ΕΝΑΣ ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗΝ ΕΠΟΠΟΙΪΑ ΤΟΥ ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ

ΖΑΝ ΛΕΝ | Ζωντανές περιγραφές των μαχών της Ηπείρου, της αλησμόνητης εκείνης εποχής, έδωσε τότε ο Γάλλος δημοσιογράφος Ζαν Λεν, πολεμικός ανταποκριτής τού παρισινού «Χρόνου», που έζησε από κοντά τις μάχες δίπλα στους Έλληνες στρατιώτες.

Ο Ζαν Λεν μαζί με την θαρραλέα νεαρή σύζυγό του, φθάνει με τον «Πύλαρο» στην Πρέβεζα που είναι πλέον ελληνική.

Από την Πρέβεζα με αυτοκίνητο πηγαίνει στην Φιλλιπιάδα όπου είναι εγκατεστημένο το ελληνικό στρατηγείο. Η πρώτη του συνάντηση είναι με τον στρατηγό Κ. Σαπουντζάκη, αρχηγό τού Ελληνικού Στρατού Ηπείρου, τον οποίο περιγράφει στην πρώτη του ανταπόκριση:

«Είναι ένας άνδρας, λέει, ψηλός, δυνατός, μεγαλοπρεπής, μέσα στη βαθυκύανη, πολύ απλή στολή του. Έχει άσπρα μαλλιά και μουστάκια. Το πρόσωπο του είναι αποφασιστικό και ήρεμο, τα μάτια του λαμπερά με βλέμμα υπερήφανο, αλλά επιεικές. Φορεί μακριά κυανή χλαίνη, ψηλές μπότες που εμπρός σκεπάζουν το γόνατο. Μοιάζει με στρατηγό της Αυτοκρατορίας και επί πλέον μιλάει θαυμάσια γαλλικά».

Την επομένη ο ανταποκριτής παρουσιάζεται στον διοικητή Σπηλιάδη, υπαρχηγό τού επιτελείου.

ΤΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΟΥ «ΑΒΕΡΩΦ» ΕΥΘΥΣ ΜΕΤΑ ΤΗ Ν ΝΑΥΜΑΧΙΑΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ

«Είναι ένας λαμπρός αξιωματικός, γράφει, που με 1.800 άνδρες πήρε την Πρέβεζα. Του ζητώ να μου διηγηθεί την μάχη της Νικοπόλεως και την είσοδο του στην απελευθερωθείσα πόλη.

- Όταν μπήκε στην Πρέβεζα, μου λέει, είπα στον εαυτό μου: «Εκδικούμαι επιτέλους τους Έλληνες αλλά εκδικούμαι και τους 3.000 Γάλλους στρατιώτες που ο Αλή Πασάς έσφαξε το 1812 σ' αυτή την πόλη!».

Το απόγευμα της 9ης Δεκεμβρίου συνεχίζει ο Λεν, φεύγομε με αυτοκίνητο μαζί με τον στρατηγό στα προκεχωρημένα φυλάκια.

Στο Σεφίκ Μπέϋ, πίσω από ένα γυμνό λόφο, έχουν στηθεί τα μοναδικά τέσσερα κανόνια των 105 που έχει ο στρατός της Ηπείρου. Είναι παλαιά Κρούπ. Ο στρατηγός Σαπουντζάκης εξετάζει ο ίδιος την θέση.

Την επομένη το πρωί, 10 Δεκεμβρίου, πηγαίνουμε στην Νικόπολη να δούμε τί γίνεται στο αεροδρόμιο. Υπάρχουν δύο γαλλικά αεροπλάνα τύπου Φαρμάν και δύο Γάλλοι μηχανικοί που μόλις έχουν τελειώσει την επιθεώρηση των αεροσκαφών. Οι δύο πιλότοι είναι ο υπολοχαγός του πεζικού Καμπέρος κι' ο υπολοχαγός τού Ιππικού Νοταράς».

Ο Ζάν Λεν εξακολουθεί την περιγραφή του:

«Το θέαμα των συγχρόνων αυτών τελειότατου τύπου αεροπλάνων επάνω στο καταπράσινο λιβάδι ανάμεσα στα αρχαία ερείπια, είναι πραγματικά εντυπωσιακό. 

Από τα περίχωρα έχει μαζευτεί ένα πλήθος περιέργων χωρικοί, γυναίκες, παιδιά που κοιτάζουν άναυδοι τα μεγάλα άσπρα πουλιά. Απορούν πώς τέτοιες μηχανές πετούν στον ουρανό!

Οι μηχανικοί έκαναν θαύματα. Το ένα αεροπλάνο είναι έτοιμο και το άλλο θα ετοιμασθεί μέχρι το βράδυ. Δοκιμάζουν τον κινητήρα. Όλα πάνε καλά.

Στις 5 το απόγευμα ο υπολοχαγός Καμπέρος απογειώνεται. Το πλήθος ξεσπά σε ζητωκραυγές και κάνει τον σταυρό του. Οι γυναίκες ψιθυρίζουν προσευχές. Σ' όλα τα πρόσωπα είναι γραμμένη η έντονη έκπληξη από το γεγονός που φαίνεται σαν θαύμα. Στην κοντινή εκκλησία χτυπούν οι καμπάνες κι' οι στρατιώτες ρίχνουν τουφεκιές στον αέρα.

ΒΕΧΙΜΠ ΜΠΕΗΣ. ΕΠΙΤΕΛΑΡΧΗΣ ΤΟΝ ΕΣΑΤ ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΙΧΕ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΕΙ ΑΜΥΝΤΙΚΩΣ Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΦΟΝ ΝΤΕΡ ΓΚΟΛΤΣ.

Πριν από την πτήση ο ποιητής Ματσούκας ο επιλεγόμενος «εθνικός ζητιάνος» φθάνει στην Νικόπολη. Είναι ο άνθρωπος που με τις θριαμβευτικές περιοδείες του στην Αμερική και τους εράνους του έδωσε στην Ελλάδα ένα αντιτορπιλλικό, ένα πεδινό πυροβόλο και τρία αεροπλάνα.

Ο Ματσούκας κοιτάζει τα αεροσκάφη κι ύστερα προχωρεί στον αμαξητό δρόμο απ' όπου περνά ο στρατός κι' αρχίζει να απαγγέλλει με τέτοιο πατριωτισμό, με τέτοια συγκίνηση και ειλικρίνεια που μολονότι δεν καταλαβαίνω το νόημα των λόγων του αισθάνομαι εν τούτοις τον πατριωτικό παλμό τους!

Οι άνδρες χειροκροτούν και φωνάζουν ενθουσιασμένοι: "Ζήτω ο Ματσούκας μας”».

ΠΩΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣΑΝ

«Την Πέμπτη, 12 Δεκεμβρίου (2!) Νοεμβρίου): ξαναγυρίζουμε στο μέρος που επισκεφθήκαμε την Δευτέρα με τον στρατηγό. Οι άνδρες μάχονται σ' όλη την γραμμή. Δεξιά από την πλευρά της Πέστης το κανονίδι είναι τρομερό. Δυστυχώς δεν μπορούμε να δούμε τί ακριβώς γίνεται γιατί οι ψηλοί λόφοι μάς κρύβουν εντελώς την θέα.

Από αριστερά η Β' μεραρχία που είναι ακόμα πολύ ορατή μέσα στην κοιλάδα τού Λούρου απεφάσισε να κάνη έναν ελιγμό από τα δεξιά των Τούρκων γιατί από την κατεύθυνση αυτή δεν υπάρχουν μεγάλες τουρκικές δυνάμεις.

Η μεραρχία κινείται μέσα στα φαράγγια κρυμμένη από του στόχους του εχθρού κι' από τις βολές του.

Στή 1 το μεσημέρι το κανονίδι σταματά. Στις 2 μερικές τουρκικές οβίδες σκάνε αριστερά πάνω σε μιά πλαγιά προς την κατεύθυνση της Β' μεραρχίας που οι Τούρκοι έχουν αντιληφθεί την παρουσία της. Τα μεγάλα πυροβόλα των 105 ρίχνουν από καιρού εις καιρόν όταν παρουσιάζεται τουρκικός στρατός στον παλιό αμαξητό δρόμο των Ιωαννίνων.

Οι Τούρκοι δεν απαντούν μη έχοντας μεγάλου διαμετρήματος πυροβόλα ν' αντιπαρατάξουν.

Έχουν όμως από αριστερά ένα πολύ ενοχλητικό πεδινό πυροβολικό που πρέπει να σιγήσει. Του ρίχνουν, αλλά οι λόφοι μας εμποδίζουν να δούμε τ' αποτελέσματα.

Στις 3 το απόγευμα ένας χωρικός προσδιορίζει την ακριβή θέση των Τούρκων. Τα κανόνια αμέσως διορθώνουν τη βολή τους. Τ' αποτελέσματα είναι φαίνεται καλά γιατί οι Τούρκοι σιωπούν. Εκείνος ο χωρικός είχε οδοιπορήση τρεις ώρες μέσα στις τουρκικές γραμμές για να φέρη την πληροφορία.

Την επομένη, νέα επίσκεψη στο Σεφίκ Μπέϋ απ' όπου προχωρούμε ως το Εμίν Αγά που οι Τούρκοι εγκατέλειψαν την προηγουμένη. Εκεί μαθαίνουμε ότι οι Έλληνες πήραν λάφυρα οχτώ ανέπαφα ταχυβόλα Κρούπ, από τα οποία τα δύο έχουν και τα κινητά ουραία τους.

Στις 15(2) Δεκεμβρίου, ημέρα Κυριακή, η Β' μεραρχία προχωρεί ακόμα περισσότερο αριστερά από το Μπιζάνι, εξακολουθώντας την κυκλωτική της κίνηση, ενώ από δεξιά οι ευζωνοι πρέπει να κάνουν μία πλευρική προσβολή στις θέσεις του εχθρού. Επίσης έχουν να τοποθετήσουν μερικά πυροβόλα ακόμα. Οι Τούρκοι φυσικά προσπαθούν να παρεμποδίσουν τις κινήσεις αυτές.

Προχωρούμε με αυτοκίνητο του επιτελείου πέρα από το Χάνι του Εμίν Αγά.

Στο Σεφίκ Μπέϋ η Β' μεραρχία συγκρούεται με τον εχθρικό στρατό. Δεξιά, στα υψώματα οι εύζωνοι πολεμούν κι' αυτοί.

Το κανόνι βροντά κι' από τις δύο πλευρές. Τα τουρκικά οχυρά του Αγίου Νικόλα και του Μπιζανίου, βοηθούν το τουρκικό πεζικό να ανθίσταται στην προέλαση των Ελλήνων.

Μέσα στην κοιλάδα τα τρία κανόνια των 105 ρίχνουν συνεχώς. Τα έχουν τοποθετήσει την νύχτα σε τέτοια θέση, ώστε οι ψηλοί λόφοι να τα κρύβουν από το τουρκικό πυροβολικό που βάλλει από το Μπιζάνι. Οι οβίδες του χτυπούν καίρια τις τουρκικές θέσεις.

Στην μία το μεσημέρι, μετά από μιά τελευταία κανονιά, ακούγονται ζητωκραυγές. Η τελευταία ελληνική οβίδα έπεσε μέσα στα οχυρά του Μπιζανίου προκαλώντας τρομερές καταστροφές.

Ο διοικητής Σπηλιάδης, που στέκεται δίπλα μου γυρίζει το κεφάλι και δυό χοντρά δάκρυα κυλούν αργά στα μάγουλά του. Για μερικές στιγμές η μάχη κοπάζει. Οι Τούρκοι διορθώνουν την βολή του κι' όταν τελειώνουν αντηχεί πάλι το κανονίδι, αλλά οι τουρκικές οβίδες αστοχούν. Πέφτουν, πότε δεξιά, πότε αριστερά, η πολύ πιό πίσω από τα ελληνικά πυροβόλα που είναι καλά κρυμμένα.

Οι Ελληνες στρατιώτες έχουν τόση αυτοπεποίθηση ώστε όταν περνά μιά οβίδα σηκώνουν το κεφάλι, της χαμογελούν, την χαιρετούν και της φωνάζουν κάτι που νομίζω πως σημαίνει: «Καλό κατευόδιο!».

Ακόμα κι' εκεί που πέφτουν τα θραύσματα βρίσκει ένα Σώμα πεζικού. οι άνδρες έχουν ξαπλώσει ή κάθονται αμέριμνοι. Είναι ήρεμοι και αστειεύονται μεταξύ τους.

Καθώς η μάχη συνεχίζεται μ' αυτόν τον τρόπο, από αριστερά μας, ψηλά στους λόφους οι Ελληνες επιτίθενται. Βγαίνουν πίσω από μιά μυτερή ψηλή κορφή και κατεβαίνουν την πλαγιά τρέχοντας. Οι σάλπιγγες ηχούν. Γύρω, οι εκρήξεις των οβίδων τυλίγουν τους στρατιώτες μέσα σε άσπρα ή μαύρα σύννεφα.

Είναι μιά αληθινή βροχή από θραύσματα που πέφτουν από το Μπιζάνι πάνω στους ευζώνους όλο το απόγευμα, χωρίς ούτε για ένα λεπτό να μπορέσουν ν' ανακόψουν την διαβολική προέλαση τους! ? Τους βλέπομε ευκρινώς, με γυμνό μάτι, να προχωρούν σαν μυρμήγκια στις πλαγιές και πάνω στην κοκκινωπή γη.

Οι Τούρκοι τα έχουν χαμένα. Αυτό φαίνεται από τις βολές τους. Οι οβίδες τους, που πέφτουν στην τύχη, κάνουν ελάχιστες ζημιές στις ελληνικές γραμμές.

Στον γυρισμό μαθαίνουμε ότι ο ελληνικός στρατός είχε κερδίσει πολύ έδαφος γύρω από το Μπιζάνι. Παρά τις βαρείες απώλειες η θαυμάσια προέλαση δέν είχε σταματήσει.

Αν εξακολουθήσουν έτσι πολύ σύντομα θα μπούμε στα Γιάννενα».

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΜΠΡΟΣ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ

Ο πολεμικός ανταποκριτής Ζαν Λεν εξακολουθεί να περιγραφή τις ενθουσιώδης εντυπώσεις του από την πολεμική εκστρατεία των Ελλήνων προς κατάληψη των Ιωαννίνων.

«Το πλαίσιο, συνεχίζει, παραμένει το ίδιο στην Φιλιππιάδα, στο Χάνι Εμίν Αγά και στα Πέντε Πηγάδια, χωριά γύρω από τα Γιάννενα, όπου η τραχύτητα του εδάφους προσθέτει ένα ακόμα ευνοϊκό στοιχείο υπέρ των αμυνόμενων Τούρκων, αλλά και εμπόδιο συνάμα, εφ' όσον αυτή η ορεινή χώρα με τις βουνοκορφές της και τα φαράγγια της επιτρέπη στους αντιπάλους να κρύβουν με ασφάλεια το πυροβολικό τους.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΝ ΙΧΝΟΓΡΑΦΗΜΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΑΦ' ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΑΦ' ΕΤΕΡΟΥ. ΕΞ ΑΡΙΣΤΕΡΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΔΕΞΙΑ: ΡΕΣΙΤ ΠΑΣΑΣ Ο ΤΟΥΡΚΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ, ΝΟΒΑΚΟΒΙΤΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ, ΔΑΝΕΦ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΜΙΟΥΣΚΟΒΙΤΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟΥ.

Για τους Ελληνες η τραχύτητα τού εδάφους παρουσιάζει τρομερές δυσκολίες στην τοποθέτηση των πυροβόλων πάνω στα απόκρημνα εκείνα βουνά.

Εχουν εν τούτοις βρει μιά θαυμάσια θέση εμπρός στο Εμίν Αγά. Για να φθάσουν όμως ως εκεί, το τάγμα μηχανικού χρειάστηκε ν' ανοίξη στην πλαγιά του βουνού κάτω από τη βροχή και μέσα στη λάσπη ένα δρόμο ελικοειδή φάρδους ενός μέτρου μόνον. Με πασσάλους και σανίδες κατασκεύασαν πρόχειρα, αλλά γερά φορεία. Υστερα έλυσαν όλα τα πυροβόλα κι' έδεσαν χωριστά κάθε κομμάτι τους, πάνω στα φορεία που οι άνδρες σήκωσαν στους ώμους τους!

Είχε βρέξει ολη τη νύχτα. Ο πρόχειρος δρόμος που είχαν διανοίξει ήταν σκεπασμένος με γλυώδη λάσπη όπου το γλίστρημα ενός άνδρα μπορούσε να παρασύρη όλη τη φάλαγγα.

Περπατούν με αργά ρυθμικά βήματα που καθορίζει ένας υπαξιωματικός με το πρόσταγμα του. Κάθε κανόνι χρειάζεται είκοσι άνδρες για να μεταφερθή. Κάθε ρόδα, δύο. Κι' άλλοι δυο για κάθε μισό ασπίδιο πυροβόλου, τα πολεμοφόδια μεταφέρονται κι' αυτά στους ώμους. Κάθε άνδρας σηκώνει δυό οβίδες. Εχουν να περπατήσουν 2 χιλιόμετρα μ' αυτόν τον τρόπο. Είναι, παρά την ταλαιπωρία, όλοι χαρούμενοι και με ακμαίο το ηθικό τους.

Εκεί ψηλά συναρμολογούν πάλι τα πυροβόλα τους και ξαναρχίζουν τις επιχειρήσεις. 

Ορισμένες φορές πολεμούν μέρα και νύχτα. Γι' αυτούς που ζουν αυτές τις στιγμές το κανονίδι έχει γίνει κοινοτοπία. Μιά διακοπή στη μονοτονία του πολέμου είναι οι αναγνωριστικές πτήσεις των αεροπλάων.

Ενα πρωί ο υποσμηναγός Μουτούσης φεύγει άπο την Νικόπολη με το τύπου Φαρμαν αεροπλάνο του κι αμέσως υψώνεται στα 1600 μέτρα. Τα οχυρά του Μπιζανίου βρίσκονται στα 800 μέτρα. Μπορεί λοιπόν να επισημάνη τη θέση τους. Γίνεται βέβαια στόχος για τα πυρά των Τούρκων. Απαντα ρίχνοντας 4 βόμβες που — όπως μαθαίναμε αργότερα από τους αιχμαλώτους — προκαλούν σοβαρές ζημίες. Μία σφαίρα χτυπά το αεροπλάνο, αλλά ευτυχώς ο θαρραλέος αεροπόρος προσγειώνεται σε κάποιο χωράφι κοντά στο Εμίν Αγά κι εκεί τον περιμένει ο στρατηγός Σαπουντζάκης που τον παίρνει αμέσως με το αυτοκίνητο του για να μάθη όσο το δυνατόν γρηγορώτερα κάθε πληροφορία που είναι σε θέση να του δώση. Ο στρατηγός στό εξής θά προχωρή προς τη νίκη μέσα σε μιά άνετη λιμουζίνα, αρχηγός πλέον ενός καλά οργανωμένου στρατού. 

Σε λίγες ημέρες ο υποσμηναγός Μουτούσης επαναλαμβάνει την αναγνωριστική του πτήση με στόχο τις θέσεις των Τούρκων εμπρός στα Ιωάννινα. Αυτή τη φορά χαιρετούν το πέρασμα του με οβίδες. Παρ' ολίγο να σκοτωθή. Ενα σράπνελλ εκρήγνυται πάνω από το κεφάλι του, σχίζονται σε πολλά μέρη τα φτερά του σκάφους και πληγώνοντας ελαφρά τον πιλότο στο χέρι.

Υπάρχουν όμως κι' οι άλλες όψεις του νομίσματος εξ ίσου ηρωϊκές, αλλά και περισσότερο συγκλονιστικές. Κάτω από την ραγδαία βροχή οι πληγωμένοι μεταφέρονται από την ζώνη της φωτιάς στα μετόπισθεν πάνω σε φορεία με μεγάλη προσοχή, από δρόμους γεμάτους λάσπη, πράγμα που κάνει το ήδη δύσκολο βάδισμα, επικίνδυνο.

Προχωρούν μιά ώρα, δυό ώρες, σε απόκρημνα μονοπάτια ή στην πλημμυρισμένη πεδιάδα που την διασχίζουν ποτάμια. Κι' οι πληγωμένοι κάτω από τις κουβέρτες που τους σκεπάζουν ολόκληρους, βογγούν και φωνάζουν που και που «Αχ! Παναγιά μου!» (ελληνικά γραμμένο με λατινικά στοιχεία στο κείμενο του Γάλλου ανταποκριτού).

Ενας βαρειά τραυματισμένος εύζωνος λιποθυμά πάνω στο φορείο του. Ο τραυματιοφορέας του ρίχνει στο στόμα λίγο κονιάκ. «Ευχαριστώ αδερφέ μου, λέει ο εύζωνας με σβησμένη φωνή. Εχω 10 λεπτά στην τσέπη μου, πάρε τα για το κονιάκ !...». 

Οι πληγωμένοι φθάνουν διαρκώς... Μόλις τους επιδέσουν τα τραύματα τους στέλνουν στην Φιλιππιάδα πάνω σε άλογα σε καμιόνια ή μέσα στα ίδια τα οχήματα του επιτελείου. Φοβερό το θέαμα αυτής όλης της συμφοράς στις άκριες των δρόμων, αυτής όλης της δυστυχίας και του πόνου, ανδρών που χθες ακόμα ήταν γεμάτοι ζωή και δύναμη και σήμερα είναι ακρωτηριασμένοι, ματωμένοι, συρόμενοι στο δρόμο ή ξαπλωμένοι στα φορεία. Ομως ούτε ένα παράπονο δεν βγαίνει από το στόμα τους. Μόνον οι συσπάσεις του προσώπου τους μαρτυρούν τους πόνους που νοιώθουν». 

Kι o Ζαν Λεν εξακολουθεί:

«Μερικοί πεθαίνουν στον δρόμο ή στα πρόχειρα ιατρεία. Τότε τ' αδέρφια τους, οι σύντροφοι της μάχης, πηγαίνουν παρακάτω σ' έναν αγρό να σκάψουν ένα πρόχειρο μνήμα. Ξαπλώνουν το φτωχό σώμα. Το σκεπάζουν. Ενας σταυρός και μερικές πέτρες και αυτό είναι όλο… Η ταφή δεν κρατά παρά ελάχιστα λεπτά. Ενας άγνωστος ήρωας κοιμάται εκεί στην αιωνιότητα αφού έκανε το καθήκον του στην Πατρίδα… 

Κι' όταν ο στρατός θα έχη φύγει από τα μέρη αυτά κι' η ειρήνη θα χαμογελάσει στην κατεστραμμένη σήμερα χώρα, ο στρατιώτης στο βάθος του στενού του τάφου θα μένη μόνος, ξεχασμένος, άγνωστος σ' αυτούς που θα πατούν πάνω του, ενώ εκεί κάτω στην Ελλάδα, την γλυκεία πατρίδα, σε κάποιο μικρό χωριό, θα μείνη για πάντα μιά θέση άδεια σ' ένα σπιτικό.

Και πιστεύω, — καταλήγει ο ανταποκριτής— ότι σαν έρθουν οι μέρες των διαπραγματεύσεων για την ειρήνη, ο διπλωματικός αγώνας δεν θα είναι λιγώτερο σκληρός μεταξύ των αντιπροσώπων των νικητών και αυτών των νικημένων».

Τα Γιάννενα που αντέταξαν σθεναρή αντίσταση στους Ελληνες, υπέκυψαν. Παρακολουθώντας πάντα το ελληνικό επιτελείο στο θέατρο των επιχειρήσεων, ο Ζάν Λεν στέλνει μιά ανταπόκριση με ημερομηνία

ΔΕΥΤΈΡΑ 20(7) ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 1913

- «Προχθές ένας Αλβανός οδηγός αυτοκινήτου, στρατιώτης του Ελληνικού στρατού που μιλούσε άπταιστα ελληνικά και που όλοι νόμιζαν οτι ήταν Ελληνας, πέρασε τις γραμμές της εμπροσθοφυλακής και κατευθύνθηκε με μεγάλη ταχύτητα προς τα Ιωάννινα παίρνοντας μαζί του τον γραμματέα του Αυστριακού πρεσβευτού στην Πρέβεζα. Μετάφερε στον Εσάτ Πασά τα σχέδια των θέσεων του ελληνικού πυροβολικού που είχε μελετήσει με την ησυχία του κάθε φορά που μετέφερε πυρομαχικά για τα πυροβόλα.

Αυτό το σοβαρό γεγονός έκανε τον στρατηγό Σαπουντζάκη να επσπεύση την επίθεση για να μη δώση στους Τούρκους τον καιρό να μελετήσουν τα στοιχεία που τους έπεσαν στα χέρια.

Χθες, λοιπόν, ο στρατηγός έδωσε διαταγή γενικής επιθέσεως για σήμερα.

Σήμερα το πρωΐ στις 8, όλη η αριστερή πτέρυγα άρχισε να προχωρή στα υψώματα της Μανωλιάσσας, ενώ τό πυροβολικό υποστηρίζοντας την προωθητική κίνηση βομβαρδίζει τό Μπιζάνι αμείλικτα.

ΤΟ ΑΝΤΙΤΟΡΠΙΛΛΙΚΟΝ «ΒΕΛΟΣ» ΡΥΜΟΥΛΚΕΙ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟΝ ΤΟ ΥΔΡΟΠΛΑΝΟ ΤΟΥ ΛΟΧΑΓΟΥ ΜΟΥΤΟΥΣΗ.

Μέ τούς πρώτους κανονιοβολισμούς ανεβαίνουμε στα υψώματα που δεσπόζουν στο Ρεβένι απ’ όπου φαίνονταν ολη ή πεδιάδα τών Ιωαννίνων κι' ή ίδια ή πόλη μαγεμένη στην άκρη τής λίμνης της, όλα τά οχυρά και ακόμα προς Νότον ό κόλπος τής Αρτας, ή θάλασσα, και τό νησί τής Λευκάδος.

Αριστερά βλέπομε πολύ καθαρά τόν ελληνικό στρατό να προχωρή κάτω άπό τά σράπνελλ τών τουρκικών οχυρών του Αγίου Νικόλα και του Μπιζανίου.

Κάποτε — κάποτε ή αλυσίδα τών μικρών μαύρων στιγμάτων που σχηματίζουν οί άνδρες σπάζει σέ μερικά σημεία. Οί στρατιώτες πέφτουν, αλλά οί σύντροφοι τους προχωρούν…

Τό μεσημέρι ξαφνικά μιά τρομερή όμοβροντία που συνοδεύεται άπό τό γνώριμο σφυροκόπημα τών μυδραλλιοβόλων και την βροντή τών κανονιών ξεσπά στή δεξιά πτέρυγα. Τό Μπιζάνι στέλνει αμέσως άπό τήν πλευρά αυτή μιά βροχή άπό βλήματα... 

Από τό παρατηρητήριο μας διακρίνομε καλά πάνω άπό τό χωριό Κοτόρτσι μία ελληνική ορεινή πυροβολαρχία που σφυροκοπά αδιάκοπα τά υψώματα που χωρίζουν τό Κοτόρτσι άπό τό Μπιζάνι τά όποια κατέχουν οί Τούρκοι. Οί τελευταίοι αυτοί υφίστανται κατά μέτωπο επίθεση άπό τους Εύζώνους και στα πλευρά άπό τό πυροβολικό και αντιστέκονται όπως μπορούν. Σέ μερικά λεπτά ξοδεύουν όλα τους τά φυσίγγια.

Αλλά οί εύζωνοι πλησιάζουν. Τό έλληνικό πυροβολικό ρίχνει αδιακρίτως σράπνελλ ή οβίδες. Και τά μέν και τά δέ κάνουν τρομερές καταστροφές στα έχθρικά χαρακώματα και στις εχθρικές εφεδρείες.

Τότε, ξαφνικά, βλέπομε τους Τούρκους να σηκώνονται και να τρέπωνται εις φυγήν χωριστά ή σέ ομάδες. Οί Ελληνες διπλασιάζουν τά πυρά τους κι' οί Τούρκοι πέφτουν ό ένας μετά τόν άλλον.

Δυστυχώς γι' αυτούς ή εφεδρεία του πεζικού τους έχει έγκλωβισθή μέσα σ' ένα μεγάλο περίβολο κλεισμένο άπό τοίχο ένάμισυ μέτρο ψηλό μέ μιά μοναδική έξοδο προς τό Μπιζάνι. Πανικόβλητοι οί άντρες τρέχουν όλοι σ' αυτή την μοναδική πόρτα. Τότε ανάμεσα στους ανθρώπους αυτούς γίνεται ένα απίστευτο φρικαλέο μακελλειό. Σφαίρες, οβίδες, σράπνελλ ή μυδραλλιοβόλα ρίχνουν απάνω τους. Τά πτώματα σωριάζονται κι' οί ζωντανοί τά πατούν για να περάσουν. Είναι μιά φριχτή εικόνα που βαστά λίγο γιατί οί εύζωνοι φθάνουν ακάθεκτοι.

Υστερα τόσο οί υποχωρούντες, όσο κι' οί επιτιθέμενοι εξαφανίζονται άπό τά μάτια μας πίσω άπό ένα ύψωμα. Η νύχτα πλησιάζει. Στις 6 τό πυροβολικό σταματά οί πυροβολισμοί γίνονται αραιότεροι. Η μάχη τελειώνει για σήμερα.

Στό Ρεβένι περνά κιόλας μιά μακριά και θλιβερή κουστωδία πληγωμένων. Αλλοι πάνω σέ φορεία, άλλοι πάνω σέ μουλάρια, άλλοι μέ τά πόδια.

Ο ενθουσιασμός τους είναι τόσο μεγάλος που ξεχνούν τις πληγές τους.

24(11) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

- Πήγαμε να δούμε τό μέρος όπου εκτυλίχθηκε ή μάχη τής Δευτέρας.

Εκεί που βλέπαμε του Τούρκους να πέφτουν χθες τό θέαμα είναι τρομερό. Σ' ένα μόνο μέρος, μικρό οσο ή πλατεία Βαντόμ του Παρισιού, μετρήσαμε σχεδόν πεντακόσια πτώματα, τό τέταρτο από τις τουρκικές απώλειες άφού επισήμως άνεκοίνωσαν 2.200 νεκρούς.

Εδώ, μέσα σ' ένα χαράκωμα, ένα θραύσμα όβίδος έχει ξερριζώσει τό στήθος ενός στρατιώτη και τό κόλλησε πάνω στις πέτρες του τοίχου.

Εκεί είναι ένας αξιωματικός πού τού έχει φύγει τό κρανίο καί τά μυαλά του πετάχθηκαν τρία τέσσερα μέτρα μακρυά! Πιο πέρα, μιά οβίδα, έκοψε στη μέση ένα στρατιώτη... Άλλού είναι δεκαπέντε, είκοσι άνθρωποι, θερισμένοι έκεί πού στέκονταν μέσα στό χαράκωμα με τά όπλα δίπλα τους! Έδώ, ένας μόνος. Εκεί, ένας σωρός σαράντα, πενήντα, πτωμάτων. Στην θέση τών καταυλισμών, τά αντίσκηνα στέκονται ακόμα όρθια καί πάνω στις σβησμένες φωτιές είναι ακόμα τά καζάνια μέ τό φαγητό... 

Τό έδαφος είναι σκεπασμένο από θραύσματα κι ανασκαμμένο παντού.

Τά πτώματα τών Ελλήνων, είναι σχετικά λίγα. Οί εύζωνοι σφίγγουν στό παγωμένο χέρι τους ένα γράμμα γιά τή μάνα, τή γυναίκα τους.

Ο ΠΕΡΙΒΟΗΤΟΣ ΜΠΑΟΥΤΣΕΡ. ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΝ ΘΕΜΟΥ ΑΝΝΙΝΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΕΝ ΣΤΗΝ «ΕΣΤΙΑ» ΣΤΙΣ 11 ΜΑΪΟΥ 1908 ΚΑΙ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ Ο ΠΑΣΙΓΝΩΣΤΟΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ ΤΩΝ «ΤΑΪΜΣ» ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΣΑΝ ΑΓΓΛΙΔΑ... ΓΕΡΟΝΤΟΚΟΡΗ.

Οί φτωχοί άνθρωποι θά τό φίλησαν ευλαβικά πριν πεθάνουν κι' είναι σά νά παρακαλούν αυτόν πού θά τό βρή μετά τόν θάνατο τους νά τό στείλη στον προορισμό του.

Ένας παπάς κυκλοφορεί σ' αυτόν τόν τόπο τής φρίκης γιά νά προσευχηθή πάνω σέ κάθε νεκρό Ελληνα...

31(24) ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

- Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος ανέλαβε την αρχηγία τού στρατού. Ο στρατηγός Σαπουντζάκης έμεινε υπό τάς διαταγάς του διοικητής τής δεξιάς πτέρυγος (6η καί 8η μεραρχία). Ο πρίγκηψ υιοθέτησε έν μέρει σχέδια τού στρατηγού, αλλά έπέφερε μετατροπές πού ή εκτέλεση τους θ' άπαιτήση λίγο χρόνο.

Τό χιόνι πέφτει έδώ καί δύο μέρες. Πόσο υποφέρουν αυτοί οί δυστυχείς στρατιώται. Οί έφοδιοπομπές δέν φθάνουν κανονικά. Τά ζώα πεθαίνουν κατά δεκάδες. Οί δρόμοι ή ο,τι ονομαζόταν άλλοτε έτσι, είναι γεμάτοι πτώματα μουλαριών. Ολόκληρα τάγματα μένουν σαράντα οχτώ ώρες χωρίς ψωμί…».

Η ΤΕΛΙΚΗ ΜΑΧΗ

«Η κακοκαιρία έχει παραλύσει τήν επιτυχή προέλαση τών ελληνικών στρατευμάτων. Τά οχυρωματικά έργα τών Τούρκων είναι ισχυρά γύρω άπό τήν επίμαχη πόλη. Ή δύναμη τους δέν συνίσταται μόνον στον αριθμό τών πυροβόλων, αλλά καί στην ορεινή φύση τού εδάφους εξαιτίας τής οποίας είναι σχεδόν αδύνατον νά άντιπαραταχθή ελληνικό πυροβολικό. Τά ισχυρά τουρκικά κανόνια σφυροκοπούν αμείλικτα τά ελάχιστα σημεία οπού θά ήτο δυνατόν νά τοποθετηθή τό πεδινό ή τό βαρύ πυροβολικό τών Ελλήνων. Όσο γιά τό ορεινό πυροβολικό δέν είναι δυνατόν νά πλησιάση τόσο ώστε να χτυπηση στόχους.

Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ ΑΠΑΓΓΕΛΛΕΙ ΣΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ. ΗΤΑΝ Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ.

Αλλά στην άμυνα τών Τούρκων υπάρχουν δύο σοβαρές αδυναμίες. Πρώτα ή απειρία καί αδεξιότητα τών πυροβολητών, ύστερα ή ευφυία κι' ή επιδεξιότητα τών αντιπάλων τους Ελλήνων πού καμμία αντιξοότητα δέν εμποδίζει νά τοποθετήσουν κανόνια στά πιό άπόκρημνα σημεία καί νά καταστρέψουν πυροβόλα καί όχυρώματα στό Μπιζάνι. 

Τό πιό σοβαρό οχυρωματικό έργο πού ελέγχει τήν πρόσβαση στην πεδιάδα τού δρόμου Πρεβέζης - Ιωαννίνων έχει έκτελεσθή άπό τόν Γερμανό στρατάρχη Φόν Ντέρ Γκόλτζ ό οποίος λαμβάνοντας ύπ' όψιν τό ορεινό έδαφος είχε δοκιμάσει μία νέα στρατιωτική τακτική. Ωστόσο ή ευστοχία των Ελλήνων πυροβολητών παρά τήν μεγάλη απόσταση κατέστησε άχρηστη τήν γερμανική τακτική έστω κι' αν τήν έχει καταστρώσει τό γερμανικό στρατηγείο».

ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ

5 ΜΑΡΤΙΟΥ (21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ)

- «Χθες πρωί στις 6.30 το κανόνι βροντά πάλι. Ή επίθεση άρχισε.

Ολη τήν ημέρα έγινε στό Κοτόρτσι μία μονομαχία πυροβολικού μεταξύ Κανέττας καί Μπιζανίου πού απαντά αδύναμα στό σφυροκόπημα τών πυροβόλων.

Υστερα άπό μικρή διακοπή τό βράδυ τό κανονίδι ξαναρχίζει στις 9.30 δυνατό ένώ οί Τούρκοι ρίχνουν αραιά.

Ενωρίς τό πρωί ή αριστερή πτέρυγα έκανε ισχυρή επίθεση καί κατέλαβε τό χωριό Μανωλιάσσα, Οί Τούρκοι σ' αυτήν τήν πλευρά όπισθοχωρούν…

Ο στρατός πού βρίσκεται στό άκρον δεξιά πολέμησε επιτυχώς όλη τήν ήμερα καί ανάγκασε τους Τούρκους νά υποχωρήσουν.

Η 3η μεραρχία στά βορειοδυτικά τής Κονίτσης βρίσκεται σήμερα σέ μικρή απόσταση άπό τά Γιάννενα.

ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ: ΕΠΕΣΕ ΗΡΩΙΚΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΡΙΣΚΟΥ ΕΚΕΙ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΜΠΙΖΑΝΙ. ΕΠΡΟΛΑΒΕ ΠΡΙΝ ΝΑ ΕΚΠΝΕΥΣΗ ΝΑ ΠΗ: «ΕΠΕΡΙΜΕΝΑ ΠΟΛΛΕΣ ΤΙΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΤΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ, ΑΛΛΑ ΟΧΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΙΜΗΝ ΝΑ ΘΥΣΙΑΣΩ ΤΗΝ ΖΩΗΝ ΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ».

Φεύγω άπό τό Κοτόρτσι καί πηγαίνω στό Λοζέτσι. Ανεβαίνω στό μοναστήρι τής Τσούκας πού είναι ένας θαυμάσιος φυσικός εξώστης γιά νά παρακολουθήσω τήν μάχη. Πραγματικά άπό εκεί πάνω φαίνονται οί κορυφές τού Μπιζανίου τής Μανωλιάσσας, τά οχυρά τού Αγίου Νικολάου, Δουρουτίου, Σαδοβίτσας, ή πόλη καί ή λίμνη τών Ιωαννίνων καί τό οχυρό τής Γαστρύτσας μέ τήν πεδιάδα πού τό χωρίζει άπό τό βουνό όπου ευρίσκομαι.

Εχω μιά εικόνα συνόλου πολύ καθαρή τής κατασκευής τού εδάφους καί διαπιστώνω πόσο καλά ή φύση ώχύρωσε μόνη της τά Ιωάννινα. Οί εργασίες τού Φόν Ντέρ Γκόλτζ δέν έκαναν άλλο άπό τό νά συμπληρώσουν τό φυσικό οχυρωματικό έργο. Η υπεροχή τών Τούρκων προέρχεται μόνον εξαιτίας τής φυσικής όχυρώσεως τής πόλεως.

ΕΝΑΣ ΕΛΛΗΝ ΗΡΩΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ. Ο ΥΠΟΣΜΗΝΑΓΟΣ ΜΙΧ. ΜΟΥΤΟΥΣΗΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΠΤΗΣΙ ΠΑΝΩ ΑΠ’ ΤΟ ΜΠΙΖΑΝΙ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΥ ΕΞΕΤΕΛΕΣΕ ΚΑΙ ΠΤΗΣΕΙΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΥ.

Οταν σκέπτομαι ότι τον Δεκέμβριο ο στρατός τής Ηπείρου είχε μόνον 4 τάγματα ευζώνων, ένα σύνταγμα πεζικού καί τήν 2α μεραρχία πού υπεράσπιζε τά υψώματα τής Μανωλιάσσας, οτι τό σύνολο τών πυροβόλων ήταν 4 κανόνια τών 105 καί 4 κανόνια τών 75 στην Κανέτα, όταν σκέπτομαι οτι μ' αυτές τις δυνάμεις ο συνταγματάρχης Ιωάννου τόλμησε νά έπιτεθή στό Μπιζάνι μέ 4 τάγματα Ευζώνων, δέν μπορώ παρά νά αισθανθώ απεριόριστο θαυμασμό.

Αυτή ή απόπειρα αποδεικνύει ότι ό ελληνικός στρατός είναι πολύ νέος. Θυμίζει τά μικρά παιδιά πού τρέχουν στις στέγες τών σπιτιών χωρίς νά πέφτουν γιατί απλώς άγνοούν τόν κίνδυνο.

Αλλωστε κι' αν τόν ήξεραν θά ήταν το ίδιο. Οι Ελληνες στρατιώτες έχουν μια μεγαλόπρεπη περιφρόνηση προς τόν θάνατο που πρέπει οι αρχηγοί τους μάλλον νά χαλιναγωγούν παρά νά ενθαρρύνουν γιά νά μην έχουν άσκοπες απώλειες μαχητών. 

Δεν αμφιβάλλω οτι ή διοίκηση θά υιοθέτηση αυτή τή σώφρονα γραμμή ιδίως τώρα που ή Α.Β.Υ. ο διάδοχος των Ελλήνων Κωνσταντίνος ανέλαβε τήν αρχιστρατηγία.

Στις 6 κατεβαίνω άπό τό μοναστήρι γιά νά πάω στό Λοζέτσι. Ολοι οί αξιωματικοί πιστεύουν οτι ή αυριανή επίθεση που συμπίπτει με τήν άφιξη τής 3ης μεραρχίας θά προκαλέσειτήν πτώση των Ιωαννίνων».

«Τό αραιό κάνονίδι δεν σταμάτησε τή νύχτα. Στις 5 τά χαράματα εντείνεται. Πιστεύω οτι αυτό σημαίνει γενική επίθεση των 'Ελλήνων. Στις 5.30 απλώνεται σιωπή. Ανεβαίνω πάλι στό μοναστήρι Τσούκα, τό παρατηρητήριο μου. Ούτε μιά κανονιά ούτε μιά πιστολιά. Τι συμβαίνει;

Πριν άπό λίγη ώρα οί άνδρες φώναζαν «ζήτω» άπό τήν Άετορράχη. Τώρα ακούω την κραυγή τής χαράς κατά μήκος όλης τής γραμμής.

Κάτι σοβαρό έχει συμβή. Κατεβαίνω άπό τό μοναστήρι και σπεύδω τρέχοντας στό Λοζέτσι.

«Χριστός Ανέστη» φωνάζουν οι στρατιώτες. «Τά Γιάννενα έπεσαν!».

Η είδηση είναι επίσημη. Τήν νύχτα άρχισαν οί διαπραγματεύσεις γιά τήν παράδοση. Ο Έσάντ Πασάς ζήτησε στην αρχή νά μείνη ελεύθερος ό στρατός του. Ο Διάδοχος αρνήθηκε και διέταξε γενική επίθεση στις 5 τό πρωΐ. Στις 5.30 ό Εσάντ δέχεται τους όρους. Τώρα ό στρατός θά καταλάβη τό Μπιζάνι. Υστερα τό Τάγμα ευζώνων τού συνταγματάρχου Ιωάννου θά μπή στά Ιωάννινα».

ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΜΕΝΗ ΠΟΛΗ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ 6 ΜΑΡΤΙΟΥ ΒΡΑΔΥ (22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ)

- «Επιτέλους βλέπω τα Ιωάννινα στην άκρη της γαλανής λίμνης απέναντι από μια τεραστία οροσειρά που της κρύβει τον ορίζοντα προς βορράν.

Εμπρός στην πόλη στρατοπεδεύει η εμπροσθοφυλακή των Ευζώνων που έφθασε χθες βράδυ 800 μέτρα εμπρός από τα Ιωάννινα και σήμερα μπήκε θριαμβευτικά στην πόλη. Στους δρόμους οι άνθρωποι κλαίνε και χειροκροτούν τον στρατό. Ο ενθουσιασμός των κατοίκων φθάνει στο παραλήρημα.

Τα Ιωάννινα που κατείχαν οι Τούρκοι και που διεκδικούσαν οι Αλβανοί είναι μια πόλη πέρα για πέρα Ελληνική.

Στο στρατηγείο μαθαίνω το σχέδιο των επιχειρήσεων που κατέληξε στην πτώση της πόλεως.

Βασικά στηρίχθηκε πάνω σ' ένα στρατιωτικό τέχνασμα παλαιό όσο ο κόσμος, αλλά πάντοτε επιτυχές. Ο Διάδοχος και το ελληνικό στρατηγείο διέδωσαν καταλλήλως ότι η ελληνική επίθεση θα γινόταν από των κατευθύνσεων βορρά και βορειοδυτικά. Ταυτοχρόνως ο Διάδοχος συγκέντρωσε στο Εμίν Αγά όλες τις εφεδρείες των μεραρχιών του. Είχε μ' αυτόν τον τρόπο στο κέντρο μια συμπαγή μάζα από 23 τάγματα και 6 ορεινές πυροβολαρχίες. Αυτή η δύναμη μπορούσε να μετακινηθή εύκολα είτε προς τα αριστερά, είτε προς τα δεξιά ανάλογα με το αν θα έπεφταν οι Τούρκοι στην παγίδα ή όχι.

Το αποτέλεσμα ήταν ν' ακινητοποιηθή στο Βελβένι το Τουρκικό στράτευμα πού περίμενε την διάβαση της Ελληνικής μεραρχίας και να μη σπεύση στον αγώνα κατά της πόλεως.

Οι Έλληνες συνεκρότησαν φάλαγγες ώστε εκτός από την κυρίαν εκ δυσμών επίθεσιν να γίνουν και άλλες δύο από ανατολάς και νότον.

Αφού συγκεντρώθηκαν οι διάφορες μονάδες εις τα πεδία εξορμήσεως, επακολούθησε η επίθεση σε δύο φάσεις. Στην πρώτη εγένετο η προπαρασκευή ώστε τα χαράματα να βρεθούν οι φάλαγγες της αριστεράς πτέρυγος εις ταά υψώματα Άγιος Νικόλαος-Σαδοβίτσα έτοιμες να στραφούν προς ανατολάς, στην δε δευτέρα φάση να εκτελεσθή η επίθεση με κατεύθυνση την οχυρά περιοχή των Ιωαννίνων.

Στις 4 το απόγευμα η κεντρική φάλαγγα που αποτελείτο από ευζώνους έκοψε τα τηλεγραφικά καλώδια μεταξύ Μπιζανίου και Ιωαννίνων και έφθασε 800 μέτρα έξω από την πόλη. Από εκείνη την στιγμή τα Ιωάννινα εχάθησαν δια τους Τούρκους. 

Αργότερα στις 2 το πρωί απεσταλμένος του μητροπολίτου και εκπρόσωποι του Εσάντ Πασά εδήλωσαν στο Χάνι Εμίν Αγά παράδοση άνευ όρων την οποίαν απεδέχθη ο αντισυνταγματάρχης Δούσμανης εκ μέρους του Διαδόχου. Οι όροι της ανακωχής ήταν απλοί. Ο Εσάτ Πασάς παρέδιδε την πόλη, τα οχυρά και το υλικό και παρεδίδετο κι' ο ίδιος με τον στρατό του άνευ ορών.

Ο υπόλοιπος ελληνικός στρατός αγνοούσε αυτή την παράδοση γι' αυτό και η δεξιά φάλαγγα επετέθη στις 5 το πρωΐ όταν όλοι νομίσαμε ότι επρόκειτο περί της γενικής επιθέσεως.

Οι Τούρκοι αγνοώντας και εκείνοι ότι ο Εσάντ Πασάς παρέδωσε την πόλη απήντησαν στην επίθεση. Αμέσως όμως έφθασαν οι διαταγές και οι εχθροπραξίες σταμάτησαν.

Οι αιχμάλωτοι Τούρκοι αξιωματικοί τους όποιους συνήντησα μού είπαν:

- Η Ελλάς βρήκε στον μέλλοντα βασιλέα της ένα πραγματικό στρατηγό και στον Βενιζέλο ένα από τους μεγαλύτερους πολιτικούς των νεότερων χρόνων.

Για τον Βαλκανικό πόλεμο είπαν:

- Ο φοβερότερος αντίπαλος μας δεν ήταν η Βουλγαρία, αλλά η Ελλάδα που ο στρατός της μας πήρε την Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα και που ο στόλος της μας πήρε τα νησιά του Αιγαίου και μας εμπόδισε να μεταφέρομε από την Τσατάλτζα τις 250.000 άνδρες που έχομε στη Μικρά Ασία και που η έλλειψη δρόμων και σιδηροδρόμων έχει ακινητοποιήσει στην Σμύρνη. Αν δεν υπήρχε ο ελληνικός στόλος θα είμαστε από καιρό τώρα στη Σόφια!».

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΣΑΣ

ΑΘΗΝΑ

1971

from ανεμουριον https://ift.tt/2ocrW9C
via IFTTT