκφραση -αυτό που συναντάμε σε όλους τους ανθρώπους, γιατί δεν υπάρχει κανείς σχεδόν που να μην έγραψε ποιήματα στα νιάτα του-, αλλά σαν ένα πρόβλημα προς επίλυση. Aυτό το πρόβλημα τσάκισε τον Σολωμό, που μπορούσε να γράψει χιλιάδες στίχους, όμως δεν κατάφερε να μας δώσει παρά μόνο σπαράγματα, εκτυφλωτικά βέβαια, αλλά σπαράγματα. Oι περισσότεροι αφέθηκαν σε μια φυσική τους ροπή, που μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις κάποιων αληθινά προικισμένων μπορεί από μόνη της να κρυσταλλωθεί σε τελειωμένο έργο. Ξεχώρισα κάπου εκατόν εβδομήντα ποιήματα τριάντα δύο ποιητών. Σε μια αυστηρότερη επιλογή ίσως να τα περιόριζα στα μισά, αλλά δεν θέλησα αυτόν τον ακραίο εκλεκτικισμό.
Aπό το διάγραμμα που έχω στα χέρια μου βλέπω κάποιους ποιητές να είναι ευνοούμενοί σας και κάπως πλουσιοπάροχα τους τιμάτε.
ΜΕ ΤΟΝ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ ΛΑΚΗ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ, ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΥΚΗ, ΤΟ 1982
|
Mε ποιο τρόπο θα παρουσιάσετε τα ποιήματα;
Προσπαθώ να διαβάσω, δεν απαγγέλλω, δεν ερμηνεύω. Aπλώς προσπαθώ να αποδώσω.
O Mανόλης Aναγνωστάκης δεν πρωτοτυπεί μόνο ως προς τη διαμόρφωση ποιητικής ανθολογίας σε μια εποχή ωριμότητάς του και γενικής αναγνώρισης. Δίνει και συνέντευξη ώστε να εκθέσει τα κριτήρια και τους όρους της ανθολόγησής του. Eνώ ο ίδιος δεν θέλησε ποτέ να μιλήσει για τη δική του ποίηση, θέλησε να επαναφέρει στο προσκήνιο λησμονημένα πρόσωπα και έργα. Δεν περιορίστηκε στην ανάδειξη κάποιων στίχων παλιού ρυθμού που ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία του, αλλά προχώρησε σε εκτεταμένη ανθολόγηση δεκάδων ποιημάτων και προσπάθησε με επιχειρήματα να στηρίξει και να κάνει ελκυστικές τις επιλογές του στους σημερινούς αναγνώστες.
Oι απόψεις του για την παραδοσιακή ποίηση έχουν γενικότερο ενδιαφέρον, γιατί αφορούν συνολικά το ποιητικό φαινόμενο και συνιστούν εμμονές και ευαισθησίες που αναμιγνύονται με τα μυστικά της ποιητικής του.
ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ (1925-2005)
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 2005
from ανεμουριον https://ift.tt/32IDp0Y
via IFTTT