ΤΟ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΛΙΒΑΝΟΥ

ΑΓΝΩΣΤΟΥ | Το Συνέδριο του Λιβάνου, το Συμβόλαιο του Λιβάνου, «Ο Λίβανος» με μια λέξη, όπως είναι πιο γνωστό το συνέδριο εκείνο με τα αποτελέσματα του, αποτελεί σταθμό στην Ιστορία της κατοχής. Στον κατοχικό ανταρτοπόλεμο, στους πολιτικούς ανταγωνισμούς, τα «Μεσανατολικά» και ιδιαίτερα για την αγγλική παρουσία σ' όλη τη διάρκεια των ελληνικών πολεμικών περιπετειών. Κύριο και πρωταρχικό «γνώρισμα» της πρόσκαιρης υποδουλώσεως, υπήρξε η πεποίθησις του συνόλου των Ελλήνων για την τελική νίκη των συμμάχων, για την τελική συντριβή των κατακτητών. Η πεποίθησις εκείνη, που δεν έλλειψε ούτε τις πρώτες μαύρες ώρες της εχθρικής εισβολής και υποδουλώσεως, ξεκινούσε από τον άσβεστο πόθο της ελευθερίας. Και είχε άμεσο αποτέλεσμα, την προθυμία του συνόλου σχεδόν των Ελλήνων, για συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση. Την κάθε μορφής κλιμακωτή εθνική αντίσταση.

«Σουβενίρ» από το συνέδριο του Λιβάνου. Στη μέση ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου. Ακραίος αριστερά, με κοντό παντελόνι, ο Γ. Καρτάλης. Τέταρτος ο Ι. Σοφιανόπουλος. Μετά τον Παπανδρέου ο Αλ. Σβώλος και ο Π. Ρούσος. Παραπέρα ο Κομνηνός Πυρομάγλου με χακί και γενειάδα. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος και ο Δημ. Στρατής. Πίσω από τον Παπανδρέου (πιο ψηλός) ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης. Πίσω και δεξιά του Πυρομάγλου ο Μπούλης Μεταξάς.

Τον πόλεμο κατά των Δυνάμεων του Άξονος - και όταν η Αγγλία τις αντιμετωπίζει μόνη, και όταν παίρνουν διαδοχικά θέση στο πλευρό της και άλλες Μεγάλες Δυνάμεις - στην Ανατολική Μεσόγειο τον διευθύνει βρεταννικό στρατηγείο η και ναυαρχείο: Το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής ιδιαίτερα, το ΣΜΑ όπως θα γίνη και θα μείνει γνωστό. Οι Άγγλοι από την πρώτη ώρα, θέλουν την διατήρηση «εμπολέμου καταστάσεως» στα μετόπισθεν του εχθρού, στην Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Αλβανία. Βοηθούν όλες τις «οργανώσεις» που έρχονται σε επικοινωνία με πράκτορες τους. Έχουν διάθεση να βοηθήσουν και τις πρώτες «ανοργάνωτες» ένοπλες ομάδες που εμφανίζονται στα βουνά. Το καλοκαίρι του 1942 - το κρίσιμο καλοκαίρι και φθινόπωρο με την «επέλασι» του Ρόμμελ στην έρημο και του Φόν Πάουλους προς το Στάλιγκραντ - εμφανίζονται και οι πρώτες ένοπλες ομάδες μεγάλων οργανώσεων. Οι οργανώσεις κατ' αρχήν έχουν και πολιτικές επιδιώξεις. Τα παλαιά κόμματα - σχεδόν στο σύνολο τους - έχουν πολιτειακές επιδιώξεις: Αντίθεση προς την επάνοδο του βασιλέως Γεωργίου. Ο οποίος Βασιλεύς υπήρξε ο πιστότερος σύμμαχος της Αγγλίας. Ο οποίος παραμένει ο αρχηγός του κράτους που συνεχίζει τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, χωρίς στιγμή διακοπής. Πιο έκδηλες και έντονες είναι οι πολιτικές - και κοινωνικές - επιδιώξεις του ΕΑΜ. Της οργανώσεως που έχει συγκροτηθεί με κυριαρχικό πυρήνα το ΚΚΕ και η οποία: Με τον κατακερματισμό των εθνικιστών σε πολυάριθμες μικρές οργανώσεις, εξελίσσεται αλματωδώς, γίνεται η πιο ισχυρή απ' όλες. Αντάρτες της στην ενιαία στρατιωτική οργάνωση του ΕΛΑΣ - βρίσκονται στα βουνά όλης της χώρας. Από τον Νοέμβριο του 1942, αρχίζει η κάθοδος (με αλεξίπτωτα) Βρεταννών αξιωματικών. Πρώτα δώδεκα στη Ρούμελη, ύστερα - ασταμάτητα άλλων κι άλλων, παντού.

ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Στις επαφές τους και συνεργασία με αρχηγούς ανταρτών (Βελουχιώτη του ΕΛΑΣ, Ζέρβα, των πρωτοπόρων του συνταγματάρχου Ψαρρού : Καϊμάρα, Κούτρα, Ντούρου και άλλων πολλών αξιωματικών) αποφεύγουν πολιτικές εμπλοκές, με το επιχείρημα (ο καθένας τους):

Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ στο Λονδίνο. Ως αρχηγός του Κράτους, συνεχίζει τον πόλεμο κατά του Άξονος, χωρίς καμμιά διακοπή. Αλλά στην κατεχόμενη Ελλάδα, τα παλιά κόμματα αρχίζουν αντιμοναρχικό αγώνα.

«Εγώ είμαι στρατιωτικός και ενδιαφέρομαι μόνο για τον πόλεμο. Δεν με απασχολεί η πολιτική. Δεν έχω ιδέα από πολιτική…». Δεν είναι ειλικρινείς στην «αμάθεια τους». Ελάχιστοι είναι πραγματικά στρατιωτικοί. Οι περισσότεροι είναι - κατά χαρακτηρισμό του Ηλία Τσιριμώκου που πολλούς εγνώρισε: «Ξεφτέρια του μυστικού πολέμου», διαλεγμένοι και εκπαιδευμένοι, για πολλές ειδικότητες ο καθένας. Έχουν στρατιωτικούς βαθμούς - εξ απονομής - όλοι τους. Και δείχνουν εξαιρετική προσήλωσιν «περί τα στρατιωτικά». Ενώ όμως αποφεύγουν πολιτικές εμπλοκές, επιδιώκουν την υπαγωγή υπό το ΣΜΑ, όλων των ανταρτών. Από την άλλη πάλι, το ΕΑΜ - όπως και ένα μέρος του ΕΔΕΣ - διατηρεί τις πολιτικές επιδιώξεις του με συγκρούσεις προς άλλες οργανώσεις. Η συνισταμένη των αγγλικών επιδιώξεων (υπαγωγή όλων των ανταρτών υπό το ΣΜΑ) και των εαμικών (ιδιαίτερη πολιτική) οδηγεί τον Ιούνιο του 1943 στην συγκρότηση Κοινού Στρατηγείου Ανταρτών». Με συμμετοχή ΕΛΑΣ - Ζέρβα - Ψαρρού. Με υπαγωγή υπό το ΣΜΑ. Με «προεδρίαν» στο Κοινό Στρατηγείο, του αρχηγού της «Βρεταννικής Στρατιωτικής Αποστολής» στην Ελλάδα (ταξιάρχου Έντυ Μάγιερς στην αρχή, συνταγματάρχου Κρίς Γουντχάουζ υστερότερα). Εκείνο το Κοινό Στρατηγείο έζησε τρεισήμισυ μήνες. Στις δυο εθνικιστικές οργανώσεις που μετέχουν (ΕΔΕΣ και ΕΚΚΑ) οι πολιτικοί τους (Κ. Πυρομάγλου και Γ. Καρτάλης) διακρίνονται για τις αντιμοναρχικές διαθέσεις τους. Τα παλαιά κόμματα εντείνουν την ίδια εποχή την αντιμοναρχική πολιτική τους. Συγκροτούνται όμως και αρκετές οργανώσεις με σαφή θέση υπέρ του Βασιλέως (κυριώτερη η «Στρατιωτική Ιεραρχία») με σαφή θέσιν υπέρ του Βασιλέως. Και στους αντάρτες ΕΔΕΣ και Ψαρρού υπάρχουν πολλοί αντίθετοι προς τις πολιτικές επιδιώξεις των πολιτικών τους. Καθώς, όμως, έχει γίνει η συμμαχική απόβασις στην Ιταλία. Καθώς καταρρέει ο Μουσσολίνι. Καθώς υπάρχουν σχέδια για απόβαση και στην Ελλάδα, δεν μπορούν πλέον οι Άγγλοι σύνδεσμοι με τους αντάρτες να επικαλούνται το παλιό τους επιχείρημα. «Δεν έχω ιδέα από πολιτική». Δεν το μπορεί ο αρχηγός τους στο Κοινό Στρατηγείο. Δεν το μπορεί και ο κάθε λοχαγός, στον Ελικώνα, στον Πάρνωνα, στο Βέρμιο η στον Κέρκη της Σάμου. Το πολιτειακό πρόβλημα έχει οξυνθεί. Και ο αρχηγός της Βρεταννικής Αποστολής (Εντυ) μια λύση βρίσκει, με την όξυνσι: Να πάρη αντιπροσώπους των ανταρτικών οργανώσεων μαζί του, να τους πάη στο Κάιρο, για μια θετικώτερη συνεννόησι και με το ΣΜΑ και με την Ελληνική Κυβέρνησι, άλλα και με τον ίδιο τον βασιλέα Γεώργιο. Η μετάβασις γίνεται αεροπορικώς. Από αεροδρόμιο που έχει κατασκευασθεί στα ελληνικά βουνά. Η λειτουργία του - έστω και μόνο τους θερινούς μήνες - αποτελεί το πιο απτό δείγμα για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, το καλοκαίρι του 1943. Για την κατάσταση εκείνην, έλεγε στις πρώτες εντυπώσεις του ένας πολιτικός, παραστατικά: «Είδα στο Γαρδίκι Όμιλαίων της κατεχόμενης και υποδούλου στους Ιταλούς Ελλάδος, είδα Ιταλούς αιχμαλώτους των ανταρτών, να τους οδηγούν σε αγγαρεία, Ρώσοι απελευθερωμένοι από τους αντάρτες αιχμάλωτοι, για να κατασκευάσουν παράγκες προς διαμονην Άγγλων αξιωματικών συνδέσμων …». Τό αεροδρόμιο στο υψίπεδο Νευροπόλεως Καρδίτσας, το είχε κατασκευάσει ο λοχαγός Ντένις με την βοήθεια ανταρτών και χωρικών. Ήταν δηλαδή ένας εξαιρετικά επίπεδος χώρος. Οταν γέμισαν μερικά χαντάκια και νεροφαγώματα, έγινε ένα καλό πεδίον προσγειώσεως και άπογειώσεως βρεταννικών αεροπλάνων. Άπ’ εκεί φεύγουν οι πολιτικοί αντιπρόσωποι των ανταρτών στα μέσα του Αυγούστου, για το Κάϊρο (Πυρομάγλου του ΕΔΕΣ, Καρτάλης της ΕΚΚΑ, Τσιριμώκος, Ρούσος, Τζίμας του ΕΑΜ, μαζί και ο ταξίαρχος Εντυ).

ΑΡΧΑΙ ΟΔΥΝΩΝ

Όχι μόνον άκαρπη, αλλά και ζημιογόνος βγήκε η μετάβασις εκείνη των «βουνίσιων» στο Κάιρο. Σ’αυτό συμφωνούν όλοι: δεξιοί, αριστεροί, παλαιοδημοκρατικοί και βασιλόφρονες. Συνέχεια έπηυξημένων οδυνών, σημειώνεται με τις συναντήσεις, συσκέψεις και αποφάσεις κομμάτων και οργανώσεων. Εκεί φθάνει και άντιπρόσωπος των παλαιών κομμάτων, ο Γ. Εξηντάρης. Εκεί βρίσκεται και ο πρωθυπουργός Τσουδερός και ο αρχηγός κόμματος ΓΙ. Κανελλόπουλος.

ΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟ

Ό βασιλεύς Γεώργιος έχει κι’αυτός συναντήσεις με τους αντιπροσώπους των ανταρτών (και τους έαμικούς), ξεχωριστές. Αλλά αντάρτες και παλαιοκομματικοί βρίσκονται σύμφωνοι και ευθυγραμμισμένοι στις άντιβασιλικές εκδηλώσεις τους. Όλοι μαζί: ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, Δημοκρατικός Συνασπισμός, (δηλαδή ο Εξηντάρης ως αντιπρόσωπος όλων σχεδόν των κομμάτων) και Π. Κανελλόπουλος, υπογράφουν κοινή απόφαση με την οποίαν ζητούν: «Νά μη επανέλθει με την απελευθέρωση ο βασιλεύς πριν αποφανθεί ο λαός με Δημοψήφισμα, για την μορφή του πολιτεύματος». Τό καταπληκτικό είναι ότι την άπόφασι εκείνην την προσυπογράφουν ο πρόεδρος και τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου (της βασιλικής κυβερνήσεως). Άγανακτησμένος ο αρχιστράτηγος Ούίλσων (δείχνοντας τουλάχιστον άγανάκτησι) με τις πολιτικές δολοπλοκίες, αποφασίζει να «άπελάση» τους αντιπροσώπους των ανταρτών. Τους μεταφέρουν περίπου βιαίως στο αεροδρόμιο. Την τελευταία όμως στιγμή, αναβάλλεται η άπέλασις. Μένουν δηλαδή αρκετές μέρες και φεύγουν κάπως πιο άνετα και ευπρεπέστερα. Αλλά πάντως αποπέμπονται. Στό γυρισμό τους οι αντιπρόσωποι, βρίσκουν μια σημαντική διαφορά στην ανταρτική κατάστασι. Εχει επέλθει η ιταλική συνθηκολόγησις και διάλυσις των περισσότερων ιταλικών στρατιωτικών μονάδων στην Έλλάδα. Την διάλυσι εκείνην την έχει έκμεταλλευθή εις το έπακρον, με λαφυραγώγησι μεγάλου αριθμού ιταλικών οπλών (ακόμη και αρκετών πυροβόλων) ο ΕΛΑΣ. Στό μήνα επάνω από την ιταλική κατάρρευσι, στις 9 Οκτωβρίου, ακολουθεί σωστός πόλεμος μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ που θα κράτηση τέσσερις ολόκληρους μήνες. Ο πόλεμος εκείνος συνθέτει ολόκληρο κεφάλαιο της κατοχικής Ιστορίας. Έδώ έχουν θέσι, τρεις παρατηρήσεις μόνο:

Δεν υπάρχει αμφιβολία σήμερα, ότι την μεγάλη επίθεση άρχισε πρώτος ο ΕΛΑΣ

Ο αρχηγός του κατοχικού ΚΚΕ Γ. Σιάντος που έδωσε προσωπικά την εντολή επιθέσεως, πρόβαλλε την δικαιολογία ότι το αποφάσισε για να προλάβει απόβαση «βασιλικών στρατευμάτων» τα όποια θα χτυπούσαν τον ΕΛΑΣ, μαζί με τις δυνάμεις του στρατηγού Ζέρβα

Παρά την έναρξη της επιθέσεως από τον ΕΛΑΣ, ακόμη και Έδεσίτες κάνουν την αναγωγή της αρχής του κακού στο Κάιρο, με την αποπομπή των ανταρτικών αντιπροσωπιών.

Από ένα ολόκληρο βιβλίο έχουν γράψει οι θεωρητικοί 'Ηλίας Τσιριμώκος (τού ΕΑΜ) και Κομνηνός Πυρομάγλου (τού ΕΔΕΣ ) σχετικό με την αναγωγή εκείνην. Ότι δηλαδή «άρχαι οδυνών» σημειώνονται, με τις αγγλικές αποφάσεις - και απέλαση - στο Κάϊρο. Ο υπουργός της κυβερνήσεως Παπανδρέου Παναγιώτης Κανελλόπουλος στην Πάτρα, κατά την απελευθέρωση της (8 Οκτωβρίου 1944). Όπως μεταβαίνει στον μητροπολιτικό ναό διά την δοξολογίαν, ακολουθείται από τον Άγγλο αντισυνταγματάρχην λόρδον Τζέλικο, αρχηγό μικρού βρεταννικού αποβατικού τμήματος.

ΤΑ «ΠΟΛΥΤΡΟΠΑ»

Πιο σαφής και λιγόλογος, όσο και παραστατικός, είναι ο ιστορικός Γ. Ι. Πιπινέλης που στο βιβλίο του «Βασιλεύς Γεώργιος», γράφει για την ίδια περίοδο και τα ίδια γεγονότα: «Μία πολύτροπος και σκολία πολιτική ήρχισε να εφαρμόζεται τότε υπό της αγγλικής κυβερνήσεως… Κατά την εκ Καΐρου προς Τεχεράνην διέλευσιν του, ο Ρούζβελτ έλεγε προς τον Βασιλέα Γεώργιον: Υμείς επί κεφαλής του στρατού σας θα επιστρέψητε εις την Ελλάδα, αποχωριζόμενος ενταύθα της κυβερνήσεως σας. Επί του πατρίου εδάφους θα σχηματίσητε άλλην κυβέρνησιν, κατάλληλον με τας περιστάσεις. Τα ίδια επαναλάμβανε εκ μέρους του Τσώρτσιλ και ο πρεσβευτής Λήπερ… Εν Τεχεράνη όμως ήλλασσεν οριστικώς η στρατηγική των συμμάχων και η έναντι της Ελλάδος πολιτική των. Ο δε Ηντεν, έλεγεν εις τον Βασιλέα την 7ην Δεκεμβρίου - κατά την επιστροφην εκ Τεχεράνης - και εις εντελώς διάφορον ύφος ότι έπρεπε να ανάθεση τα καθήκοντα του κατά την απελευθέρωσιν, εις αντιβασιλέα… Η τροπή όμως αυτή της συμμαχικής στρατηγικής ήλλασσε τελείως τα πράγματα διά τας πολιτικά εξελίξεις εις Ελλάδα. Εξηναγκάζετο η Αγγλία να επιδιώκει εξασφάλισιν της επιρροής της και διά πολιτικών μέσων. Έπρεπε να γίνη προσπάθεια πολιτικής λύσεως, συνεργασίας δηλαδή μετά των κομμουνιστών και συν τω χρόνω εκτοπίσεως των…». Λίγες επεξηγήσεις μόνο χρειάζονται, στα όσα γράφει ο Π. Πιπινέλης: Μετά την αγγλοαμερικανική Απόβαση στην Ιταλία, ο Τσώρτσιλ ήθελε μια δεύτερη, στα Βαλκάνια. Μεγάλη, με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις των Δυτικών, ή έστω και μια μικρότερη, μόνο στα ελληνικά παράλια. Ο Ρούζβελτ όμως ήταν επιφυλακτικός. Περισσότερο για την μεγάλη, λιγώτερο βέβαια, σχεδόν καθόλου, για την μικρή. Αλλά ήθελε να ληφθούν οριστικές αποφάσεις μετά την πρώτη συνάντηση των Τριών Μεγάλων: Τσώρτσιλ, Ρούζβελτ, Στάλιν, στην Τεχεράνη (προγραμματισμένη για το τέλος Νοεμβρίου). Στο πέρασμα του λοιπόν από το Κάϊρο, ειδοποιεί τον βασιλέα της Ελλάδος για την απόβαση του στην Ελλάδα, επί κεφαλής στρατιωτικών δυνάμεων. Αλλά αυτά λέγονται, πριν από την συνάντηση με τον Στάλιν. Ενώ ο τελευταίος στη Τεχεράνη, προβάλει επιτακτικά την μοναδική αξίωση του: «Δεύτερο Μέτωπο στις ακτές του Ατλαντικού, με κατεύθυνση προς την καρδιά της Γερμανίας. Κάθε άλλη απόβασις άλλου, είναι απατηλή είναι, προσχηματική για την αποφυγή δημιουργίας του πραγματικού δευτέρου μετώπου» (στη Γαλλία). Ορθόδοξος στρατιωτικός ο σύμβουλος του Ρούζβελτ στρατηγός Μάρσαλ, συμφωνεί με την άποψη για αιχμή προς την καρδιά της Γερμανίας. Ο Ρούζβελτ συμφωνεί με τον σύμβουλο του. Ο Τσώρτσιλ μένει μειοψηφία, απέναντι των δύο άλλων Μεγάλων (για εκδίκηση, δεν θα δεχθεί τον Μάρσαλ αρχιστράτηγο στο Δεύτερο Μέτωπο και θα αναλάβει ο Αϊζενχάουερ, ο δεύτερος στην Αμερικανική στρατιωτική ιεραρχία, τότε). Μετά την αγγλοαμερικανική Απόβαση στην Ιταλία, ο Τσώρτσιλ ήθελε μια δεύτερη, στα Βαλκάνια. Μεγάλη, με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις των Δυτικών, ή έστω και μια μικρότερη, μόνο στα ελληνικά παράλια. Ο Ρούζβελτ όμως ήταν επιφυλακτικός. Περισσότερο για την μεγάλη, λιγώτερο βέβαια, σχεδόν καθόλου, για την μικρή. Αλλά ήθελε να ληφθούν οριστικές αποφάσεις μετά την πρώτη συνάντηση των Τριών Μεγάλων: Τσώρτσιλ, Ρούζβελτ, Στάλιν, στην Τεχεράνη (προγραμματισμένη για το τέλος Νοεμβρίου). Στο πέρασμα του λοιπόν από το Κάϊρο, ειδοποιεί τον βασιλέα της Ελλάδος για την απόβαση του στην Ελλάδα, επί κεφαλής στρατιωτικών δυνάμεων. Αλλά αυτά λέγονται, πριν από την συνάντηση με τον Στάλιν. Ενώ ο τελευταίος στη Τεχεράνη, προβάλει επιτακτικά την μοναδική αξίωση του: «Δεύτερο Μέτωπο στις ακτές του Ατλαντικού, με κατεύθυνση προς την καρδιά της Γερμανίας. Κάθε άλλη απόβασις άλλου, είναι απατηλή είναι, προσχηματική για την αποφυγή δημιουργίας του πραγματικού δευτέρου μετώπου» (στη Γαλλία). Ορθόδοξος στρατιωτικός ο σύμβουλος του Ρούζβελτ στρατηγός Μάρσαλ, συμφωνεί με την άποψη για αιχμή προς την καρδιά της Γερμανίας. Ο Ρούζβελτ συμφωνεί με τον σύμβουλο του. Ο Τσώρτσιλ μένει μειοψηφία, απέναντι των δύο άλλων Μεγάλων (για εκδίκηση, δεν θα δεχθεί τον Μάρσαλ αρχιστράτηγο στο Δεύτερο Μέτωπο και θα αναλάβει ο Αϊζενχάουερ, ο δεύτερος στην Αμερικανική στρατιωτική ιεραρχία, τότε).

Γερμανικό πυροβόλο, λάφυρο ανταρτών του ΕΔΕΣ από μάχη στις 30 Ιουνίου 1944. Τέταρτος από αριστερά (με γένια) ο διοικητής της 10ης Μεραρχίας του ΕΔΕΣ, συνταγματάρχης Β. Καμάρας.

Έτσι εγκαταλείπονται τα σχέδια για απόβαση στην Ελλάδα (Ακόμη και εντελώς περιορισμένης έκτάσεως). Και έτσι τίθενται εις έφαρμογην τα άλλα: Τα κατά Πιπινέλην πολύτροπα, της «σκόλιας πολιτικής» (και οδού). Το 1944 ανατέλλει με συνθήματα εθνικής ένότητος, γράφει ο στρατηγός Γ. Καϊμάρας, Αγωνιστής του 5)42 Συντάγματος (Ψαρρού). Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου, ο πόλεμος ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ, συνεχίζεται ακόμη. Αλλά οι Άγγλοι καταβάλλουν έντονες προσπάθειες τερματισμού του και προς τις δυο κατευθύνσεις: Σε μια αντεπίθεση του ΕΔΕΣ δυτικά του Αχελώου (ίσως για βελτίωση θέσεων εν όψει ανακωχής) αφήνουν τα επιτιθέμενα τμήματα του Ζέρβα χωρίς πυρομαχικά με την αυστηρή παρατήρησή, τώρα ότι τα πολεμικά εφόδια που δίνονται, προορίζονται για τον πόλεμο κατά των Γερμανών και όχι εναντίον άλλης οργανώσεως. Σαν προκαταβολή των υποσχέσεων τους προς τον ΕΛΑΣ, η Κυβέρνησις Καΐρου, αποδοκιμάζει, καταδικάζει τα Τάγματα Ασφαλείας και καλεί τους άνδρες τους να τα εγκαταλείψουν. Γενικά, εκείνα τα συνθήματα εθνικής ένότητος κατά την Ανατολην του 1944 που γράφει ο στρατηγός Καϊμάρας, αποτελούν τον πρόλογο κάποιας συναντήσεως, διασκέψεως, συνεδρίου για την εθνική ενότητα που επίκειται. Εκείνου που θα συνέλθει στον Λίβανο και θα πάρη την ονομασία του από την Αραβική χώρα: Συνέδριο και Συμβόλαιο Λιβάνου. Εν όψει μιας μεγάλης πολιτικής και διπλωματικής μάχης που θα διεξαχθεί σ' αυτά, ΕΑΜ και Άγγλοι, προσπαθούν να «βελτιώσουν τις θέσεις τους». Ο καθένας με τον τρόπο και τα τεχνάσματα του. Με την Ανακωχή και την Ανταρτική διάσκεψη της Πλάκας, τερματίζεται ο πόλεμος ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ. Δεν «πιάνει» όμως έκεί, μια άλλη προσπάθεια του ΕΑΜ. Να γίνη δηλαδή ένοποίησις των τριών ανταρτικών στρατών, με αρχιστράτηγο τον Μπακιρτζή (τής ΕΚΚΑ τυπικά, αριστερό όμως). Μετά την αποτυχία εκείνην - αμέσως μετά - ακολουθεί ο σχηματισμός της ΠΕΕΑ (τής έαμικής κυβερνήσεως όπως θα γίνη γνωστή). Με χρησιμοποίηση του Μπακιρτζή, με προβολή του Σβώλου και μερικών παλαιοδημοκρατικών πολιτευτών: Άσκούτση, Κρητικά, Χατζήμπεη, Μιχαήλ, Τηλικίδη, των καθη γητών Γεωργαλά, Αγγελόπουλου, Μηλιάδη, Σημίτη, Κόκκαλη κ. α. Όλοι αυτοί δεν ήσαν ως τότε έαμίτες (ή ήταν άγνωστη η έαμική ίδιότης τους). Και τώρα γίνεται προσπάθεια να έμφανισθή η ΠΕΕΑ, κάτι το κάπως διαφορετικό, το ευρύτερο από το ΕΑΜ. Ώστε να διαπραγματευθεί στο επικείμενο Συνέδριο με μεγαλύτερη δύναμη και άνεση. Τα ονόματα κάνουν αίσθηση. Και κατάπληξη μάλιστα σε αρκετούς του «άλλου κόσμου». Αλλά όλοι αυτοί είναι άτομα, μονάδες. Έκείνην από την οποίαν ήρθε και προχώρησε, ο προσωρινός πρόεδρος και ύστερα αντιπρόεδρος της (τής ΠΕΕΑ), στρατηγός Μπακιρτζής. Την ΕΚΚΑ και το 5)42 Σύνταγμα του Ψαρρού. Αν το αποκτούσε η αν το «κατακτούσε» κι' αυτό… Το φοβερό και φρικτό δράμα που κατέληξε στην άγρια και εν ψυχρώ εκτέλεση του αιχμαλώτου συνταγματάρχου Ψαρρού - του πιο άκακου και μετριοπαθούς αντιστασιακού ήγέτου - απ' εδώ ξεκινάει (για την τελευταία φάσι των περιπετειών του αειμνήστου συνταγματάρχου) : Από την άντίληψι - και προσπάθεια - του ΚΚΕ ότι είναι δυνατή η διεύρυνση, της ΠΕΕΑ με την βιαίαν κατάκτησιν του 5)42! Η θανάτωσίς του όμως θα αποτελέσει και για το ΕΑΜ βαρύτατο πλήγμα, όταν θα παρουσιασθούν οι αντιπρόσωποι του στο επικείμενο συνέδριο. «Κύπτουσα» υπό το βάρος φοβερών κατηγοριών, θα φθάσει η αντιπροσωπία του στον Λίβανο. Η τελευταία έπίθεσις κατά του 5)42 έγινε προς τα ξημερώματα της 17ης 'Απριλίου. Και με το φώς της ημέρας, ο φόνος του Ψαρρού (όπως και πολλών άλλων συμπολεμιστών του). Εκείνες τις ώρες, τα μέλη της έαμικής αντιπροσωπείας, περιμένουν αγγλικό αεροπλάνο που θα τους μεταφέρει κάπου - άγνωστο που ακριβώς, ακόμη - στη Μέση 'Ανατολή. Το αεροδρόμιο της Καρδίτσας είναι πλημμυρισμένο αυτή την εποχή. Κάπου αλλού περιμένουν οι αντιπρόσωποι. Κοντά στο εγκαταλελειμμένο από τους Γερμανούς αεροδρόμιο Αγχιάλου. Την ημέρα απομακρύνονται και κρύβονται υπό την κάλυψη ανταρτών. Τα βράδυα κατεβαίνουν. Αλλά πολλά ξημερώματα γυρίζουν πίσω για να κρυφτούν, αυτοί που περιμένουν: Άλ. Σβώλος, Δ. Στρατής, Π. Ρούσος, Μιλτ. Πορφυρογένης, Ν. Άσκούτσης, Άγγ. Αγγελόπουλος και ο αρχηγός τοϋ ΕΛΑΣ Στ. Σαράφης. Κάποτε φθάνουν τέλος πάντων δυο αεροπλάνα, για την παραλαβή τους. Όταν φθάνουν, έχουν αντιληφθεί την αιτία της πολυήμερης αναμονής. Μια μέρα πριν, τους είχαν φέρει κάποια πληροφορία που άκουσαν στο κοντινό χωριό, από το ραδιόφωνο: Στο Κάιρο ανέλαβε πρωθυπουργός ο Γ. Παπανδρέου. Ενώ εκείνοι τον ήξεραν στην 'Αθήνα, τον μαθαίνουν τώρα στη Μέση Ανατολή και μάλιστα πρωθυπουργό. Δηλαδή πρώτο πολιτικό αντίπαλο τους.

ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ: ο αρχηγός του ΕΔΕΣ, των ΕΟΕΑ έν τη εξελίξει (Έθνικαι 'Ομάδες 'Ελλήνων Ανταρτών), στην αρχή της ανταρτικής δράσεως του. Στο συνέδριο του Λιβάνου τον αντιπροσώπευσε ο Κομνηνός Πυρομάγλου.

Καθόλου δεν τους ενθουσιάζει η ειδησις. Ο Τσουδερός έλειπε τρία χρόνια και παραπάνω από την Ελλάδα. Στη Μέση 'Ανατολή, με τις εκεί διαμάχες, κινήματα, αναταραχές, είχε κάνει πολλά λάθη, είχε δημιουργήσει πολλούς εχθρούς. Ο διάδοχος του - για ένα μήνα - Σοφοκλής Βενιζέλος, είχε άπομακρυνθή από την Ελλάδα πολλά χρόνια πριν από τον πόλεμο. Και ήταν ξένος προς την κατοχική πραγματικότητα. Ενώ ο νέος πρωθυπουργός, την είχε ζήσει την κατοχή, έγνώριζε πολύ καλά το ΕΑΜ και τους Έαμικούς. Όλα τα έγνώριζε, για όλα είχε ιδίαν άντίληψιν. Έφυγε από την Αθήνα (ακτή Λαυρίου) στις 8 Απριλίου κατόπιν τηλεγραφήματος του ΣΜΑ: «Κάϊρον παρακαλεί Παπανδρέου, αναχωρήσει αμέσως». Έφθασε εκεί - μέσω Τουρκίας - στις 15. Και στις 24 του ανετέθη ο σχηματισμός κυβερνήσεως. Αργότερα, αριστεροί και άλλοι αντίπαλοι του θα «ανακαλύψουν» ότι φεύγοντας είχε εξασφαλισμένη την πρωθυπουργία, είχε και μια δεσμευτική υποχρέωση: Είχε δηλώσει στον εδώ αντιπρόσωπο, του βασιλέως Γεωργίου πρώην αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο, ότι ως πρωθυπουργός θα καταβάλει προσπάθεια για την επάνοδο του βασιλέως και ιδιαίτερα θα αποτρέψει την σύσταση αντιβασιλείας. Γι' αυτό θα αντιμετωπίζει την αντιπάθεια ενός άλλου Παπανδρέου, του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού (Παπανδρέου) που από τις αρχές του 1944 είχε τις φιλοδοξίες του για την αντιβασιλεία.

ΣΒΩΛΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΤΑΚΑΣ

Ώρες μόνο πριν από την επιβίβασή του στο αεροπλάνο, ο αρχηγός της άντιπροσωπείας Σβώλος, μαθαίνει και την «επίσημη έαμική εκδοχή», για τον φόνο του Ψαρρού. Ως τότε, τις ημέρες που «λούφαζαν», μόνο κάτι αόριστες και αλληλοσυγκρούμενες ειδήσεις είχαν φθάσει ώς τ' αυτιά τους. Τώρα έχει μια υπεύθυνη, ενυπόγραφη, ένημέρωσι από τον υποστράτηγο Μάντακα (τον «υπουργό» Στρατιωτικών της ΠΕΕΑ) με ημερομηνία 29 Απριλίου. Κατά την άνακοίνωσι: «στην ύπαιτιότητι του Ψαρρού σύγκρουσιν, έσημειώθησαν εκατέρωθεν θύματα, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Ψαρρός».

Ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης (δεξιός) με δυο «μαυροσκούφηδες», σωματοφύλακες του. Ήταν ο «σκληρός» της αριστερής παρατάξεως.

Ο Σβώλος - εγγονός παπά που τον μεγάλωσε σαν πατέρας, και καθηγητής Πανεπιστημίου - δεν έβριζε ποτέ του. Εξαίρεση - με αναφορά σε θεία και επίγεια - έκανε για τον Μάντακα, κάθε φορά που θυμόταν εκείνη την «επίσημη ένημέρωσι». Γιατί καθώς, κάπως την πίστεψε, συνετέλεσε η σχετική εμπιστοσύνη του, στο να μη πιστεύουν οι άλλοι σύνεδροι στο Λίβανο, την πλήρη δική του άγνοια, για όλα τα δραματικά και φοβερά γεγονότα, στα Κλήματα Δωρίδος. Τον νόμιζαν συμμέτοχο στην σύνταξη της ψευδολόγου επισήμου έαμικής εκδοχής και ανακοινώσεως. Φθάνοντας στον Λίβανο - μέσω αεροδρομίου της Iταλίας - οι έαμικοί αντιπρόσωποι δοκιμάζουν κι' άλλον αιφνιδιασμό. Πληροφορούνται με λεπτομέρειες για τα στασιαστικά γεγονότα της Μέσης Ανατολής, που είχαν σαν αποτέλεσμα την διάλυση των πολεμικών μονάδων. Αλλά η άπόστασις από τα Άγραφα - όπου η έδρα της ΠΕΕΑ— ως την αφρικανική έρημο - οπού ήσαν οι ταξιαρχίες - τους βοηθάει στην προβολή ενός «άλλοθι». Και δεν διστάζουν να αποδοκιμάσουν εκείνο το διαλυτικό ολέθριο κίνημα. Και φθάνουν ως την καταδίκη του. Αν όχι με θετική ψήφο, πάντως με «λευκή». Αλλά για τον φόνο του Ψαρρού, τι να πουν; Κύπτουν άφωνοι...

ΤΟ ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΟΝ

Η συγκέντρωσις γίνεται στο απόμερο ξενοδοχείο «Μπού ντέ Μπουλάν», στο όρος Λίβανος και σε υψόμετρο 1.000 μ., μια ώρα με το αυτοκίνητο από την Βηρυτό. «Κόνφερανς Ντέ», είχαν ονομάσει οι Άγγλοι στα συνθηματικά και κρυπτογραφικά πολεμικά τους κείμενα, εκείνην την συγκέντρωσι που άρχισε στις 17 και έληξε στις 20 Μαΐου. Στό συνέδριο που προεδρεύει ο Παπανδρέου, μετέχουν: Ο Σ. Βενιζέλος (αντιπρόεδρος του Παπανδρέου για λίγο διάστημα). Παν. Κανελλόπουλος, αρχηγός Ενωτικού Κόμματος. Γ. Εξηντάρης, Γεράσιμος Βασιλειάδης, Κ. Ρέντης (Φιλελεύθεροι, του Σοφούλη). Άλ. Μυλωνάς και Ι. Σοφιανόπουλος, αρχηγοί αγροτικών κομματιδίων. Δ. Λόντος, αντιπρόσωπος Λαϊκού Κόμματος, Σπύρος Θεοτόκης, του Έθνικού Λαϊκού (με αρχηγό τον Τζών Θεοτόκη) Γ. Σακκαλής, των Προοδευτικών του Γ. Καφαντάρη. Φιλ. Δραγούμης ανεξάρτητος πολιτικός. Αντιπροσωπεύονται δηλαδή, όλα τα κόμματα της Βουλής του 1936, χωρίς έξαίρεσι του κομμουνιστικού. Μετέχουν όμως και οργανώσεις. Εκτός από το ΕΑΜ, ο στρατηγός Κ. Βεντήρης και ο Άντ. Σταθάτος του ΕΔΕΣ ο Κομνηνός Πυρομάγλου, ο Σταύρος Μεταξάς και ο γιος του Μπούλης Μεταξάς (κατοπινός γραμματεύς του βασιλέως Παύλου). Και ο Γεώργιος Καρτάλης, το «φάντασμα - όπως τον είπαν πολλοί - της ΕΚΚΑ», της διαλυομένης από τον ΕΛΑΣ οργανώσεως του μαρτυρικού συνταγματάρχου Ψαρρού. Η σκιά του Ψαρρού «πλανάται» στο Συνέδριο. Ολοι τον θυμούνται και οι περισσότεροι στρέφουν τους μύδρους των κατά του Σαράφη, ιδιαίτερα. Με πρώτον τον πρωθυπουργό και πρόεδρο, στην έναρξι της ομιλίας του: «Κόλασις είναι σήμερον η κατάστασις της πατρίδος μας... Η ευθύνη του ΕΑΜ είναι ότι δεν άπέβλεψε μόνον εις τον άπελευθερωτικόν αγώνα αλλά και εις την μεταπολεμικην δυναμικην έπικράτησίν του. Διά τούτο επεδίωξε την μονοπώλησιν του εθνικού αγώνος. Δεν επιτρέπει εις κανέναν άλλον να άνέβη εις τα βουνά να πολεμήση τον κατακτητήν, εμποδίζει με ποινην θανάτου τους Ελληνας να εκπληρώσουν το πατριωτικόν καθήκον των. Παλαιόν παράδειγμα ο παριστάμενος αρχηγός του ΕΛΑΣ συνταγματάρχης Σαράφης (ό αιχμαλωτισθείς και άρχηγοποιηθής). Πρόσφατον παράδειγμα ο άπουσιάζων συνταγματάρχης Ψαρρός…». Ολοι οι σύνεδροι είναι επιθετικοί κατά του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Με έξαίρεσι, μόνο των Ι. Σ. Σοφιανόπουλου, Άλ. Μυλωνά και Γ. Σακκαλή που δεν αναφέρονται στην έαμική δράσι. Άπ’όλους όμως, συγκλονιστικές εντυπώσεις προκαλεί ο «αδελφός» του Ψαρρού, Γ. Καρτάλης. Για την άγόρευσί του, γράφει ο Π. Κανελλόπουλος στο ημερολόγιο του:

EMM. ΜΑΝΤΑΚΑΣ, συνταγματάρχης, γραμματέας Στρατιωτικών (υπουργός) της ΠΕΕΑ.

«Μίλησε δυο ώρες. Ο λόγος του ήταν αριστοτεχνικός. Ενα δριμύτατο κατηγορητήριο κατά του ΕΑΜ. Η αίσθησι στο άκροατήριο βαθύτατη. Συγκινητικώτατη η στιγμή, όταν, μετά την άφήγησι των λεπτομερειών για τον φόνο, είπε μερικές επιγραμματικές φράσεις για τον άνθρωπο Ψαρρό. Η βαρύτερη φράσις του Καρτάλη για τον Σαράφη - φράσις την οποίαν είπε ατενίζων τον ακριβώς απέναντι του καθήμενον άρχηγόν του ΕΛΑΣ ήταν: «Άνηγορεύθης αρχιστράτηγος του ΕΛΑ Σ, δι’ έμπτυσμού!». Δεν τελειώνει όμως μ’ αυτή τη φράσι ο κατήγορος του ΕΛΑΣ. Τό τέλος του, προκαλεί καταθλιπτική έντύπωσι στους άκροατάς του. Καταλήγει, υπέρμαχος της ένότητος. Της συνεργασίας όλων των δυνάμεων της Ελλάδος. Του σχηματισμού κυβερνήσεως, με την συμμετοχή του ΕΑΜ! Τρεις χαρακτηρισμοί εκείνης της στροφής υπάρχουν: Δείγμα υπέρτατου ρεαλισμού θα την χαρακτηρίση ο Κανελλόπουλος, στο πολιτικό μνημόσυνο Καρτάλη (τό 1957). Δείγμα προσηλώσεως του στην «αγγλική γραμμή», κατά τους πολιτικούς αντιπάλους Καρτάλη. Δείγμα των καιρών, της εποχής, της κατοχής και του πολέμου, κατά την επικρατέστερη εκδοχή. Τό Συνέδριο και όλα τα γεγονότα του «Μεγάλου Πολέμου» δεν μπορούν να έξηγηθούν με κριτήρια του 1957 η σημερινά. Αλλη εποχή ήταν εκείνη, άλλη ατμόσφαιρα κυριαρχούσε. Απόδειξι της χρονικής διαφοράς (τότε από τώρα) αποτελεί και του Π. Κανελλόπουλου η ομιλία, που στα συμπεράσματα του, δεν διαφέρει από του Καρτάλη: Δεν χαρίζεται βέβαια για τίποτα, στο ΕΑΜ. Αλλά κάπου βρίσκεται ευθυγραμμισμένος μ' εκείνο. Σέ κατηγορίες εναντίον άδρανησάντων: «Δευτέρα τραγική παράλειψις έγκειται εις την παθητικην στάσιν και απουσία του πολιτικού κόσμου (τών περισσότερων πάντως πολιτικών αλλά και στρατιωτικών ηγετών) από το προσκήνιο της επικινδύνου ευθύνης. Οι περισσότεροι από τους ήγέτας, ούτε εις την Μέσην Άνατολην ήλθαν, ούτε εις τα βουνά ανέβηκαν, ούτε εις τον υπόγειον αγώνα των πόλεων κατέβαιναν… Η αρνητική στάσις ήτο τόσον αντίθετος προς την θετικην αποφασιστικότητα του λαού μας, ώστε ήτο φυσικόν να δημιουργηθή η ηθική ανωμαλία της ανισορροπίας του έθνικού μας οργανισμού». Δεν χαρίζεται βέβαια για τίποτα στο ΕΑΜ. Αλλά στο τέλος, με συγκεκριμένες προτάσεις, ζητάει την γενική ενότητα: «Κύριοι, δεν είναι δυνατόν να το συλλάβει η καρδιά μου, ότι δεν θα συνεννοηθώμεν εις τα σημεία αυτά. Είναι σημεία ελληνικά, έλληνικώτατα. Άτομικαι φιλοδοξίαι, κομματικοί υπολογισμοί, πικρίαι, πάθη, όλα πρέπει να παραμερισθούν…». Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1964, ο ομιλητής του Λιβάνου θα παραδεχθεί «ώρισμένα λάθη του της εποχής εκείνης». Αλλά, οπωσδήποτε η εποχή ήταν πολύ διαφορετική. Και όλοι οι άλλοι όμιληταί, λίγο - πολύ όμοια καταλήγουν. Και όλοι ανεξαιρέτως, θα υπογράψουν την συμφωνία, το «συμβόλαιον». Και γι’αυτό ακριβώς - για το ότι η εποχή είναι άλλη - οι εαμικοί αντιπρόσωποι, παρά τον κλονισμό τους από τον φόνο Ψαρρού και το κίνημα Μέσης Ανατολής, δεν το βάζουν κάτω. Ιδιαίτερα ο κύριος στόχος των μύδρων, ο Σαράφης που δεν δείχνει και τόσο μεγάλη ευαισθησία στις προσωπικές εναντίον του επιθέσεις. Σ' αυτές απαντάει με τον δικό του τρόπο, με τα δικά του επιχειρήματα: «Έμείς όλοι εδώ, μιλάμε, βγάζουμε λόγους. Τώρα όμως που εμείς μιλάμε εδώ, η 10η Μεραρχία του ΕΛΑΣ στο Βέρμιο, αγωνίζεται κατά των Γερμανών που επιτίθενται από επτά σημεία, όπως το αναγγέλλουν και τα ραδιόφωνα. Δεν το ακούσατε; Και πολλές άλλες επιχειρήσεις έχει στο ενεργητικό του ο ΕΛΑΣ, με χιλιάδες απώλειες Ιταλών και Γερμανών και εκατοντάδες Βουλγάρων».

ΤΟ «ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΝ»

Την τελευταία ήμερα, μια επιτροπή (Κανελλόπουλος, Σβώλος, Ρέντης, Λόντος) παρέδωσε το σχέδιο αποφάσεως που το είχε εγκρίνει και ο Παπανδρέου. Τα οκτώ άρθρα του συμβολαίου:

Άνασύνταξις και πειθάρχησις των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων της Μέσης Ανατολής, υπό την σημαίαν της Ελληνικής Πατρίδος.

Ένοποίησις και πειθάρχησις υπό τας διαταγάς της ΕΝΙΑΙΑΣ Κυβερνήσεως, όλων των ανταρτικών σωμάτων της ελευθέρας Ελλάδος, καθώς και κινητοποίησις όλων των μαχητικών δυνάμεων του Έθνους εναντίον των κατακτητών.

Κατάργησις της τρομοκρατίας εις την ύπαιθρον και παγίωσις της προσωπικής ελευθερίας και πολιτικής ελευθερίας του λαού, όταν και όπου ο κατακτητής αποσύρεται.

Συνεχής μέριμνα δια την «αποστολην τροφίμων και φαρμάκων εις την Ελλάδα.

Έξασφάλισις κατά την προσεχή από κοινού μετά των συμμαχικών δυνάμεων άπελευθέρωσιν της πατρίδος, της τάξεως και της ελευθερίας του ελληνικού λαού, εις τρόπον ώστε, άπηλλαγμένος και υλικής και ψυχολογικής βίας, να άποφασίση κυρίαρχος και διά το Πολίτευμα και διά το Κοινωνικόν Καθεστώς και διά την κυβέρνησιν της αρεσκείας του.

Επιβολή σκληρών κυρώσεων κατά των προδοτών της Πατρίδος και των έκμεταλλευτών της κατοχικής δυστυχίας του λαού μας.

Πρόνοια διά την άμεσον ίκανοποίησιν, με την άπελευθέρωσιν, των υλικών αναγκών του ελληνικού λαού.

Πλήρης ικανοποίησις των εθνικών μας δικαίων. Αι μεγάλαι υπηρεσίαι και αι μεγάλαι θυσίαι μας, τα ολοκαυτώματα της πατρίδος μας, δεν ημπορούν να έχουν άλλην δικαίωσιν, ειμή την δημιουργίαν μιας νέας, έλευθέρας και μεγάλης Ελλάδος.

Στο δεύτερο άρθρο του «Συμβολαίου» (ονομασία που την έδωσε ο Παπανδρέου), περιλαμβάνεται και το άμεσο, υλοποιημένο πολιτικό αποτέλεσμα των συμφωνιών: «ύπό τας διαταγάς της Ενιαίας Κυβερνήσεως)». Εκεί αποφασίσθηκε ο σχηματισμός «Κυβερνήσεως Εθνικής Ενώσεως» η Εθνικής Ένότητος (κατά την εαμική ονομασία). Το ΕΑΜ ζήτησε συμμετοχή με τα 50% των υπουργείων. Οι άλλοι του έδιναν 25%. Αλλά η πρωταρχική σημασία βρίσκεται στον σχηματισμό «ενιαίας κυβερνήσεως» και όχι στα ποσοστά. Όλοι οι παρόντες από την αρχή, και τρεις που έφθασαν καθυστερημένοι (Χ. Σγουρίτσας, Θ. Τσάτσος, Δ. Λαμπριανίδης) υπογράφουν το Συμβόλαιο.

Σπύρος Καραμπίνας καπετάνιος (οπλαρχηγός) του ΕΔΕΣ, από το Κλειδί Άρτης.

Από όσους είχαν κληθεί, ένας μόνο είχε αρνηθεί την συμμετοχή του: Ο Πέτρος Μπέης Μαυρομιχάλης. Ο Καρτάλης - αδιόρθωτος σαρκαστής πάντα - δοκίμασε να πρόσθεση δίπλα στην υπογραφή του, την άρχισε κιόλας, μια φράση: «Η εκτέλεσις του παρόντος και των παρόντων, ανατίθεται εις τον Άρην Βελουχιώτην».

ΟΧΙ ΔΙΑΛΥΣΕΙΣ!

Στις ιδιαίτερες συνομιλίες και επαφές τους, μερικοί σύνεδροι είχαν ζητήσει να ληφθούν άμεσες αποφάσεις για ένα βασικής σημασίας ζήτημα: Να διαλυθούν άμεσα οι ανταρτικοί στρατοί - οργανώσεις, για να συγκροτηθεί ύστερα ενιαίος τακτικός στρατός, και στα ελεύθερα βουνά. Ένα έγγραφο του ΣΜΑ προς την Κυβέρνηση όμως, παρατηρούσε πώς ο πόλεμος συνεχίζεται και δεν επιτρέπονται «διαλύσεις». Και αν όμως οι σύνεδροι προχωρούσαν σε μια τέτοια απόφαση, ούτε ο ΕΛΑΣ αλλά ούτε και ο ΕΔΕΣ θα την εδέχοντο, ούτε και υπήρχε άλλη δύναμις για να την επιβάλει. Στον Λίβανο συναντήθηκαν και συμφώνησαν δυο αντίθετοι κόσμοι. Η συμφωνία τους μοιάζει κάπως σαν μια πολιτική συμμαχία δύο κυβερνήσεων, η οποία χρειάζεται πρώτα-πρώτα νομοθετικήν πράξιν κυρώσεως. Πολλά θα μεσολαβήσουν - ένα ολόκληρο δραματικό τρίμηνο - για την κύρωσή της, από το ΕΑΜ. Ακόμη όμως, για να αποκτήσει αξία μια πολιτική συμμαχία, χρειάζεται είτε ιδιαίτερη στρατιωτική συμμαχία, είτε κάποιο «στρατιωτικό πρωτόκολλο», ιδιαίτερο κι’αυτό. Έτσι και το Συμβόλαιο του Λιβάνου, θεωρητική σημασία θα έχει, ακόμη και μετά την συμμετοχή έξη εαμικών υπουργών, στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Ακόμη και νομοτυπικά - χώρια η ζωντανή πραγματικότης - υποθετική η προαιρετική είναι η πειθάρχησις του ΕΛΑΣ στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενώσεως». Δεσμεύσεις θα αναληφθούν από τον εαμικό στρατό, μόνο με την υπογραφή και «στρατιωτικού πρωτοκόλλου». Δηλαδή με την συμφωνία της Καζέρτας. Λίβανος και Καζέρτα (από την ιταλική πόλι) θα αποτελέσουν ένα ενιαίο σύνολο. Αλλά από τον ένα ως τον άλλο σταθμό πολλά μεσολαβούν. Πολεμικά και πολιτικά. Ελληνικά και διεθνή. Γεγονότα που συνθέτουν μια ολόκληρη άλλη ιστορία. Της Καζέρτας.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΣΑΣ

ΑΘΗΝΑ
1971

from ανεμουριον https://ift.tt/2m452AI
via IFTTT