Της ΙΟΥΛΙΤΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ | «Το αντικείμενο τον έρωτα είναι το κέντρο του Παραδείσου» (Novalis). Ο διωγμός απ' τον Παράδεισο παραμονεύει σαν σκυλί, διψώντας για δάκρυα. Ασταμάτητα τρέχει η ζωή, μόνον η τέχνη μπορεί να σταματήσει τους λεπτούς δείχτες της σ' ένα διηνεκές μαζί, σ' έναν παράδεισο παραδειγματικό στις κρυφές συντεταγμένες της καρδιάς μας. Γιατί αν υπάρχει κάτι ερωτικότερο απ' τον έρωτα είναι ίσως η γνήσια κι απροσχημάτιστη εγγραφή του στην τέχνη. Αν υπάρχει πράγματι κάτι ερωτικότερο του «Μεγάλου Ερωτικού» του Μάνου Χατζιδάκι, ίσως να είναι «Ο Κύκλος του CNS»: Το μεταίσθημα του έρωτα μέσα στη μουσική και το ποίημα... Ένας διπλός λυρισμός, ενός λόγου που γίνεται μουσική, μιας μουσικής που είναι λόγος και αδιαμεσολάβητα, χωρίς υπαινιγμούς παρά μονάχα με βαθιές νύξεις, ζητά και πετυχαίνει να ομολογήσει την παράλογη πίστη, την ανάγκη του Άλλου.
 |
|
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ | 1945 | ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 20 ΕΤΩΝ ΚΑΙ Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ CARLO NOVI SANCHEZ, «ΣΤΗ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ ΤΟ 1947 ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΓΙΝΑΜΕ ΦΙΛΟΙ», ΟΠΩΣ ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΣΥΝΘΕΤΗΣ | Σ' ΑΥΤΟΝ ΕΙΝΑΙ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟΣ «Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ CNS», ΠΟΥ ΓΡΑΦΤΗΚΕ ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ
|
Δεν ενδιαφέρουν τα γεγονότα και η πραγματική εκκίνηση τους, αυτό που ενδιαφέρει είναι πώς τα γεγονότα αυτά εγγράφονται στην ψυχή του συνθέτη, πώς γίνονται τα ίδια νέο αυτάξιο γεγονός, που πάνω του προβάλλονται ποικίλες ανόμοιες ιδιοσυγκρασίες ανθρώπων, μιας άλλης, μα ανάλογης στην καταγωγή της ευαισθησίας.
«Στην αποβάθρα
Με περιμένει ένας καημός
Δεν είν' δικός μου
Δεν είν' δικός σου.
Μόν' είν' του φίλου που ‘φύγε...»
Ο κύκλος του CNS δεν είναι παρά ο αποκρυσταλλωμένος, ο σταματημένος κύκλος του νερού. Οι παλλόμενοι ομόκεντροι κύκλοι γύρω από ένα βότσαλο - μια ψυχή που έπεσε μες στο νερό, μες στο κενό του χρόνου· αλλάζοντας αυτό το ευθύγραμμο τέλος, ακυρώνοντας το κι εφευρίσκοντας μιαν άλλη αρχή. «Ο υπέρτατος σκοπός της τέχνης», λέει ο Novalis, «δεν είναι παρά να συλλάβεις τον πιο υπέροχο εαυτό σου, να γίνεις για μια στιγμή ο εαυτός του εαυτού σου». Κι αν δεν κατακτούμε απολύτως τον άλλον στον έρωτα, κατακτούμε ένα απόμακρο κομμάτι του εαυτού μας, το πιο καθαρό, το πιο απρόβλεπτο, το προορισμένο ίσως να χαθεί μες στις συμβάσεις και τα όρια της τρέχουσας ανάγκης. Ωστόσο κοιταζόμαστε με εμμονή, αγγίζουμε μέσα στον άλλον ένα ψίγμα του αθέατου που δέχτηκε να λάβει υλική μορφή στο πρόσωπο του. Κι αν αναιρείται αυτό το πολύτιμο κάτι της ζωής, κάπου μακριά συνεχίζεται το χάδι και τα μαλλιά αυτού που αγαπήθηκε πολύ, προκαλούν τον άνεμο, φέρνουν τη σκέψη στην αφετηρία της: τις αισθήσεις, την πραγματικότητα στο θαύμα.
Ο ΚΑΗΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΕ ΠΙΑ
Κάθε ελεγείο, κάθε ρέκβιεμ δεν μπορεί εν τέλει παρά να είναι ιερατικά ερωτικό, να κομίζει από τη φυσική απουσία την εν τέχνη κοινωνία, την υπερβατική συνύπαρξη. Εγκοσμιώνουμε αυτό που ανήλθε και εγκαταβιώνουμε μαζί του. Αφού πρώτα με τον πιο καθαρό, τον πιο ανοχύρωτο τρόπο έχουμε ανοιχτεί στην οδύνη του τέλους, σε μια εντατική έξαρση των αισθήσεων, του νου, των επιθυμιών, στον καημό του ποτέ πια.
«Ο αφέντης έφυγε νωρίς
Σκύλος τα μεσάνυχτα…»
Το χαμένο κομμάτι μιας άλλης, μα δικής μας ζωής που χάσαμε χάνοντας το ερωμένο πρόσωπο, κινεί μια ολόκληρη κοσμογονικής υφής απορία. Η έλλειψη πόρου συνεπιφέρει και την ασυνείδητη σχεδόν αίρεση των φυσικών ορίων. Η προσληπτική μας ικανότητα παύει να είναι αυτή του νου και μόνο οι αισθήσεις μας λαμβάνουν μηνύματα του υπεραισθητού κόσμου.
«Θα περιμένω σε παραλία ερημική
Τ' άγριο το κύμα να μου φέρει
Τη ματιά σου»
Όταν απεγνωσμένα επιθυμείς, θα λάβεις. Η θάλασσα σου επιστρέφει το δικό σου το βλέμμα, μα αυτό έχει γίνει πια το βλέμμα το Αλλου. Όλα μιλούν την ώρα που σωπαίνουν «πιο ουράνια», λέει ο Novalis «κι από τα λαμπερά εκείνα αστέρια μας φαίνονται τα απέραντα μάτια, που άνοιξε η νύχτα μέσα μας... δεν χρειάζονται το φως για να περάσει η ματιά τους στα βάθη μιας καρδιάς ερωμένης...». Ο ήλιος της νύχτας του Novalis είναι η περίεργη έλξη προς τον σκοτεινό ουρανό του CNS που θα του ξημερώσει κάτι από το αγαπημένο πρόσωπο «είτε πετράδι, είτε φιλί...», είναι η φυσική κραυγή λόγου και μουσικής.
«Εγώ φοβάμαι τη σιωπή
Πληγώνω τα μεσάνυχτα
Κι ακούγεται η κραυγή»
είναι το ίδιο το σώμα, αντηχείο των χρωμάτων της σιωπής, το σώμα που αποκωδικοποιεί ποικίλα μυστικά σήμερα αγάπης «κι αν σμίξουν τ' άστρα μας. Θέλω με τη σιωπή να σμίξουν τα όνειρα μας», το σώμα που θα κατοικηθεί από την επίμονη επιφάνεια του αγαπημένου «ως να γεννώ εγώ μια παραλία ερημική να σε καλοσωρίσει».
ΠΑΡΑΓΕΙ ΦΩΣ
Αν για τη δομή του εγκεφάλου τα συναισθήματα βρίσκονται στη μέση εξέλιξη, θα 'λέγε κανείς πως για τη μουσική αντιπροσωπεύουν τη μέγιστη βαθμίδα σε μια κλίμακα χωρίς τέλος. Μια που η μουσική συνεχίζεται μέσα μας όταν ο ήχος έχει πια σβήσει, όπως η αγάπη. Επίμονα, σαρωτικά αντιστρέφει την προοπτική, καταλύει τις αντινομίες, προσμετρά αλλιώς τα φαινόμενα, τρέπει αλλού το χρόνο, υπονομεύοντας τον, απομηχανοποιεί τον μηχανισμό που μας περιέχει. Ο Χατζιδάκις μοιάζει σαν να μην ψάχνει τίποτα κι όμως βρίσκει τα πάντα. Σ' ένα σκοτάδι διάφανο ανεβοκατεβαίνει και παράγει ο ίδιος με τη μουσική, φως. Ξέρει το τέλος και του δίνει ζωή, εφευρίσκοντας συγχορδίες, περάσματα υδάτινα, ήχους· «αχ το παιδί μου χάθηκε στη θάλασσα» που θα πει, έχει αποκτήσει φωνή αιώνια, τη φωνή της κι ας σιωπά. Η σιωπή καλλιεργείται και βλασταίνει φθόγγους, συλλαβές, αινίγματα που η στιγμιαία λύση τους γράφεται με ανασασμούς, λεπτές τονικότητες, πάνω στον ουρανό της νύχτας σαν πάνω στο δέρμα. Η μουσική, ναι, είναι ένας άλλος κώδικας ερμητικός και συνάμα αναγνώσιμος και από τον αναλφάβητο της. Ενας άλλος κρύφιος τρόπος για να κατοικήσουν στη συνείδηση τα ακραία. Η ενεργητικότητα και της πιο γαλήνιας μελωδίας, η διαρκώς εν κινήσει επιθυμία της, δημιουργεί το πιο επίμονο, το πιο βασανιστικό και γι' αυτό ομοιοπαθητικά λυτρωτικό έδαφος για να πατήσει η ψυχή μας, για να αναπαυθεί το αδύνατο. «Ο κύκλος του CNS» ανοίγει και αποπερατώνεται μέσα στον εαυτό του. Αφήνει ωστόσο το βάθος και το προσκήνιο του έρωτα να αναπνεύσουν όχι καν μπροστά μας, αλλά μέσα μας, ανακαλώντας την ιδιωτική μας μνήμη. Εμείς μοιάζει τώρα να αποχαιρετούμε και να καλωσορίζουμε, συνάμα, τον έρωτα γιατί:
«Είναι θεός
είναι Χριστός
Κι είναι καραβοκύρης
Ο φίλος μου που μ' άφησε
Κληρονομιάν Εσένα»
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ
7 ΗΜΕΡΕΣ
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ
06 ΙΟΥΝ 1999
from ανεμουριον https://ift.tt/37nG1Dj
via IFTTT