ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΣΟΥ

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΔΕΤΟΡΑΚΗΣ | Η λύση της Αυτονομίας, που επέβαλαν οι Μεγάλες Δυνάμεις στην Κρήτη το 1898 σήμανε ουσιαστικά το τέλος της τουρκοκρατίας στη νήσο. Η περίοδος των μεγάλων εθνικών επαναστάσεων είχε τελειώσει, ο τουρκικός στρατός είχε απομακρυνθεί από την Κρήτη και η Κρητική Πολιτεία τελούσε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης. Η ανάθεση της Αρμοστείας στον πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδας θεωρήθηκε από όλους ως ο «αρραβώνας» της ένωσης με την Ελλάδα, που ήταν και ο τελικός στόχος των αγώνων της νήσου. Το περίπλοκο και ακανθώδες Κρητικό ζήτημα, που την εποχή αυτή ήταν μαζί με το Μακεδονικό οι πιο σημαντικές πτυχές του Ανατολικού Ζητήματος, είχε εισέλθει στη φάση της οριστικής του επίλυσης και η πλήρης δικαίωση του πόθου των Κρητών για την ένωση με το μητρικό κορμό της Ελλάδας ήταν απλώς θέμα χρόνου και διαμόρφωσης ευνοϊκών συνθηκών στην ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής. Στην Κρήτη οργανώθηκε μια υποδειγματική πολιτεία, με σύνταγμα ανάλογο με το ελληνικό, με δραστήρια και αποδοτική κεντρική κυβέρνηση, με φιλόδοξο πρόγραμμα έργων, με ιδιαίτερο νομισματικό και τραπεζικό σύστημα. Αλλά το σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας είχε και μερικά μειονεκτήματα, που δεν άργησαν να φανούν. Ήταν υπερβολικά συντηρητικό και παραχωρούσε στον Ηγεμόνα, όπως τιτλοφορούσε τον Ύπατο Αρμοστή Γεώργιο, υπερεξουσίες, η κακή χρήση των οποίων οδήγησε πολύ γρήγορα στη νόθευση του πολιτεύματος. Η αυταρχική συμπεριφορά του Ηγεμόνα και του αυλικού του περιβάλλοντος, η επιμονή του να διαχειρίζεται αυτός και μόνος το Κρητικό Ζήτημα και ο παραγκωνισμός των αντιπροσώπων του κρητικού λαού οδήγησαν ενωρίς σε προσωπικές και ιδεολογικές συγκρούσεις, που απειλούσαν την εσωτερική ενότητα και τη γαλήνη του τόπου, αλλά και την ομαλή εξέλιξη του Κρητικού Ζητήματος. Η πρώτη μεγάλη κρίση στα εσωτερικά της Κρητικής Πολιτείας σημειώθηκε το 1901. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, που αναγνωριζόταν ήδη ως κορυφαία πολιτική μορφή της Κρήτης και, μετείχε στην κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας ως Σύμβουλος (υπουργός) επί της Δικαιοσύνης, αμφισβητούσε στον Ηγεμόνα το δικαίωμα της αυθαίρετης διαχείρισης του Κρητικού Ζητήματος και τις αντιθέσεις του τις εξέφραζε με παρρησία: «Ως ένας εκ των τριακοσίων χιλιάδων Κρητών, δεν σας εκχωρώ το δικαίωμά μου, ώστε μόνος σεις να ρυθμίζετε αυτοβούλως την εθνικήν πολιτικήν τον τόπου μου».

ΚΡΗΤΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ ΣΤΟ ΘΕΡΙΣΣΟ.

Η ρήξη ήταν αναπόφευκτη και εκδηλώθηκε με συκοφαντικά και χαλκευμένα δημοσιεύματα. που οι άνθρωποι του ηγεμονικού περιβάλλοντος διοχέτευαν στις αθηναϊκές εφημερίδες εις βάρος του Βενιζέλου. Η κρίση κορυφώθηκε στις 18 Μαρτίου 1901, όταν ο Γεώργιος απέλυσε τον Βενιζέλο από το αξίωμα του υπουργού «επειδή ...όλως αναρμοδίως υπεστήριξε και δημοσία εξέθηκε γνώμας επί σπουδαιοτάτου ζητήματος του τόπου αντιθέτους προς το Ημέτερον φρόνημα και την εντολήν ημών», όπως αναφέρει επί λέξει το σχετικό διάταγμα. Για να αποκρούσει τις κακοήθεις συκοφαντίες και για να υποστηρίξει τις απόψεις του στο εθνικό ζήτημα της Κρήτης ο Βενιζέλος δημοσίευσε στην εφημερίδα ΚΗΡΥΞ των Χανίων, που ο ίδιος εξέδιδε, πέντε πολύκροτα άρθρα με το χαρακτηριστικό τίτλο «Γεννηθήτω φως». Ο Γεώργιος, υπακούοντας στις εισηγήσεις των φανατικών αντιβενιζελικών συμβούλων του, ακολούθησε πολιτική αδιαλλαξίας και προχώρησε σε μέτρα περισσότερα αυταρχικά, με την απαγόρευση της ελευθεροτυπίας και με διώξεις και φυλακίσεις εξεχόντων μελών της κρητικής αντιπολίτευσης. Κάτω από τις συνθήκες αυτές, τα πολιτικά πράγματα στην Κρήτη προχωρούσαν σε πλήρες αδιέξοδο, καθώς μάλιστα απέτυχε και η τελευταία προσπάθεια συνδιαλλαγής των αντίπαλων πολιτικών μερίδων της Κρήτης. Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όλοι οι δυσαρεστημένοι από την αυταρχική πολιτική του πρίγκιπα και σχηματίστηκε μια ισχυρότατη «Ηνωμένη Αντιπολίτευση». Έμπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κ. Φούμης και ο Κ. Μάνος. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν μια τριανδρία, που δε δίστασε να προχωρήσει σε δυναμική αναμέτρηση με τον πρίγκιπα. Η κρίση έλαβε δραματική έκφραση με την επανάσταση του Θερίσσου το 1905. Από το τέλος του 1904 είχαν προκηρυχθεί εκλογές στις 20 Μαρτίου 1905, για την ανάδειξη 64 βουλευτών, στους οποίους θα προσετίθεντο ακόμη 10 διοριζόμενοι απευθείας από τον πρίγκιπα, κατά το Σύνταγμα. Η αντιπολίτευσις αποφάσισε να μην κατέλθει στις εκλογές αυτές, κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε αποχή.

Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ-ΣΥΝΤΡΟΦΟΥΣ ΤΟΥ.

Η κατάσταση εκτραχύνθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1905, όταν η τριανδρία της αντιπολίτευσης (Ελ. Βενιζέλος, Κ. Φούμης και Κ. Μάνος) και 15 άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, το προμήνυμα της επανάστασης του Θερίσου. Ιδού το ενδιαφέρον αυτό επαναστατικό έγγραφο: «Οι υπογεγραμμένοι αποτελούντες την ηνωμένην εν Κρήτη αντιπολίτευσιν, συνελθόντες εν Χανίοις τη 26 Φεβρουαρίου 1905, αποσκοπούντες εις την εκπλήρωσιν του Εθνικού Προγράμματος, αποφασίζομεν: α) Πρώτον και κύριον μέλημα ημών έστω, η επίτευξις του από αιώνων επιδωκομένου σκοπού της ενώσεως της Κρήτης μετά τις ελευθέρας Ελλάδας. β) Αδυνάτου αποβαίνοντος του σκοπού τούτου, θέλομεν επιδιώξει την πολιτικήν προσέγγισιν της πατρίδος μας προς την ελευθέραν Ελλάδα, μεταβαλλομένης από διεθνούς απόψεως της σημερινής καταστάσεως. γ) Μη εκπληρουμένου μηδέ του σκοπού τούτου θέλομεν επιδιώξει την αναθεώρησιν του ημετέρου συντάγματος κατά το πρότυπον του ελληνικού, όπως απαλλαγή ο τόπος του δεσποτισμού. Του προγράμματος τούτου την πραγμάτωσιν θέλομεν επιδιώξει και δι' ενόπλων λαϊκών συναθροίσεων. Εν ταις ενεργείαις ημών δεν θέλομεν επιδιώξει προσωπικήν μεταβολήν, αλλ' επελθούσης τοιαύτης θέλομεν αποκρούσει παντί σθένει και διά των όπλων έτι πάντα μη Έλληνα κυβερνήτην». Όλοι πλέον είχαν πεισθεί ότι μια ένοπλη εξέγερση ήταν επί θύραις. Οι υπηρεσίες του Πρίγκιπα είχαν συγκεντρώσει πληροφορίες, ενώ η ηνωμένη αντιπολίτευση άφηνε σκόπιμα να διαρρεύσει η πληροφορία ότι πιθανή ημέρα εξέγερσης θα ήταν η 14 Μαρτίου. Στο ενδιάμεσο διάστημα άρχισαν να συρρέουν με μεγάλη μυστικότητα ομάδες Ενόπλων στο Θέρισσο, ορεινό χωριό της Κυδωνίας, γενέτειρα των οπλαρχηγών Χάληδων, από την οικογένεια των οποίων καταγόταν και η μητέρα του Βενιζέλου. Ο Βενιζέλος και οι συνεργάτες του είχαν επιλέξει το χωριό αυτό ως έδρα της επανάστασης, γιατί , ενώ ήταν κοντά στα Χανιά, ήταν περιοχή δυσπρόσιτη και φυσικώς οχυρωμένη. Οι επαναστάτες πρόλαβαν τον Ηγεμόνα και κήρυξαν την επανάσταση στις 10 Μαρτίου 1905. Το πρωί της ημέρας εκείνης βρέθηκαν τοιχοκολλημένες στους δρόμους των Χανίων, άγνωστο από ποιους, προκηρύξεις, που κηρύσσαν την κατάργηση της αρμοστείας και καλούσαν το λαό σε συμπαράσταση, για να πραγματωθεί το γλυκύ όνειρο της ένωσης, και τη χωροφυλακή να μη υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα. Τα πρώτα όμως επίσημα ψηφίσματα εκδόθηκαν από την επαναστατική τριανδρία το πρωί της επόμενης ημέρας (11 Μαρτίου). Το πρώτο από αυτά κήρυσσε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα: «Ο Κρητικός λαός, συνελθών εις πάνδημον συλλαλητήριον εν Θερίσω της Κυδωνίας την 11ην Μαρτίου 1905, κηρύττει ενώπιον Θεού και ανθρώπων την πολιτικήν αυτού ένωσιν μετά του Βασιλείου της Ελλάδος εις μίαν αδιαίρετον, ελευθέραν και συνταγματικήν πολιτείαν...». Παραλλήλως. εκπρόσωποι των επαναστατών διασκορπίστηκαν σε όλη την Κρήτη, για να μεταδώσουν και να προπαγανδίσουν το επαναστατικό μήνυμα. Μέσα σε λίγες ημέρες ολόκληρη η κρητική ύπαιθρος βρισκόταν σε επαναστατικό αναβρασμό.

ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΩΡΑΙΟΤΕΡΕΣ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΣΟ.

Ψηφίσματα συμπαράστασης έφταναν από παντού, ενώ οι ισχυρότεροι παράγοντες της νήσου, πολιτικοί, στρατιωτικοί και εκκλησιαστικοί άνδρες, προσχώρησαν αμέσως στην επανάσταση. Ο Βενιζέλος, που ήταν ο φυσικός αρχηγός του νέου αυτού επαναστατικού κινήματος, ανέλαβε να ενημερώσει το λαό. αλλά και τους αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, για τους λόγους και τους σκοπούς της επανάστασης. Σε πανηγυρικό λόγο. που εξεφώνησε στο γειτονικό χωριό Κεραμειά Κυδωνίας, με την ευκαιρία της εθνικής εορτής της 25ης Μαρτίου 1905, ανέλυσε με σαφήνεια τις πολιτικές του απόψεις: «...Ευθύς εξ αρχής ωνόμασαν τον Πρίγκιπα αντιπρόσωπον της Εθνικής Ιδέας εν Κρήτη. Κατά του τίτλου τούτου διεμαρτυρήθην και διαμαρτύρομαι. Η Κρήτη δεν έχει ανάγκην αντιπροσώπων της Εθνικής Ιδέας. Τίτλοι αυτής είναι οι αγώνες της. Εδέχθημεν τον 'Υπατον Αρμοστήν μόνον ως κομίζοντα τον αρραβώνα τις ενώσεως της Κρήτης μετά της Ελλάδας. Αλλ' ο αρραβών διήρκεσε τόσον πολύ, ώστε το στάδιον της μνηστείας κατήντησεν απεχθές καθ' όσον δεν επήλθεν η πρόοδος η προσδοκωμένη και συμφυήc προς την απόκτησιν της ελευθερίας. Υπό το απεχθές τούτο καθεστώς παρενεβλήθησαν παρεξηγήσεις, αίτινες το κατέστησαν απεχθέστερον. Καθ' έκαστον ταξίδιον του Πρίγκιπος επιστεύετο ότι θα γίνη η ένωσις. Παρήλθαν ήδη εξ έτη. Ήτο φυσικόν ο Κρητικός Λαός να προσφυγή άπαξ έτι εις τα όπλα, όπως καταστήση εναρyεστέραν την ανάγκην της εθνικής του αποκαταστάσεως. Υπάρχουν οι φρονούντες ότι το κίνημα τούτο είναι άκαιρον. Δεν έχει, άραγε, αναyνωρισθή ότι η μόνη λύσις του Κρητικού Ζητήματος είναι η ένωσις της Κρήτης μετά του Βασιλείου της Ελλάδος; Την ένωσιν, λέγουν, θα την κάμη μόνον όταν θελήση ο υιός του βασιλέως της Ελλάδος! Διαμαρτύρομαι και κατά της αντιλήψεως αυτής. Δεν δυνάμεθα να αναθέσωμεν το εθνικόν μας μέλλον εις μίαν οικογένειαν...». Η έκρηξη και η ταχύτατη επέκταση της επανάστασης καταθορύβησε, όπως ήταν φυσικό, όχι μόνο τον Πρίγκιπα και το περιβάλλον του, αλλά και την ελληνική κυβέρνηση και τις Προστάτιδες Δυνάμεις. Οι σύμβουλοι του Πρίγκιπα τον παρέσυραν στη λήψη σπασμωδικών και αψυχολόγητων μέτρων. Έταξε στους επαναστάτες προθεσμία 36 ωρών, να καταθέσουν τα όπλα. Όταν η προθεσμία αυτή πέρασε, κήρυξε. με τη συγκατάθεση των Μεγάλων Δυνάμεων το στρατιωτικό νόμο σε όλη την Κρήτη. Η Κρητική Βουλή, που ενεργούσε κατά τις εντολές του αρμοστειακού περιβάλλοντος, αφού δεν υπήρχε αντιπολίτευση, ψήφισε τα νόμο «Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών», οι οποίοι θα στήριζαν την έννομη τάξη. Αυτούς τους αποκαλούσαν οι επαναστάτες «ροπαλοφόρους».

Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΠΟΒΙΒΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΕΔΑΦΟΣ, ΕΝΩ ΤΟΝ ΥΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΝΑΥΑΡΧΟΙ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΜΕ ΤΙΜΗΤΙΚΑ ΑΓΗΜΑΤΑ (ΑΘΗΝΑ, ΓΕΝΝΑΔΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ).

Στην Κρήτη υπήρχαν πια δύο κυβερνήσεις, του Αρμοστή στα Χανιά και των επαναστατών στο Θέρισσο. Η διάσπαση ήταν πλήρης και η απειλή εμφύλιου πολέμου ήταν πλέον ορατή. Το βασιλικό περιβάλλον στην Αθήνα ανησυχούσε για τις εξελίξεις στην Κρήτη και, πίεζε την ελληνική κυβέρνηση να καταδικάσει το κίνημα του Θερίσου. Ο πρωθυπουργός Δηλιγιάννης κάλεσε στις Ι2 Μαρτίου τους αντιπροσώπους του αθηναϊκού Τύπου και προέβη σε σκληρές δηλώσεις κατά του Βενιζέλου και των συνεργατών ταυ. Εντούτοις το κίνημα έβρισκε θετική ανταπόκριση στο κοινό αίσθημα και οι περισσότερες αθηναϊκές εφημερίδες το υποστήριζαν ανοικτά. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν τήρησαν ενιαία στάση έναντι των επαναστατών. Οι περισσότερες ανέμεναν τις εξελίξεις και μόνο η Ρωσία υποστήριζε φανερά τον Πρίγκιπα. Το ρωσικό πολεμικό «Χάμπρι» με το ναύαρχο Ουρμπάνοβιτς βομβάρδισε επανειλημμένως τις θέσεις των επαναστατών στο Θέρισσο, χωρίς όμως κανένα αποτέλεσμα. Ο Βενιζέλος είχε σωστά εκτιμήσει τη διεθνή πολιτική και ήταν βέβαιος ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν αδύνατο να συμφωνήσουν στην τήρηση ενιαίας στάσης έναντι του κινήματος. Όπως είχαν το πράγματα, έπρεπε να υπάρχει απόλυτη ομοφωνία των Δυνάμεων για την ανάληψη κοινής δράσης και π Βενιζέλος γνώριζε καλά ότι αυτό ήταν αδύνατο. Αρκούσε και μια μόνο διαφωνία, για να ματαιώσει τη συντονισμένη δράση των ξένων στρατευμάτων. Εκτός τούτου, οι Δυνάμεις δεν μπορούσαν να παραβλέψουν τον κίνδυνο εμφύλιου σπαραγμού, που θα γενικεύονταν στην Κρήτη με αφορμή τη δική τους ανάμειξη. Ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης. σε πάνδημο συλλαλητήριο στο Ηράκλειο (21 Μαρτίου) μίλησε ανοικτά για την απαράδεχτη ξένη ανάμειξη και κάλεσε το λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες: «Υπάρχει κανείς από σας, υπάρχει κανείς Κρης, υπάρχει κανείς Έλλην, έχων τοιαύτην κατασκευήν νεύρων, ώστε να δύναται να μένη απαθής, όταν μανθάνη ότι στρατιώται ξένοι πρόκειται να κτυπήσουν αδελφούς, οι οποίοι άλλο δεν ζητούν παρά εκείνο το οποίον όλοι εμείς χιλιάκις εζητήσαμεν; Προτείνω να εκφρασθή ανενδοιάστως το φρόνημα των παρόντων και να δηλωθή προς τας Δυνάμεις ότι, εις την προκειμένων περίστασιν, πάντες οι Κρήτες συντάσσονται, ψυχή και σώματι, μετά των εν Θερίσω». Εν τω μεταξύ, η επανάσταση εδραιώθηκε και απέκτησε ισχυρά ερείσματα σε όλη την Κρήτη. Οργανώθηκε «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» στο Θέρισσο, με Πρόεδρο τον Ελ. Βενιζέλο και υπουργούς τους Κ. Φούμη και Κ. Μάνο. Η κυβέρνηση προέβη στην έκδοση γραμματείων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο 100.800 δραχμών, οργάνωσε υπηρεσίες οικονομικών, συγκοινωνιών και εσωτερικών, τύπωσε γραμματόσημα και εξέδιδε εφημερίδα «Το Θέρισσο», με διευθυντή και συντάκτη τον Ι. Γ. Παπαδάκη. Η χωροφυλακή, πού υποστήριζε τον Πρίγκιπα, δεν ήταν σε θέση να ελέγχει τα πράγματα, καθώς μάλιστα πολλοί χωροφύλακες αυτομολούσαν προς τους επαναστάτες. Η κρίση μετατοπίστηκε από τις πρώτες ημέρες στο πεδίο της διπλωματίας και αναζητήθηκε πολιτική λύση. Οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων, εκτιμώντας την κατάσταση πού διαμορφώθηκε στη νήσο, με τη φανερή πτώση της δημοτικότητας του Πρίγκιπα. αλλά και με την καθολική σχεδόν αποδοχή από το λαό των επαναστατικών ιδεών κινήθηκαν προς εξομάλυνση της κρίσεως με διαπραγματεύσεις.. Ήταν αυτό ακριβώς που προέβλεψε ο Βενιζέλος δηλώνοντας σε σχέδιο Υπομνήματος του Προεδρείου της Επαναστατικής Συνελεύσεως, ότι ο επαναστατικός αγώνας τον οποίο ανέλαβε «απέδειξεν ότι η διπλωματία εις των ζητημάτων των υπόδουλων λαών την λύσιν προβαίνει μόνον όταν ταύτα τίθενται προ αυτής υπό την οξυτάτην μορφήν της εθνικής εξεγέρσεως..». Τα πρώτα υπομνήματα των επαναστατών προς τους εκπροσώπους των Δυνάμεων έθεταν ως ανυποχώρητη βάση συζητήσεως το ενωτικό ζήτημα. Ενωρίς όμως κατέστη σαφές ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν ήταν ακόμη έτοιμες για τη λύση αυτή και ο Βενιζέλος, σταθμίζοντας πάντοτε την ενεστώσα κατάσταση. άρχισε να σχεδιάζει τις υποχωρήσεις τον, για να εξασφαλίσει τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη. Στόχος τον ήταν να δημιουργηθεί προς το παρόν και στην Κρήτη ένα καθεστώς, ανάλογο με εκείνο της Ανατολικής Ρωμυλίας, ουσιαστικά ελεύθερο, με σκιώδη σουλτανική επικυριαρχία. Ήδη από τις αρχές Μαΐου φάνηκε η στροφή της πολιτικής του Βενιζέλου, Μιλώντας στις 2 Μαΐου 1905 ενώπιον της Επαναστατικής Συνελεύσεως αποκάλυψε τα σχέδιά του : «Νομίζω ότι μας επιβάλλεται και υπό των περιστάσεων και χάριν της ευλαβείας, ην οφείλομεν να τηρώμεν προς τας Προστάτιδας Δυνάμεις να κάμωμεν εν μικρόν βήμα υποχωρήσεως αποδεχόμενοι σύστημα τοιούτον ώστε, ούτε τα επικυριαρχικά τις Τουρκίας δικαιώματα να θίγονται, ούτε ημείς να απέχωμεν τις τυπικής ενώσεως, επιτυγχάνοντες αν όχι την τυπικήν, τουλάχιστον την ουσιαστικήν». Η επιμονή των επαναστατών στον ένοπλο αγώνα και η παράταση της έκρυθμης κατάστασης που απειλούσε με κατάρρευση την οικονομική και πολιτική υπόσταση της Κρήτης, ανάγκασε τις Προστάτιδες Δυνάμεις να αποστείλουν αυστηρά έγγραφο προς τους επαναστάτες στις 2 Ιουλίου 1905.

ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1908 , ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΑΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΩΣ ΤΕΛΟΥΣΗΣ «ΥΠΟ ΔΙΕΘΝΗ ΕΓΓΥΗΣΗ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΙΑ». ΣΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΓΛΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ «ΤΡΕΙΣ ΚΑΜΑΡΕΣ» ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ.

Οι Γενικοί Πρόξενοι των Δυνάμεων, που υπέγραψαν αυτή τη διακοίνωση. καθιστούσαν σαφές ότι δεν μπορούσαν να μεταβάλλουν τα πολιτικό status της νήσου, αλλά διαβεβαίωναν ότι θα επιφέρουν ουσιώδεις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, που θα βελτίωναν θεαματικά την κατάσταση, υπό το ρητό όρο ότι εντός 15 ημερών, οι επαναστάτες όφειλαν να καταθέσουν τα όπλα, με παράλληλη χορήγηση γενικής αμνηστίας. Οι διαπραγματεύσεις τις οποίες είχε αναλάβει εξ ονόματος των Δυνάμεων ο διοικητής των γαλλικών στρατευμάτων στην Κρήτη αντισυνταγματάρχης Jean Stanislav Lubanski, ήταν δύσκολες και διήρκεσαν όλη τη διάρκεια του θέρους του 1905, με συναντήσεις του Βενιζέλου ή των αντιπροσώπων του με τους εκπροσώπους των Δυνάμεων στο Φουρνέ, στο Καλαμίτσι και στο Θέρισσο. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1902 στην Αγία Μονή των Μουρνιών Κυδωνίας. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ώθηση στο Κρητικό Ζήτημα και δημιούργησε αλυσιδωτή σειρά εξελίξεων. Διεθνής Επιτροπή που ήλθε στην Κρήτη το Φεβρουάριο 1906, ανέλαβε να εξετάσει επιτοπίως την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. 

Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον Ελ. Βενιζέλο και με την Ελληνική Κυβέρνηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων που επιδόθηκε στον Πρίγκιπα Γεώργιο στις 23 Ιουλίου 1906 προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα, την ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς, που θα υπέβαλλαν τις παραιτήσεις τους από τον ελληνικό στρατό και την ανάκληση των ξένων στρατευμάτων μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη. Η πολιτική του Βενιζέλου είχε θριαμβεύσει. Αμέσως έπειτα, συγκροτήθηκε η Β' Συντακτική Συνέλευση, για την εκπόνηση νέου Συντάγματος και η πρώτη πράξη της ήταν η έκδοση ενωτικού ψηφίσματος στις 30 Ιουλίου 1906, μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής έξαρσης. Με νέα απόφασή τους οι Δυνάμεις παραχωρούσαν στον βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο Α' το δικαίωμα να διορίζει εκείνος τον Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης (14 Αυγούστου 1906). Η νήσος είχε ουσιαστικά καταστεί μια ιδιότυπη ελληνική επαρχία. Με τις εξελίξεις αυτές. που τις προκάλεσε αναμφίβολα το κίνημα του Θερίσου, ο Πρίγκιπας Γεώργιος δεν μπορούσε πια να παραμένει στην Αρμοστεία της Κρήτης. Παρά τις επίμονες παρακλήσεις των αντιβενιζελικών φίλων του, εκείνος υπέβαλε οριστικά την παραίτησή του (12 Σεπτεμβρίου 1906) και αναχώρησε από την Κρήτη. Ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος, υπέδειξε ως νέο Ύπατο Αρμοστή τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, που ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 18 Σεπτεμβρίου. Το Κρητικό Ζήτημα είχε πλέον εισέλθει στη φάση της οριστικής του επίλυσης.

ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ
ΑΘΗΝΑ

from ανεμουριον https://ift.tt/2kPChHq
via IFTTT