ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΣ

ΜΧΑΝΕΤΣΚΙ | Στά τέλη τού 862 ήρθε άπό τήν Μοράβια μία ασυνήθιστη πρεσβεία στο Βυζάντιο. 'Επικεφαλής βρισκόταν ό Σβιατοπόλκ ανιψιός και κληρονόμος τού βασιλεύοντος πρίγκηπος Ρατισλάβου. «Οί άνθρωποι τής χώρας μας άπαρνήθηκαν τήν είδωλολατρεία και έβαπτίσθησαν χριστιανοί είπαν οί πρέσβεις στον αυτοκράτορα Μιχαήλ 3ο αλλά δεν έχομε ανθρώπους μορφωμένους γιά νά κηρύξουν καί να μορφώσουν τόν λαό στην γλώσσα μας. Σε παρακαλούμε, 'Αρχοντα, στείλε μας, δασκάλους». Τά τέλη τού 9ου αίώνα ήταν ταραγμένα. Πάνω στά ερείπια τού ρωμαϊκού κράτους είχαν ίδρυθή διάφορα γερμανικά βασίλεια που πολεμούσαν μεταξύ τους γιά νά επιζήσουν και νά κυριαρχήσουν. Μόνος σύνδεσμος τους ήταν ή θρησκεία πού επέβαλε ή Ρώμη. 'H ρωμαϊκή εκκλησία φρόντιζε άγρυπνα να έπεκτείνη τήν επιρροή της.'Εχοντας συμμάχους της τους Γερμανούς πρίγκηπες εμπόδιζε κάθε απόπειρα των λαών νά διαμορφώσουν δική τους γλώσσα γραφή καί παιδεία. Στην εκκλησία ή μόνη επιτρεπτή γλώσσα ήταν τά λατινικά. 'Αντίθετα άπό τήν Ρώμη πού μόλις είχε συνέλθει άπό τις επιθέσεις τών βαρβάρων καί τών Γερμανών φεουδαρχών, τό Βυζάντιο διατηρούσε τίς παραδόσεις τής κλασσικής παιδείας καί είχε πόλεις πλούσιες καί πυκνοκατοικημένες, πολύριθμα σχολεία, εμπόριο πού ήκμαζε καί ισχυρή χριστιανική 'Εκκλησία.

'Ωστόσο τό Βυζάντιο κινδύνευε άπό συνεχείς απειλές τών Σλάβων στά βορειοανατολικά, τών Ούννων, Βανδάλων, Λομβαρδών καί Νορμανδών προς δυσμάς, Περσών προς ανατολάς, τών 'Αράβων καί τέλος τών Τούρκων στά νότιοανατολικά. Βρισκόταν όμως στο σταυροδρόμι τών εμπορικών δρόμων τής Ευρώπης προς τήν Κίνα, τήν Περσία καί τίς 'Ινδίες πράγμα πού έφερνε στό κράτος απέραντο πλούτο. Μπορούσε νά συντηρή στρατό μισθοφόρων στά σύνορα, καί νά έξαγοράζη τήν ούδετερότητα τών έχθρικών φυλών. Ή ευφύς πολιτική τών Αυτοκρατόρων ή διπλωματική τους ευελιξία πού στηριζόταν στόν πλούτο τους αργοπόρησαν τήν πτώσι του Βυζαντίου κατά χίλια χρόνια. Περισσότερο, όμως άπό ό,τιδήποτε άλλο, ό χριστιανισμός υπήρξε τό πιό αποτελεσματικό όπλο τής έπεκτάσεως τού Βυζαντίου άφού με τις αρχές τής αγάπης τού πλησιον, τής μή βίας καί τής συγγνώμης πού εξήγγειλε ή θρησκεία εξασφάλιζε τήν ύπακοήν τών λαών. 'Αντίθετα άπό τήν Ρώμη πού δεν δίσταζε νά χρησιμοποίηση φωτιά καί σίδερο γιά νά υποστήριξη τους ιεραποστόλους της, τό Βυζάντιο χρησιμοποιούσε μόνον ήπιες διπλωματικές μεθόδους. Ό ρωμαϊκός κλήρος απαιτούσε άπό τους πιστούς τόν φόρο τής δεκάτης. Ό ελληνικός κλήρος δεν ζητούσε τίποτα κι ό κάθε πιστός ήταν ελεύθερος νά δώση τόν οβολόν του όταν μπορούσε. Ή ανατολική εκκλησία δεν εμπόδιζε τους λαούς πού πίστευαν στην θρησκεία της νά κρατούν την γλώσσα τους και την παιδεία τους και μάλιστα τους ενεθάρρυνε νά δημιουργούν δική τους γραφή. 'Ισως ήταν αυτή ή αιτία πού οί σλαβικοί λαοί στρέφονταν προς τήν ελληνική εκκλησία. Καί ασφαλώς για τόν λόγο αυτόν ή πρεσβεία τής Μοραβίας πήγε στό Βυζάντιο. Τριάντα χρόνια ένωρίτερα, τό 830, ό πρίγκηπας Μοϊμίρ είχε ενώσει τις φυλές τής Μοραβίας σ' ένα μεγάλο κράτος με πρωτεύουσα τό Βελιγράδιο. Τόν διαδέχθηκε ό πρίγκηπας Ρατισλάβος που βαφτίστηκε χριστιανός. Τήν ίδια σχεδόν εποχή οί νότιοι γείτονες του, οί Σλοβάκοι, πού είχαν κι αυτοί αποτελέσει κράτος έγιναν κι αυτοί χριστιανοί. 'Εκείνη τήν εποχή ή Μοράβια είχε πολλές σημαντικές πόλεις, τό εμπόριο ήταν ανεπτυγμένο κι ή βιοτεχνία της πλούσια. Ήταν ενα νέο κράτος δυναμικό. Τόσο δυναμικό μάλιστα ποϋ ό βασιλεύς λουδοβίκος ό Γερμανικός ανησύχησε καί τού επετέθη. Ό Ρατισλάβος όχι μόνον απέκρουσε τήν επίθεση των Γερμανών αλλά τους αντεπετέθη καί τους απώθησε έως τά σύνορα τής Βουλγαρίας. Ό Λουδοβίκος τότε, αλλάζοντας ταχτική έκανε μυστική συμμαχία μέ τόν Βόριδα, τόν Βούλγαρο πρίγκηπα. Ό Ρατισλάβος θα πληροφορήθηκε τό γεγονός γι' αυτό κι ή πρεσβεία του στό Βυζάντιο είχε ασφαλώς σκοπό πολιτικό κι όχι μόνον πολιτιστικό. 'Ηξερε οτι μόνον τό Βυζάντιο μπορούσε νά έμποδίση τους Βουλγάρους νά συμμαχήσουν μέ τους Γερμανούς. Τό διάβημα τού Ρατισλάβ εξυπηρετούσε πολύ καλά τά συμφέροντα τού Βυζαντίου πού άπό καιρό έψαχνε νά βρή μιά ευκαιρία γιά νά έπεκτείνη τήν επιρροή του στους Σλάβους προς δυσμάς. 'Εξυπηρετούσε ακόμα περισσότερο τήν ελληνική εκκλησία πού οί σχέσεις της μέ τήν εκκλησία τής Ρώμης γίνονταν ήμερα μέ τήν ημέρα ψυχρότερες. Οί διαφορές τών δύο 'Εκκλησιών τόν 9ο αιώνα προέρχονταν περισσότερο άπό έναν αγώνα επιρροής καί λιγώτερο άπό ζητήματα καθαρώς θεολογικά όπως θά συνέβαινε αργότερα. Οί Σλάβοι τού Νότου καί τής Δύσεως, είχαν άσπασθή τόν χριστιανισμό καί ή, κάθε εκκλησία προσπαθούσε νά τους προσεταιρισθή. Οί διακυμάνσεις τής Βουλγαρίας δείχνουν καθαρά αυτόν τόν αγώνα επιρροής. Τό 965 ασπάσθηκε τήν ελληνική θρησκεία αλλά τό 866 ό πρίγκηψ Βόρις παρασύρθηκε άπό τις υποσχέσεις τής Ρώμης, διέκοψε τις σχέσεις μέ τό Βυζάντιο καί κάλεσε τόν ρωμαϊκό κλήρο στην χώρα του. Τέσσερα χρόνια αργότερα τό 870, απογοητευμένος άπό τήν Ρώμη, έδιωξε τους αντιπροσώπους καί ανεγνώρισε καί πάλιν τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ή Μοράβια βρισκόταν πιό μακριά άπό τήν Βουλγαρία καί ύφίστατο ισχυρότερη τήν επιρροή τής Ρώμης. Γι' αυτό τό Βυζάντιο είχε κάθε συμφέρον νά δώση μεγάλη προσοχή στην πρεσβεία τού Ρατισλάβου γιά νά μπόρεση ν' απόσπαση τήν Μοραβία άπό τήν ρωμαϊκή επιρροή. Ό αύτοκράτορ Μιχαήλ 3ος καί ό Πατριάρχης Φώτιος έσπευσαν νά ικανοποιήσουν τό αίτημα τών αντιπροσώπων τής Μοραβίας καί γιά νά έπιτύχη ή αποστολή όρισαν τόν Κωνσταντίνο τόν Φιλόσοφο καί τόν αδελφό του Μεθόδιο. Ή εκλογή τών δύο έκείνων προσώπων ήταν ή πιό ενδεδειγμένη γιατί είχαν ήδη φέρει εις πέρας πολλές αποστολές. Ό Κωνσταντίνος είχε άποδειχθή λαμπρός θεωρητικός καί έξυπνος διπλωμάτης καί έπί πλέον γνώριζε τήν σλαβικήν γλώσσα. Ό Κωνσταντϊνος γεννήθηκε στά 826 στην Θεσσαλονίκη κι ό μεγαλύτερος του αδελφός Μεθόδιος στά 820 κι είχαν περάσει τήν παιδική τους ηλικία σ' αυτό τό πλούσιο μακεδονικό λιμάνι πού ήταν μισό ελληνικό καί μισό σλαβικό.Ή μητέρα τους ήταν 'Ελληνίδα κι ό πατέρας τους όπως λένε Βούλγαρος στρατιωτικός μέ μεγάλο βαθμό. Τά παιδιά πήραν φροντισμένη μόρφωση κι άπό πολύ νέος ό Κωνσταντίνος εστράφη προς τήν μελέτη. Ό μύθος λέει οτι είδε ενα όνειρο καί τό διηγήθηκε στην μητέρα του. Είδε, οτι ό πατέρας του μάζεψε τις ωραιότερες κοπέλλες τής Θεσσαλονίκης καί τόν διέταξε νά διάλεξη τήν ωραιότερη γιά γυναίκα του. Άφού τις κοίταξε, διάλεξε τήν πιό τέλεια. Λεγόταν Σοφία... Ό Κωνσταντίνος άπό τήν πιό νεαρή του ηλικία αφιερώθηκε στην σοφία.Ήταν 14 χρόνων όταν πέθανε ό πατέρας του καί ήδη η εξυπνάδα του ήταν τόσο μεγάλη ώστε τόν έστειλαν στό Βυζάντιο νά εξακολούθηση τις σπουδές του αιήν αυλή τού νέου αύτοκράτορος Μιχαήλ 3ου. Είχε καθηγητή τής φιλοσοφίας τόν διάσημο Φώτιο συγγραφέα πολλών λογοτεχνικών έργων καί αργότερα πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δύο φορές.

Ό Φώτιος ήταν υπερήφανος καί αυταρχικός αλλά ή μόρφωσή του καί ή εξυπνάδα του ήταν πολύ ανώτερες άπό αυτές τών συγχρόνων του. Ό Κωνσταντίνος έξ ίσου έξυπνος αλλά ταπεινόφρων κέρδισε τήν καρδιά του κι έμεινε σ' όλη του τήν ζωή ό καλύτερος του φίλος. Αυτή ή φιλία επηρέασε πάρα πολύ τό μέλλον τού νέου. Σε ελάχιστο χρόνο ό Κωνσταντίνος άφωμοίωνε ό,τιτού μάθαιναν. Γραμματική, διαλεκτική, ρητορική, αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία καί μουσική. 'Εμαθε τόν 'Ομηρο κι όλα τά μεγάλα ελληνικά έργα. Ό κηδεμόνας του στην Κωνσταντινούπολη αποφάσισε νά τού δώση σύζυγον. Τού πρότεινε τήν πιό καλή νύφη καί τήν πιό εξέχουσα θέση. 'Αλλά ένθυμούμενος τους αρραβώνες του μέ τήν «Σοφία» καί τό όνειρό του, ό Κωνσταντίνος αρνήθηκε λέγοντας: «Αυτό πού μού προσφέρουν είναι πολύ μεγάλο. Δέν επιθυμώ τίποτ' άλλο άπό τό νά μορφώσω καί νά διαφωτίσω τό πνεύμα μου, κι όταν θά είναι αρκετά καλλιεργημένο ν' άναζητήσω κάτι σπουδαιότερο άπό τά πλούτη καί τήν δύναμη». Δέχτηκε μιά ταπεινή θέση βιβλιοθηκάριου τού Πατριάρχη. Ύστερα άπό λίγο βλέποντας οτι κι αυτή ή θέση τόν εμπόδιζε νά έργαστή όπως ήθελε, παρητήθη καί απεσύρθη σ' ένα μακρινό μοναστήρι. 'Οταν ξαναγύρισε στό Βυζάντιο υστέρα άπό έξη μήνες έδωσε μερικά μαθήματα φιλοσοφίας. Γρήγορα έγινε γνωστός καί ξακουστός. Έπί ένα αιώνα έξακολουθούσε στό Βυζάντιο μία φανατική πάλη μεταξύ είκονολατρών καί είκονομάχων. Τήν υποστήριζαν οί μοναχοί αλλά ιδίως ή αριστοκρατία πού ήλπιζε νά πάρη τά τεράστια πλούτη τών μοναστηριών. Ό αγώνας αυτός ήταν γεμάτος δολοπλοκίες, συνωμοσίες τής αυλής καί καμμιά φορά πραγματικές μάχες πού γίνονταν στον ιππόδρομο. Πολλές φορές γίνονταν δημόσιες συζητήσεις θεολογικού καί μυστικιστικού περιεχομένου. Σέ πολλές τέτοιες συζητήσεις ό Κωνσταντίνος σημείωσε λαμπρές νίκες. Ή επιτυχία έφερε μεγάλο κύρος στον νεαρό φιλόσοφο κι άπό τότε ό Πατριάρχης καί ό Αυτοκράτωρ άρχισαν νά τόν στέλνουν σέ αποστολές θρησκευτικές νά διδάξη τήν ορθόδοξη πίστη σέ διαφόρους λαούς. Πήγε στην Βουλγαρία καί δημιούργησε τό σλαβικό αλφάβητο. Πήγε στην Συρία στους «Σαρακηνούς» όπως τους έλεγεν όπου είχε μεγάλες επιτυχίες μέ τους σοφούς τής χώρας. Πήγε τέλος στους Χοζάρους τους ισχυρούς νομαδικούς καί ήμιαγρίους λαούς πού ζούσαν στις στέππες καί στις πηγές τού Βόλγα πόταμου. 'Ηταν τότε, ένα κράτος πλουσίων εμπόρων καί καλλιεργητών τής γης μέ σπουδαίες πόλεις όπως ή Σορκέλ. Στον 13ο αιώνα οί Χοζάροι είχαν άπαρνηθή τήν είδωλολατρεία κι είχαν άσπασθή τόν 'Ιουδαϊσμό. Χρησιμοποιούσαν δύο διαφορετικές γραφές ή μία δεν έχει ακόμα διαβαστή έως σήμερα, ή άλλη ήταν παραλλαγή τής Εβραϊκής. 'Εκείνη τήν εποχή τό Βυζάντιο κι οί Χοζάροι είχαν συνεχείς σχέσεις πολιτικές καί εμπορικές. Ήταν λοιπόν σημαντικό νά σταθεροποιήσουν αυτές τις σχέσεις στό πολιτικό πεδίο καί ή πολιτική τής εποχής έκείνης ήταν στενά δεμένη μέ τά θρησκευτικά ζητήματα. 'Ολες αυτές οί αιτίες έκαναν αναγκαία τήν αποστολή τού Κωνσταντίνου.

Στον δρόμο του σταμάτησε στην Χερσόνησο μία ελληνική πόλη στα παράλια τής Μαύρης Θάλασσας γιά νά συμπλήρωση τις γνώσεις του στην εβραϊκή γλώσσα πού ώμιλείτο άπό τους Χοζάρους αξιωματούχους καί έγραψε μία γραμματική πού άπετελείτο άπό οχτώ μέρη. Άνεκάλυψε επίσης τά λείψανα τού πάπα Κλημεντίου Α' καί τά πήρε μαζί του. Βρήκε επίσης ένα Ευαγγέλιο καί ένα βιβλίο ψαλμών γραμμένα ρωσικά. Συνήντησε έναν άνθρωπο πού μιλούσε ρωσικά και συζητώντας μαζί του συνέκρινε αυτή τή γλώσσα μέ τήν ελληνική και βουλγαρική καί γρήγορα άρχισε νά τήν μιλά και νά τήν διαβάζη. Αυτό τό σημαντικό γεγονός αναφέρεται άπ' όλους τους βιογράφους του. Oι διάφορες βιογραφίες πού εγράφησαν μετά τόν θάνατο τού Κωνσταντίνου μας πληροφορούν επακριβώς γιά όλες αυτές τίς γλωσσολογικές καί φιλολογικές του εργασίες πού δυστυχώς καμμία δέν διασώθηκε. Φεύγοντας άπό τήν Χερσόνησο ό Κωνσταντίνος έφθασε διά θαλάσσης στην πρωτεύουσα τής Χοζάρης. Κατώρθωσε νά πείση όλους τους σοφούς καί λόγιους τής χώρας εκείνης καί τους έβραίζοντες καί τους μουσουλμανίζοντες γιά τήν ορθότητα τής χριστιανικής θρησκείας κι έγραψε ολη τήν σειρά τών συζητήσεων του στον Πατριάρχη στην ελληνική γλώσσα. Ύστερα ξαναπήρε τόν δρόμο τής επιστροφής περνώντας πάλι άπό τήν Χερσόνησο. Λίγο καιρό μετά τήν επιστροφή του στό Βυζάντιο έφτασαν οι απεσταλμένοι άπό τήν Μοράβια. 'Εως τότε ό Μεθόδιος, ό αδελφός τού Κωνσταντίνου, ακολουθούσε τό δικό του δρόμο βάζοντας τους ίδιους περίπου στόχους Ούτε ό ένας ούτε ό άλλος επεδίωκαν τ' αγαθά αυτού τού κόσμου ούτε τις προσωπικές ικανοποιήσεις πού τους άξιζαν. Ούτε ό ένας ούτε ό άλλος απέκτησαν ποτέ οικογένεια καί κατοικία μόνιμη αλλά καί οι δύο υπηρετούσαν τήν ιεραποστολική ιδέα καί έσπευδαν έκεϊ πού τους είχαν ανάγκη. Ό Κωνσταντίνος προικισμένος μέ συγγραφικό ταλέντο έγραφε. Ό Μεθόδιος συχνά μετέφραζε τά έργα τού αδελφού του καί όντας πιό πρακτικός ώργάνωσε τά ταξίδια τους καί τήν διάδοση τής διδασκαλίας τους. Ό Κωνσταντϊνος ό Φιλόσοφος χρειαζόταν άπό καιρού εις καιρόν απομόνωση, ηρεμία καί περισυλλογή. Ό Μεθόδιος άν καί αγαπούσε τήν μοναστική ζωή άφησε τό μικρό μοναστήρι κοντά στον 'Ολυμπο οπού ήταν ηγούμενος γιά ν' άκολουθήση τόν αδελφό του καί νά τόν προσεχή. Ή υγεία τού Κωνσταντίνου ήταν κακή ενώ ό Μεθόδιος ήταν ωραίος καί γερός γι' αυτό καί ασχολήθηκε μέ συγκινητική αφοσίωση μέ τόν αδελφό του. Είδαμε οτι ή αντιπροσωπεία ήρθε ανεπισήμως νά ζητήση τήν προστασία τού Βυζαντίου. 'Επισήμως ή αποστολή της ήταν νά ζητήση έναν ιεραπόστολο γιά νά διδάξη στον λαό τής Μοραβίας τήν θρησκεία στην γλώσσα τού τόπου. Είχαν ίσως ακούσει τις προηγούμενες επιτυχίες τού Κωνσταντίνου καί τόν ζήτησαν προσωπικώς. 'Οπως κι αν εχη τό πράγμα ό Αυτοκράτωρ τόν κάλεσε καί τού είπε:

—Γνωρίζω οτι είσαι κουρασμένος καί άρρωστος αλλά είναι ανάγκη νά πάς έσύ στην Μοράβια.

—Είμαι αδύναμος καί άρρωστος είπε ό φιλόσοφος αλλά θά πήγαινα μέ χαρά στην Μοράβια αν αυτός ό λαός είχε μία γραφή δική του. Γιατί, πρόσθεσε, τό νά μόρφωσης ενα λαό χωρίς αλφάβητο είναι σάν νά γραφής στό νερό...»

Ύστερα απομονώθηκε, προσευχήθηκε πολύ καί συνέθεσε ένα σλαβικό αλφάβητο, μετάφρασε τά Ευαγγέλια καί τις Πράξεις τών 'Αποστόλων καθώς καί τά λειτουργικά βιβλία. 'Επειδή δυσκολεύεται κανείς νά πιστέψη οτι μπόρεσε νά κάνη αυτόν τόν όγκο εργασίας σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα, είναι πιθανόν οτι είχε αρχίσει τήν εργασία αυτή στό ταξίδι του στην Βουλγαρία. Αυτό πού είναι βέβαιον είναι οτι ό Κωνσταντίνος έκανε ενα σλαβικό αλφάβητο. 'Οχι μόνον οι βιογραφίες του τό βεβαιώνουν αλλά καί μία επιστολή τού Πάπα 'Ιωάννου 8ου στον πρίγκηπα Σβιατοπόλκ τής Μοραβίας. 'Ενα μοναδικό γεγονός παραμένει σκοτεινό. Δέν ξέρομε ακόμα ακριβώς πιό άπό τά δύο σλαβικά αλφάβητα είναι έργον τού Κωνσταντίνου. Δέν υπάρχει αυθεντικό αυτόγραφο τού 9ου αιώνα δυστυχώς, εκτός άπό μερικές επιγραφές πού βρέθηκαν στά ερείπια τής εκκλησίας τού Τσάρου τής Βουλγαρίας Συμεών στην Πρεσλάβα. Μερικοί έρευνηταί τοποθετούν τις επιγραφές στον 9ο αιώνα, άλλοι τις τοποθετούν στους 10ο καί 11ο. 'Ολες oi άλλες επιγραφές καθώς καί τό αρχαιότερο χειρόγραφο σε σλαβική γλώσσα άνήκουν στους 10ο καί 11ο αιώνας. Μελετώντας αυτές τις επιγραφές οι αρχαιολόγοι άνεκάλυψαν οτι υπήρχαν δύο διαφορετικά αλφάβητα στά όποια έδωσαν αυθαιρέτως δύο ονόματα, τό ενα τό ώνόμασαν «Κυριλλίτζα» (κυριλλικό) καί τό άλλο «Γκλαγκολλίτζα» (γλακολικό). Δέν μπορούμε ν' άναλύσωμε τις ομοιότητες και διαφορές τών δύο αλφαβήτων σ' ενα σύντομο άρθρο όπως αυτό ή νά έκθέσωμε τις διάφορες μελέτες πού άποδεικνύουν ποιο άπό τά δύο αλφάβητα έκανε ό Κωνσταντίνος κι αν οι Σλάβοι προηγουμένως είχαν ήδη ενα Αλφάβητο. Τό γεγονός είναι ότι πριν φύγη γιά τή Μαραβία ό Κωνσταντίνος έκανε ένα αλφάβητο καί μετέφρασε τά Ιερά βιβλία βοηθούμενος άπό τόν αδελφό του. Πριν ξεκινήσουν γιά τό μεγάλο καί επικίνδυνο ταξίδι τους oi δύο αδελφοί πήγαν ν' αποχαιρετήσουν τήν μητέρα τους. Μιά άπό τις βιογραφίες αναφέρει οτι εκείνη κλαίγοντας τους έβαλε νά υποσχεθούν οτι αν θά πέθαινε ένας άπό τους δύο μακριά άπό τήν πατρίδα του, ό άλλος θά έφερνε τό σώμα του νά ταφή στην Πατρωα γη. Τό καλοκαίρι τού 863 ύστερα άπό μακρύ καί κοπιαστικό ταξίδι φθάνουν στό Βελιγράδι πρωτεύουσα της Μοραβίας. Ό πρίγκηψ Ρατισλάβος τους δέχθηκε μέ χαρά καί τους γέμισε τιμές. Ήταν ένας ηγεμόνας πού ό λαός αγαπούσε καί σεβόταν. Φρόνιμος, προσεχτικός αλλά θαρραλέος πολέμησε ολη του τή ζωή εναντίον τών Γερμανών γιά νά κράτηση τήν άνεξαρτησία τής μικρής του χώρας. Συχνά αναγκάστηκε νά παραμείνη στην άμυνα ή νά κάνη παραχωρήσεις αλλά μόλις τού δινόταν ή ευκαιρία ξαναρριχνόταν στην πάλη καί κατώρθωνε νά νικά τόν ισχυρό του αντίπαλο Λουδοβίκο τόν Γερμανικό. Μόλις έφθασαν oi δύο αδελφοί άρχισαν τήν δουλειά. Στην πρωτεύουσα καί σ' άλλες πόλεις καί χωριά τής Μοραβίας, στις εκκλησίες τήν ώρα τής λειτουργίας διάβαζαν τά 'Ιερά Βιβλία πού είχαν μεταφράσει στή γλώσσα τού λαού. Ευτυχής ό λαός πού γιά πρώτη φορά άκουγε τήν θεία λειτουργία σε μιά γλώσσα πού καταλάβαινε, μαζεύταν σύσσωμος αφήνοντας τις λατινικές εκκλησίες. Διάλεξαν μαθητές στους οποίους δίδαξαν τό νέο αλφάβητο. Μετέφρασαν λειτουργικά βιβλία, κήρυξαν, μόρφωσαν. Βεβαίως αυτή ή δραστηριότης δέν άρεσε στον γερμανικό κλήρο πού είδε τίς εκκλησίες του νά αδειάζουν, τήν επιρροή του νά μειώνεται και τά πλούσια του εισοδήματα νά πέφτουν σημαντικά. 'Αρχισε λοιπόν αμείλικτο αγώνα εναντίον των Μακεδόνων θεολόγων. Ό πιό φανατικός ήταν ό ισχυρός αρχιεπίσκοπος τού Σάλτζμπουργκ πού ή αρχιεπισκοπή του κρατούσε άπό τόν Καρλομάγνο τά δικαιώματά της στά κέρδη της εκκλησίας τής Μοραβίας. Στο τέλος τού Αυγούστου 864, ό Λουδοβίκος ό Γερμανικός επικεφαλής μεγάλου στρατού οπού είχαν ένωθή κι οί σύμμαχοι Βούλγαροι διέσχισε τόν Δούναβη καί επετέθη στην Μοράβια. Ό Ρατισλάβος προσπάθησε ματαίως νά κρατήση αλλά νικήθηκε άπό τους δύο ενωμένους στρατούς καί αναγκάσθηκε νά δεχτή τίς προτάσεις ειρήνης καί νά γίνη υποτελής τού Λουδοβίκου. 'Αμέσως τότε ό γερμανικός κλήρος έπανέκτησε τη δύναμη του καί αντιτάχθηκε στην αποστολή των 'Ελλήνων ιεραποστόλων. 'Οσους μαθητάς είχαν χειροτονήσει τους άποσχημάτισαν με τήν δικαιολογία ότι ό Κωνσταντίνος πού ήταν απλός ιερεύς καί ό Μεθόδιος πού ήταν μοναχός δέν μπορούσαν νά κάνουν χειροτονίες. Δεν έμενε άλλο στους δύο αδελφούς παρά νά φύγουν. 'Αντί όμως νά ξαναγυρίσουν στό Βυζάντιο πήραν τόν δρόμο της Βενετίας κι ύστερα της Ρώμης. Οί ιστορικοί έκαναν πολλές είκοσίες ώς προς τά αίτια εκείνου τού ταξιδιού. Μερικοί λέγουν ότι ο πάπας Νικόλαος Α' είχε ακούσει γιά τήν εργασία των δύο αδελφών στους Σλάβους καί γι' αυτό τους κάλεσε στην Ρώμη. 'Αλλοι πιστεύουν ότι ό Κωνσταντίνος είχε τάξει νά έπισκεφθή τά ιερά τής ρωμαϊκής εκκλησίας. Λέγουν επίσης ότι οί δύο αδελφοί πήγαν στή Ρώμη νά παρουσιάσουν στον Πάπα τήν μετάφραση τους των 'Ιερών Βιβλίων. Θά μπορούσαμε επίσης νά ύποθέσωμε οτι ήθελαν νά επιστρέψουν στό Βυζάντιο παίρνοντας το καράβι άπό τήν Βενετία ώστε το ταξίδι νά είναι λιγώτερο κουραστικό καί έκεί έλαβαν πρόσκληση άπό τόν Πάπα. 'Αρκεί όμως νά κοιτάξη κανείς τό χάρτη γιά νά διαπιστώση ότι ό συντομώτερος δρόμος γιά τό Βυζάντιο ήταν ή ευθεία οδός πού περνούσε μέσα άπό τήν Βουλγαρία όπου μάλιστα ό πρίγκηψ Βόρις ήταν μεγάλος φίλος καί πνευματικό τέκνο τού Μεθοδίου. Τό πιό λογικό είναι ότι ό Κωνσταντίνος είχε αποφασίσει νά πάη στή Ρώμη γι' αυτό άλλωστε μετέφερε άπό τήν Χερσόνησο ώς τήν Μοράβια τά λείψανα τού Πάπα Κλημεντίου. Περίμενε μία θριαμβευτική υποδοχή στή Ρώμη γιά τά λείψανα πού έφερνε καί μιά άδεια νά διδάξη καί νά μεταχειρισθή τήν σλαβική γλώσσα στην λειτουργία. Ή ρωμαϊκή καί βυζαντινή εκκλησία δεν είχαν ακόμη χωρίσει οριστικά. Τό σχίσμα έγινε τό 1054, αλλά οί διαφορές ήταν ήδη πολύ βαθείες. Ό πάπας Νικόλαος είχε δημοσία αναθεματίσει τόν πατριάρχη Φώτιο πού κι αυτός τόν άφώρισε. Φαίνεται ότι ό πάπας ήθελε πολύ νά προσεταιρισθή δύο ιεραποστόλους τόσο μορφωμένους καί με τόσο κύρος καί νά τους απόσπαση πάση θυσία άπό τήν ανατολική εκκλησία. Τό καλοκαίρι λοιπόν τού 866 ό Κωνσταντίνος, ό Μεθόδιος και μερικοί μαθηταί τους έφυγαν άπό τό Βελεγράδι. Σταμάτησαν γιά λίγο στην Πανωνία όπου βασίλευε ό πρίγκηπας Ινοτζέλ πού τους δέχτηκε μέ τιμές. Ήταν ένας μονάρχης καλός καί φιλειρηνικός πού κατώρθωσε μέ τήν διπλωματική του ικανότητα νά κράτηση σέ ειρήνη τήν μικρή του χώρα πού περιστοιχίζετο άπό φιλοπόλεμους γείτονες. 'Αντιλαμβανόμενος τήν σημασία τής δραστηριότητας τών δύο αδελφών γιά όλους τους σλαβικούς λαούς μελέτησε μαζί τους τό νέο αλφάβητο καί μάλιστα τους έδωσε μιά ομάδα μαθητών—σχεδόν πενήντα—πού τους ακολούθησαν στή Ρώμη γιά νά τελειοποιήσουν τίς σπουδές τους καί νά χειροτονηθούν ιερείς. Στην Βενετία ό Κωνσταντίνος έκανε μιά θυελλώδη συζήτηση μέ τόν τοπικό κλήρο. Μία άπό τίς βιογραφίες του αναφέρει ότι... «έπεσαν πάνω του όλοι οί επίσκοποι ιερείς καί ιερομόναχοι σάν τά γεράκια πάνω στή λεία τους» κατηγορώντας τον σάν αιρετικό επειδή είχε μεταφράσει τά 'Ιερά κείμενα. Ό Φιλόσοφος τους είπε: «Δυστυχία σας, νομίζετε δτι είστε οί μόνοι πού έχετε τό κλειδί τής γνώσεως ! 'Επειδή βαδίζετε στο σκότος θέλετε νά εμποδίσετε τους άλλους νά δουν τό φως! Ή βροχή τού Θεού δέν πέφτει παντού; Ό ήλιος δέν φωτίζει τόν κόσμο; Πως λοιπόν μπορείτε νά δέχεστε μόνον τρείς γλώσσες (ελληνικά, λατινικά, ιουδαϊκά) καί νά καταδικάζετε όλους τους άλλους λαούς τής γής νά μείνουν κουφοί καί τυφλοί;». Αυτά τά λόγια τους κατέπληξαν αλλά περισσότερο τους κατέπληξε ή άφιξη στην Βενετία ενός άντιπροσώπου τού Πάπα μέ μία επείγουσα πρόσκληση γιά τήν Ρώμη. Δυστυχώς ό πάπας Νικόλαος 1ος πέθανε πριν φθάσουν οί δύο αδελφοί στην Αιωνία Πόλη κι οί καρδινάλιοι εξέλεξαν τόν 'Αδριανό Β' στον παπικό θρόνο. Ό 'Αδριανός, αντίθετα άπό τόν προκάτοχο του υπήρξε αδύνατος καί διστακτικός. 'Ηλπιζε ν' αύξηση τό γόητρο του μ' ένα γεγονός τόσο σημαντικό όσο τήν άφιξη στην Ρώμη τών λειψάνων τού πάπα Κλημεντίου Ιου. 'Ετσι ή φήμη τών αδελφών Μεθοδίου καί Κυρίλλου ξεπέρασε κάθε τι πού μπορούσαν νά φαντασθούν. Ό ίδιος ό Πάπας επικεφαλής μιας μεγάλης λιτανείας τους περίμενε στην έξοδο τής πόλεως γιά νά τους φέρη στή Ρώμη μέ μεγάλη πομπή. Ύστερα ό 'Αδριανός πήρε ύπό τήν προστασία του τήν λειτουργία στην σλαβική γλώσσα καί έβαλε τά βιβλία πού έφεραν οί αδελφοί σέ μιά εκκλησία τής Ρώμης. Χειροτόνησε τόν Μεθόδιο καί τους μαθητάς του καί γιά πολλές ημέρες επέτρεψε στις εκκλησίες τήν σλαβικήν λειτουργία. 'Εστειλε γράμματα στους πρίγκιπες Ρατισλάβο καί Κότζελ μέ τά όποια τους επέτρεψε νά κάνουν τήν λειτουργία τους στην γλώσσα τής χώρας. «... Καί αν κανείς τολμήση νά σάς ενόχληση αφαιρώντας τά βιβλία τής γλώσσας σας νά είναι άφωρισμένος είς τους αιώνας! Τέτοιοι άνθρωποι είναι λύκοι κι όχι ποίμνια μου…». Δέν ήταν όμως τόσο εύκολο νά παραδεχτούν όλοι τίς αντιλήψεις τού Πάπα. Ό Κωνσταντίνος μέ τήν ισχυρή διαλεκτική του καί τήν διπλωματία του χειρίστηκε μέ εξυπνάδα ολα τά πλεονεκτήματα πού τού έδινε ή κατάσταση: Τήν πάλη μεταξύ Ρώμης καί Βυζαντίου, τίς άμφιταλαντεύσεις τού Βόριδος τής Βουλγαρίας μεταξύ τής μιας καί τής άλλης εκκλησίας και ακόμη το μίσος τού Νικολάου για τον Φώτιο και τήν φιλοδοξία τού 'Αδριανού ν' αύξηση τήν δύναμί του. Ό Κωνσταντίνος ένοιωθε πιο κοντά στο Βυζάντιο αλλά προσπαθούσε νά χρησιμοποίηση το κύρος τής Ρώμης γιά νά επιτυχή τον έκχριστιανισμό τών Σλάβων πού ήταν ό πραγματικός του σκοπός. Οι αδελφοί έμειναν δυο χρόνια στή Ρώμη απολαμβάνοντες πολλές τιμές και περιστοιχιζόμενοι άπό σοφούς αλλά και άπό κόλακες καί αντιζήλους. Ό πάπας προσπαθούσε νά τους κράτηση στή Ρώμη καί νά τους απόσπαση άπό τό Βυζάντιο. Πραγματικά ή υγεία τού Κωνσταντίνου τους εμπόδισε να φύγουν. Στις αρχές Φεβρουαρίου 869 δέν μπορούσε πιά νά σηκωθή καί ζήτησε νά περιβληθή τό σχήμα τού μοναχού. Πήρε τό όνομα Κύριλλος μέ τό όποιο τον τιμά έως σήμερα ή εκκλησία καί είπε στον αδελφό του μέ μεγάλη τρυφερότητα: «σκάβαμε τό ίδιο αυλάκι αδελφέ μου αλλά εγώ τώρα έπεσα. Τελειώνω τήν ζωή μου... Γνωρίζω οτι αγαπάς τό μοναστήρι σου στον 'Ολυμπο αλλά άκουσε με, μή αφήνεις τήν ίερή αποστολή μας…». Στις 14 Φεβρουαρίου 869 άφησε τήν τελευταία του πνοή. Βαθειά αναστατωμένος άπό τον θάνατο τού αγαπημένου του αδελφού, ό Μεθόδιος, πιστός στην υπόσχεση πού έδωσε στην μητέρα του, ζήτησε τήν άδεια τού πάπα νά μεταφέρη τό σώμα στό Βυζάντιον. Ό πάπας στην αρχή εδέχθη αλλά μετά άπό συζήτηση μέ τους καρδιναλίους απέσυρε τήν έγκριση του καί διέταξε νά ταφή ό Κύριλλος στην Ρώμη στην εκκλησία τού Άγιου Κλημεντίου. 'Εως τόν θάνατο του τό 885 ή ζωή τού Μεθοδίου υπήρξε τόσο γεμάτη άπό διάφορα γεγονότα ώστε μοιάζει μέ περιπετειώδες μυθιστόρημα. Παρά τά υψηλά αξιώματα πού τού έδωσε ό πάπας ονομάζοντας τον αρχιεπίσκοπο της Μοραβίας καί Πανωνίας, γνώρισε πολλές δυστυχίες. Φυλακές, αδικίες ακόμα καί βασανισμούς. Τά γράμματα πού τού απηύθυνε ό πάπας χάνονταν καί τά αντικαθιστούσαν μέ πλαστά οι εχθροί του. Άνθεξε μέ καρτερία τις διώξεις εναντίον τού προσώπου του, τής αποστολής του, των μαθητών του, τΙς διακυμάνσεις τής πολιτικής καί τους αδιάκοπους πολέμους. Ή ψυχική του δύναμη θριάμβευσε καί ή αποστολή του έφερε πολλούς καρπούς. Ή λειτουργία στην σλαβονική γλώσσα απλώθηκε γρήγορα κι είχε τήν χαρά νά βάπτιση ό ίδιος τόν Τσέχο πρίγκηπα Μπουριβόϊ και τήν γυναίκα του Λουδμίλλα κι ύστερα ένα Πολωνό πρίγκηπα. Κατώρθωσε να τελείωση ώς τόν θανατό του μία τεράστια μετάφραση τής Βίβλου σέ σλαβονική γλώσσα καί νά εκπαιδεύση πολλούς μαθητάς γιά να συνεχίσουν τό έργο του.Στις 19 'Απριλίου τού 88» τήν Κυριακή τών Βαΐων ζήτησε νά τόν πάνε στην εκκλησία γιατί ήταν πολύ εξαντλημένος και δέν μπορούσε νά περπατήση. Μίλησε στό πλήθος καί είπε: «...δέν σώπασα ποτέ ούτε άπό φόβο ούτε άπό συμφέρον αλλά ήμουν πάντα στις επάλξεις. Τώρα σάς τό λέω, νά είστε προσεχτικοί, νά κρατήσετε τήν πίστη σας καί νά άγρυπνήτε γιά τους αδελφούς σας. Θά βαδίσετε ανάμεσα σέ παγίδες καί δυσκολίες κάθε είδους... Οί ώρες μου είναι μετρημένες... Μετά τόν θάνατό μου θά έρθουν οί άγριοι λύκοι πού θά θελήσουν νά πλανέψουν τόν λαό, αλλά πρέπει νά παλαίψετε καί ν' άντισταθήτε...». 'Εσβησε τήν ημέρα εκείνη...

Α. ΜΙΧΑΝΕΤΣΚΙ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΣΑΣ...

ΑΘΗΝΑ

1971 

from ανεμουριον https://ift.tt/2mxyuPT
via IFTTT