Τρία χρόνια είχαμε να μάθουμε νέα από την Ελεύθερνα. Μολονότι αυτή η φράση ακούγεται οξύμωρη –τι νέα να λάβει κανείς από έναν αρχαίο τόπο, ο οποίος άλλωστε έχει ήδη δώσει σπουδαία ευρήματα–, ωστόσο έχει τη βάση της. Στον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας η συστηματική ανασκαφή του Πανεπιστημίου Κρήτης υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη συνεχίζεται.
«Σκάβω εκεί τα τελευταία 35 χρόνια, από το 1984», λέει. «Ηδη φοιτητές μου που δούλεψαν στην ανασκαφή έχουν γίνει διδάκτορες, κάποιοι καθηγητές. Και θα συνεχίσουμε να σκάβουμε για καιρό. Αυτή είναι η μεγάλη τύχη του αρχαιολόγου: μπορεί να βρίσκεται στο σκάμμα όσο αντέχει το σώμα του. Γιατί η ψυχή του το επιθυμεί πάντα».
Μιλήσαμε με τον Νίκο Σταμπολίδη όσο ακόμη βρισκόταν στην Αθήνα, στο γραφείο του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, την παραμονή της αναχώρησης για την Κρήτη. Εκεί, σήμερα το απόγευμα, σε μια εκδήλωση για τον τουρισμό και τον πολιτισμό που διοργανώνεται υπό την αιγίδα του NDF (φορέας Ν. Δασκαλαντωνάκης), πρόκειται να μάθουμε νέα από την Ελεύθερνα. Θα είναι αυτή η πρώτη φορά που θα συμβεί κάτι τέτοιο μετά το 2016, τότε που εγκαινιάστηκε ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο, το δεύτερο σε επισκεψιμότητα μετά το περίφημο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου. Γιατί χρειάστηκε να περιμένει τόσο πολύ το κοινό για να μάθει τι συμβαίνει σε αυτόν τον τόσο αγαπητό για τους πολυπληθείς επισκέπτες του τόπο;
 |
| Εργασίες συντήρησης του ψηφιδωτού δαπέδου του βόρειου κλίτους της Βασιλικής. |
Η νέα, γοητευτική του αφήγηση συνδέεται με δύο πρωτοχριστιανικές εκκλησίες, τις δύο βασιλικές που αναδύθηκαν στην επιφάνεια του αρχαιολογικού χώρου της Ελεύθερνας αλλάζοντας τη μορφή του τοπίου. Τι μας λένε τα νέα ευρήματα για την ιστορία αυτού του τόπου, που είναι γνωστός κυρίως για τη σχέση του με τα ομηρικά χρόνια;
«Η Ελεύθερνα έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας διαχρονικής κατοίκησης, μια ιστορία τεσσερισήμισι χιλιάδων ετών», λέει ο Νίκος Σταμπολίδης. «Το θέμα είναι να εντοπίζει κανείς πού μπορεί να σκάψει για να ανακαλύψει τα ίχνη αυτής της συνέχειας. Αυτό που πάντα κεντρίζει το ερευνητικό μου ενδιαφέρον είναι οι περίοδοι μετάβασης από μια εποχή σε μια άλλη.
Ετούτο μπορέσαμε να το δείξουμε στη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας που φωτίζει τη μετάβαση από την ύστερη εποχή του Χαλκού στην πρώιμη του Σιδήρου, στα λεγόμενα ομηρικά χρόνια, στην αυγή του ελληνικού πολιτισμού. Χάρη σε εκείνα τα ευρήματα λέμε με βεβαιότητα ότι τα ταφικά έθιμα που περιγράφονταν στην Ιλιάδα από τον Όμηρο δεν ήταν ποιητική αδεία αλλά απολύτως αληθινά.
Η νέα προσπάθεια αφορά τη μετάβαση από τον παγανισμό, τον αρχαίο ειδωλολατρικό κόσμο, στον χριστιανισμό (3-5ος αι. μ.Χ.). Το θέμα είναι να εντοπίσει κανείς πού μπορεί να σκάψει για να βρει τέτοια στοιχεία.
Ετσι, ενώ η ομηρική νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του λόφου της Ελεύθερνας, προχωρήσαμε την ανασκαφή στο αντίθετο σημείο, στην ανατολική πλευρά του λόφου, και μάλιστα πολύ κοντά στο δεύτερο φυλάκιο του αρχαιολογικού πάρκου.
 |
| Λεπτομέρεια του ψηφιδωτού δαπέδου. |
Αποτυπώματα
«Το πιο απίθανο είναι ότι, ανασκάπτοντας τους γκρεμισμένους τοίχους της εκκλησίας, βρίσκαμε σοβάδες (λάσπη) με αποτυπώματα από αρχαία γράμματα. Καθαρίζοντας τις πέτρες, διαπιστώναμε ότι αυτά είναι μεγάλα κομμάτια ή και ολόκληρες επιγραφές του 6ου αι. π.Χ., δηλαδή αρχαϊκά και πρώιμα κλασικά. Γεγονός που σημαίνει ότι είτε βρήκαν γκρεμισμένα αυτά τα κτίσματα και χρησιμοποίησαν το υλικό στη βασιλική είτε γκρέμισαν οι ίδιοι ως ειδωλολατρικά τα κτίσματα. Αυτό θα αποδειχθεί εναργέστερα με την πρόοδο της μελέτης της υλικού».
Προφανώς οι εργασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί και ο καθηγητής μιλάει με ενθουσιασμό για την πολύβουη κυψέλη που αποτελεί μια ανασκαφή, μια «τράπεζα» φίλων της επιστήμης, της Κρήτης, της Ελλάδας. Η δουλειά στην ανασκαφή δεν είναι εύκολη αλλά δένει τους ανθρώπους μεταξύ τους και με τον τόπο. Το ψηφιδωτό που βρέθηκε στη βασιλική συντηρήθηκε με μεγάλο κόπο, ψηφίδα ψηφίδα. Εχει μήκος 17 μέτρα και έχει στην απόληξή του στις άκρες του κισσόφυλλα και ρόδια. «Απλώνεται στον νάρθηκα και μοιάζει με ένα χαλί που οδηγεί τους πιστούς προς τον Παράδεισο», λέει ο Ν. Σταμπολίδης.
Έντυπη έκδοση www.kathimerini.gr/
Η Ελεύθερνα ήταν κατά την αρχαιότητα πόλη της Κρήτης
Βρισκόταν στο σημερινό Νομό Ρεθύμνου, 25 χιλιόμετρα νότια της πόλης του Ρεθύμνου, κάπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Μονής Αρκαδίου. Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει μια οδοντωτή κορυφογραμμή του Ψηλορείτη, σε ύψος 380 μέτρων.
Την πόλη ίδρυσαν οι Δωριείς τον 9ο αιώνα π.Χ. στη διασταύρωση των δρόμων που ένωναν τις πόλεις Κυδωνία, Κνωσσό και το ιερό στο όρος Ίδη. Στη θέση Ορθή Πέτρα έχει έρθει στο φως νεκρόπολη των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων.
Το 2010 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη στην περιοχή διπλού τάφου ηλικίας 2.700 ετών, που έκρυβε περισσότερα από 3.000 φύλλα χρυσού και την πρώτη απεικόνιση της µέλισσας ως θεάς.
- Η Ελεύθερνα, κατά τη διάρκεια του Πρώτου Κρητικού Πολέμου (205 π.Χ. έως 200 π.Χ.), τάχθηκε με στο πλευρό του βασιλιά της Μακεδονίας, Φιλίππου Ε’, ενάντια στη Ρόδο και την Κνωσσό.
- Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, πολιορκήθηκε και δεν έπεσε στα χέρια του Κόιντου Καικήλιου Μέτελλου παρά μέσω προδοσίας. Η πόλη εξακολούθησε να αναπτύσσεται, ενώ ανοικοδομήθηκαν λουτρά, βίλλες και δημόσια κτίρια. Την ευμάρεια της πόλης απείλησε ένας σεισμός το 365.
- Κατά τη βυζαντινή περίοδο η πόλη έγινε έδρα επισκοπής, με αποτέλεσμα να χτιστεί μια βασιλική στα μέσα του 7ου αιώνα. Τελικά, οι επιδρομές των Αράβων τον 8ο αιώνα και ένας νέος σεισμός το 796 οδήγησαν την πόλη σε παρακμή.
Οι ανασκαφές στην περιοχή της Ελεύθερνας ξεκίνησαν πριν 16 χρόνια, το 1985, όταν ο τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Κρήτης αποφάσισε να ερευνήσει και να φέρει στο φως τη γνωστή από τις φιλολογικές μαρτυρίες αρχαία πόλη. Μικρής έκτασης έρευνα είχε πραγματοποιηθεί στην περιοχή και το 1929 από την Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή υπό τη διεύθυνση του H. Payne. : cretanmagazine
Ο καθ. αρχαιoλογίας Ν. Σταμπολίδης μιλά για το Μουσείο στην Ελεύθερνα και άλλα πολλά
ΤΑΦΟΙ ΤΩΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΩΝ ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΝΑ ΤΟΥ 8ου π.Χ. ΑΙΩΝΑ
from ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ https://ift.tt/2okd7C5
via IFTTT