Ο Ντελακρουά και η Ελλάδα

Της Arlette Serullaz

«Ο Μπότσαρης αιφνιδιάζει το στρατόπεδο των Τούρκων κατά την ανατολή του ήλιου». Ελαιογραφία σε καμβά του Ευγένιου Ντελακρουά (1798-1863). Απεικονίζει την επίθεση του Μάρκου Μπότσαρη κατά των τουρκικών δυνάμεων στο Καρπενήσι τη νύκτα της 8ης/21ης Αυγούστου 1823. Οι Τούρκοι λύγισαν από τις ορμητικές εφόδους των Ελλήνων, όμως ο Μπότσαρης, πληγωμένος υπέκυψε τελικά στα τραύματά του (Μουσείο Τέχνης, Τολέδο).

Από όλους τους Γάλλους καλλιτέχνες που ανακάλυψαν, διαβάζοντας τον Τύπο της εποχής, τον αγώνα του ελληνικού λαού για να κερδίσει με κάθε θυσία την ελευθερία του, ο Ευγένιος Ντελακρουά (1798-1863) είναι σίγουρα ο διασημότερος. Στη Γαλλία, το έργο του μεγάλου αυτού ζωγράφου υπήρξε για πολύ καιρό επίκεντρο ζωηρών συζητήσεων, με συνέπεια ο καλλιτέχνης να γίνει, χωρίς να το θέλει, πρόσωπο «δημοσιογραφικά» προβεβλημένο. Το ασίγαστο πάθος του για τη ζωγραφική του επέτρεψε, ωστόσο, να αντιμετωπίσει κάποια ρεύματα της κοινής γνώμης που ήταν εχθρικά απέναντι του. Ο Ντελακρουά, ο οποίος κατά την περίοδο 1822-1826 αφιέρωσε δύο μεγάλα έργα του στην ελληνική υπόθεση, δεν έπαψε ώς το τέλος της ζωής του να μεταφέρει στον καμβά τα θέματα που είχαν πυρπολήσει τη φαντασία του. Το πρώτο, που εκτέθηκε στο παρισινό Σαλόνι Ζωγραφικής το 1924, αναφέρεται στη σφαγή της Χίου και σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Το δεύτερο, που παρουσιάστηκε το 1926 στο πλαίσιο μιας έκθεσης υπέρ των Ελλήνων, δοξάζει τη θυσία των κατοίκων του Μεσολογγίου. Ανήκει στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντό (αποκτήθηκε το 1851) και με βάση τον πίνακα αυτό οργανώθηκε η έκθεση που παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη.

Ο φιλελληνισμός του Ντελακρουά, σε αντίθεση προς εκείνον των περισσότερων συγχρόνων του, τρεφόταν τόσο από τις ανταποκρίσεις των εφημερίδων όσο και από τις αφηγήσεις ταξιδιωτών που είχαν επιστρέφει από την Ελλάδα, αλλά και από το έργο ποιητών - ιδιαίτερα του Μπάιρον. Έτσι, για τις «Σκηνές από τις σφαγές της Χίου» ο ζωγράφος επέμεινε να συναντήσει τον συνταγματάρχη Βουτιέ, συγγραφέα των «Memoires sur la guerre actuelle des Greques» («Υπομνήματα για τον σημερινό πόλεμο των Ελλήνων»). Για όσο διάστημα φιλοτεχνούσε τον πίνακα, χωρίς να πάψει να παρακολουθεί τι συνέβαινε στην Ελλάδα, ο Ντελακρουά συμβουλευόταν το βιβλίο του Βουτιέ.

«Οι Σφαγές της Χίου». Το έργο αυτό του Ντελακρουά είναι μια σπαρακτική ελεγεία, αφιερωμένη στην τραγωδία των κατοίκων της Χίου, τον Απρίλιο του 1822. Με τα Θύματα πετρωμένα από την τραγική τους μοίρα, τη γυναίκα που κείται καταγής με το παιδί της και τον Τούρκο που αρπάζει τη μισόγυμνη Ελληνοπούλα, το δράμα και η ερήμωση είναι κατάδηλα στον πίνακα που συντάραξε, στο παρισινό Σαλόνι του 1824, τις συνειδήσεις των Ευρωπαίων για τα πάθη των αγωνιζόμενων Ελλήνων (Μουσείο Λούβρου, Παρίσι).

Ενώ ζούσε μέσα στον πυρετό της δουλειάς, ο Ντελακρουά είχε ονειρευτεί ένα μεγάλο πίνακα με τον Μάρκο Μπότσαρη: «Οι Τούρκοι, αιφνιδιασμένοι και περίτρομοι, τρέχουν πέφτοντας ο ένας πάνω στον άλλο» . Για ποιο λόγο εγκατέλειψε την ιδέα και καταπιάστηκε μ’ αυτήν πάλι μόνο προς το τέλος της ζωής του, κανείς δεν ξέρει. Το γεγονός είναι ότι κατά την περίοδο 1823-1826, ο ζωγράφος αφιέρωσε πολύ χρόνο στη μόδα του οριενταλισμού και ζωγράφισε πολλούς μικρούς «ανατολίτικους» πίνακες, πρόσχημα για να αξιοποιήσει το χρωματικό πλούτο της παλέτας του.

Ο πίνακας του μουσείου του Μπορντό είναι οπωσδήποτε έργο εντελώς διαφορετικού βεληνεκούς, παρ’ όλο που ο τρόπος με τον οποίο αποτίει φόρο τιμής στον ηρωισμό των Μεσολογγιτών μαρτυρά για μια ακόμη φορά την ιδιαιτερότητα του ζωγράφου. Αντί να παραστήσει τις προετοιμασίες της ύστατης μάχης, όπως ο Λανγκλουά, την πτώση της πόλης ή τους τελευταίους υπερασπιστές της να αποφασίζουν να ανατιναχτούν, μαζί με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού (όπως ο Σεφέρ), επιλέγει την αλληγορία: παρουσιάζει, με τα χαρακτηριστικά μιας νέας γυναίκας με εθνική ενδυμασία που στέκεται ορθή πάνω σ’ ένα σωρό από πέτρες, την Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου, επισύροντας τη μήνι πολλών κριτικών που αποδοκίμαζαν την επιλογή του.

«Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου». Ο πίνακας αυτός του Ντελακρουά, είναι σαφώς ο πιο λαμπρός φόρος τιμής από Γάλλο καλλιτέχνη στον ελληνικό αγώνα. Αναφέρεται στην ηρωική αντίσταση των τεσσάρων χιλιάδων υπερασπιστών της πόλης του Μεσολογγίου το 1825, η οποία πολιορκήθηκε από στρατό 35.000 ανδρών, υποστηριζόμενο από τον τουρκικό στόλο. Για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών τους, οι τελευταίοι υπερασπιστές ανατινάχτηκαν μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους το 1826 (Ελαιογραφία σε καμβά, Μουσείο Καλών Τεχνών, Μπορντό).

Ο Ντελακρουά τάσσεται αποφασιστικά στο πλευρό των Ελλήνων τονίζοντας την απόγνωσή τους όσο και τον πόθο τους για ζωή. Εκφράζει επίσης, αλλά με υπαινικτικό τρόπο, τον θαυμασμό του για τον Μπάιρον που είχε πεθάνει πριν από δύο χρόνια στο Μεσολόγγι και που τα έργα του συνέβαλαν πολύ στο να οδηγηθεί η φαντασία του ζωγράφου προς μια Ανατολή «ελληνική» , μεγαλοπρεπή και θαλερή. Αυτό αποδεικνύεται και από το ότι στην πυρετική φαντασία του αναμιγνύονται τα οράματα πραγματικών μαχών -των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων- και φανταστικών μαχών που έχει περιγράφει ο ιδιοφυής ποιητής («Η μάχη του Γκιαούρη και του Πασά»).

Απόδοση δικαιοσύνης

Το 1826, πάντα στην γκαλερί Λεμπρέν, ο Ντελακρουά παρουσιάζει έναν πίνακα ελληνικής έμπνευσης, του οποίου το θέμα, «Τούρκος αξιωματικός που σκοτώθηκε στα βουνά» (Ζυρίχη, ίδρυμα Ε. BQhrle) θεωρήθηκε συγγενικό με εκείνο του πίνακα «Ο Θάνατος του Χασάν», τίτλος παρμένος από ένα ποίημα του Μπάιρον. Την επόμενη χρονιά τα βυρωνικά πρόσωπα δίνουν τη θέση τους στους Ελληνες αγωνιστές. Ο Ντελακρουά εκθέτει στο Σάλον τη «Σκηνή από τον σύγχρονο πόλεμο των Ελλήνων και των Τούρκων» (Winterthur, συλλογή Oscar Reinhart). Μέχρι το θάνατό του, συνεχίζεται αυτή η εναλλαγή θεμάτων. Στα ασταμάτητα περάσματά του από το ονειρικό στο πραγματικό, ο καλλιτέχνης μπόρεσε πράγματι να δώσει τον καλύτερο εαυτό του. Το γεγονός ότι αναγνωρίστηκε ως ο αδιαμφισβήτητος υμνητής του ελληνικού αγώνα, ξεπερνώντας τους συγχρόνους του -παρ’ όλο που η δική τους στράτευση ήταν ίσως πιο αυθεντική-, αποτελεί πράγματι απόδοση δικαιοσύνης.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΓΑΛΛΟΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ

7 ΗΜΕΡΕΣ

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ 1997

from ανεμουριον https://ift.tt/2UBy87L
via IFTTT