Β' ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΖΑΝ ΛΕΝ | Η ισχύς των όπλων και η στρατιωτική υπεροχή δεν αρκούν να διαμορφώσουν τα πεπρωμένα των λαών αν δεν συμπληρώνωνται από ικανή πολιτικο-διπλωματική ηγεσία. Ούτε οι πόλεμοι ούτε τα εθνικά δίκαια κερδίζονται αποκλειστικά στα πεδία των μαχών. Κλασσική επιβεβαίωσι της παλιάς αυτής αληθείας αποτελούν οι Βαλκανικοί πόλεμοι, από τους οποίους η Ελλάς συναπεκόμισε περισσότερα εθνικά οφέλη από κάθε άλλη Βαλκανική χώρα. Διπλασιάσθηκε εδαφικά το Ελληνικό Βασίλειο και με θυσίες, αναλογικά κατ' απολύτους αριθμούς, μικρότερες από κάθε άλλον εμπόλεμο. Το ελληνικό αίμα έρρευσε άφθονο και κατά τον πλέον ηρωικό και ένδοξο τρόπο στα πεδία των μαχών, εδικαιώθη. Αξιοποιήθηκε κατά τον καλύτερο τρόπο από τα διπλωματικό δαιμόνιο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ιδιαίτερα ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος έδωσε με την συντριβή της γιγαντιαίας για τα Βαλκανικά μεγέθη Βουλγαρικής πολεμικής μηχανής, τις περισσότερο απτές αποδείξεις ότι οι κραταιοί στρατοί δεν αντέχουν στις δοκιμασίες που τους αφήνουν να παρασυρθούν ανερμάτιστοι πολιτικοί. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εξεμαίευσε την απαραίτητο για την άντιμετώπισι του Βουλγαρικού σωβινισμού Ελληνο-Σερβική Συμμαχία. Άρχισε τον πόλεμο αφού εξασφάλισε τις απαραίτητες προϋποθέσεις. Κατάφερε ακόμη να

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΛΑΧΑΝΑ Φωτογραφία Γ. Τσάκαλου

τερματίση τον πόλεμο στην πλέον ευνοϊκή για τους αντιπάλους καμπή. Τη στιγμή που ο υπερβολικά ανεπτυγμένος στρατός μας διέτρεχε τον κίνδυνο καταστροφής, σαν εκείνη που του επεφύλαξε αργότερα η μοίρα στη Μικρά Ασία. Οι Σέρβοι είχαν σταματήσει να υποβοηθούν με διαρκείς επιθέσεις την Ελληνική στρατιωτική ηγεσία που επέμενε, αποκλειστικά για δόξα, να ριψοκινδυνεύη σε προσπάθεια να εκπορθήση ως και την Σόφια. «Δεν ωφελεί πλέον να χύνεται αίμα και να κινδυνεύωμε σε εδάφη που δεν είναι δυνατόν να προσαρτήσουμε», ήταν ο συλλογισμός των Σέρβων. Ενεργούσαν σύμφωνα με την πραγματικότητα γιατί οι Μεγάλες Δυνάμεις που πάντοτε ισοζύγιζαν την πλάστιγα στην θυελλώδη Βαλκανική δεν θα επέτρεπαν ποτέ την ολοκληρωτική εκμηδένισι της Βουλγαρίας. Ο Ελληνικός όμως στρατός επέμενε να προχωρή. «Να δεχθούμε την ανακωχή γιατί κινδυνεύουμε και θυσιαζώμαστε χωρίς να έχουμε να κερδίσουμε τίποτα άλλο», ήταν η αντίληψις του Βενιζέλου.

Η ανακωχή επιβάλλεται

Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος όμως παρέμενε ανένδοτος. Επέμενε να συντρίψη πλήρως τον Βουλγαρικό στρατό. Δίπλα στην υπογραφή του έβαζε το σημείο Β. που κατά τους μεμυημένους δεν εσήμαινε Κωνσταντίνος Βασιλεύς αλλά ήταν μιά συντομογραφία του φιλόδοξου τίτλου Κωνσταντίνος Βουλγαροκτόνος. Κατάλαβε όμως επί τέλους εκεί πέρα από τα αιματοπότισμένα στενά της Κρέσνας, στην ορεινή και παγωμένη και το καλοκαίρι ακόμη Τζουμαγιά, τον χωρίς αποχρώντα εθνικό λόγο κίνδυνο. Τότε ετηλεγράφησε στον Βενιζέλο να ξεπεράση με πολιτικούς ελιγμούς την δύσκολη κατάστασι που άρχισε να αντιμετωπίζη ο Ελληνικός στρατός. Να επιδιώξη την ανακωχή που μέχρι τότε δεν δεχόμαστε. Οι συζητήσεις διεξήγοντο στο Βουκουρέστι αλλά οι εκεί Βούλγαροι αντιπρόσωποι επληροφορήθησαν τις αρκετά ευνοϊκές για τις στρατιωτικές τους δυνάμεις εξελίξεις και προσπαθούν να ξεφύγουν. Δεν δέχονται την ανακωχή που οι ίδιοι ζητούσαν. 'Εχουν όμως να κάνουν με τον Βενιζέλο ο οποίος καταφέρνει τους μεσολαβητές να επιβάλουν την ανακωχή. Η διπλωματική του ανωτερότης εσημείωσε έναν ακόμη θρίαμβο με ευνοϊκή λήξι του πολέμου. Ακριβώς όπως παρέσχε στην ένοπλο ισχύ του έθνους άριστες προϋποθέσεις να αποδυθή στον πόλεμο έτσι επέτυχε και τον τερματισμό κατά συμφέροντα τρόπο. Σε μιά περίπτωσι, έπαιξε ρόλο και η συγγενική σχέσις μεταξύ βασιλίσσης Σοφίας και Κάϊζερ Γουλιέλμου. Την Καβάλα την πήραμε, η Βασίλισσα Σοφία ετηλεγράφησε προς τόν Αυτοκράτορα της Γερμανίας -προς τον αδελφό της «Βίλυ»- ότι ο γαμβρός του (ο Τίνος όπως αποκαλούσαν στο στενό τους περιβάλλον τον Κωνσταντίνο) τον παρακαλούσε να φροντίση ώστε η λαμπρή αυτή πόλι του Ελληνικού Βορρά να μην παραχωρηθή στους Βουλγάρους που με τόση επιμονή διεκδικούσαν. Ο Κάϊζερ πράγματι επενέβη, με ένα τηλεγραφηματάκι από 30 λέξεις, από το Βερολίνο στο Βουκουρέστι όπου υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης.

Πολιτική νίκη

Η Βουλγαρία δεν ησύχαζε που έχασε την Θεσσαλονίκη όταν τους επρόλαβε χωρίς να το περιμένουν ο Ελληνικός Στρατός. Πρόκειται για άλλη πολιτική νίκη του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο όποιος επέμεινε και επέτυχε να καταληφθή η Θεσσαλονίκη αντί να στραφή ο στρατός μας προς την κατεύθυνσι του Μοναστηρίου για να συντρίψη τις εκεί ισχυρές Τουρκικές δυνάμεις. Η Τουρκία είχε παραιτηθή εντεύθεν της γραμμής Αίνου-Μήδειας εδαφών της στην Βαλκανική για την διανομή των οποίων προεκλήθη ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος μεταξύ των πρώην συμπολεμιστών νικητών της Τουρκίας. Η Βουλγαρία επέμενε να προσαρτήση και τα βιλαέτια Θεσσαλονίκης, Κοσσόβου και Μοναστηρίου. Ζητούσε και την Ελληνική και την Σερβική Μακεδονία. Ο Τσαρίσκος Φερδινάνδος ήθελε πάση θυσία υπό το σκήπτρον του και τις περιοχές στις οποίες περιεκλείοντο οι περιφέρειες Θεσσαλονίκης, Στρωμνίτσης, Μελενίκου, Νευροκοπίου, Σερρών, Δράμας, Καβάλας, Μοναστηρίου Γευγελής, Αχρίδος, Κρουσόβου και Περλεπέ. Στο μεγαλύτερο μέρος των εδαφών αυτών υπερείχε το ελληνικό και σερβικό στοιχείο και πέραν του γεγονότος ότι είχε καληφθή από Ελληνικές και Σερβικές δυνάμεις. Στις συνομιλίες που γινόντουσαν στοΛονδίνο για τη διανομή των εδαφών αυτών η Βουλγαρία δεν εφαίνετο διατεθειμένη να παραιτηθή από τις αξιώσεις της. Εκινείτο να τακτοποιήση το θέμα με στρατιωτικά μέτρα. Με πόλεμο - διότι η στρατιωτική της ηγεσία επίστευε πως έχει την ισχύ να επιβάλη τις θελήσεις της με τα όπλα. Η Ελληνική Κυβέρνησις αντελήφθη αμέσως την δύσκολο θέσι της χώρας μας εμπρός στη Βουλγαρική αδιαλλαξία και ισχύ. Δεν παρεσύρθη από τις διαβεβαιώσεις, ολίγων ευτυχώς και ασήμαντων, αδαών στρατιωτικών που ισχυρίζοντο πως ο στρατός θα μπορούσε και μόνος του να αντιπαραταχθή στον ισχυρότατο τότε και τριπλάσιο αριθμητικά Βουλγαρικό στρατό. Η Ελληνική πολιτική ηγεσία συμμερίστηκε τις απόψεις των ικανών στρατιωτικών όπως του ταγματάρχου τότε Ιωάννου Μεταξά που ήταν άριστος επιτελικός καθώς και του Θ. Πάγκαλου που μετρούσαν σωστά την πραγματικότητα. Με τους Βουλγάρους που τους αποκαλούσαν Πρώσσους της Βαλκανικής για τον σκληροτράχηλο, πολυάριθμο και καλά ωργανωμένο στρατό τους δεν θα τα καταφέρναμε μόνοι μας. Η πραγματικότης αυτή έκαμε τον Βενιζέλο να κινηθή προς την κατεύθυνσι της αναζητήσεως συμμάχων. Άρχισε τις διαπραγματεύσεις με την Σερβία και όπως στην πρώτη του συμμαχία εναντίον της Τουρκίας που δέχθηκε συμμετοχή χωρίς προκαταβολική εδαφική διανομή, έκαμε πάλι το αναγκαίο τόλμημα. Δέχθηκε στρατιωτική σύμπραξι Ελλάδος και Σερβίας και στην περίπτωσι ακόμη που θα επενέβαινε και η κραταιά Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία εναντίον της Σερβίας. Οι Βούλγαροι ερωτοτροπούσαν με τους Αψβούργους της Βιέννης τους οποίους και είχαν εξαπατήσει με την Βαλκανική συμμαχία εναντίον της Τουρκίας. Τότε ενεργούσαν με τις ευλογίες της Τσαρικής Ρωσίας στην οποία άλλωστε η Βουλγαρία οφείλει την δημιουργία της σαν κράτος. Τώρα με τις λαμπρές νίκες τα μυαλά των Βουλγάρων είχαν πάρει τόσο αέρα που θέλανε να αναπτύσσουν δραστηριότητα μεγάλης δυνάμεως. Ξαναπλησίασαν τους Αυστριακούς που τότε είχαν προστριβές με τους προσανατολισμένους προς τις Δυτικές Δυνάμεις Σέρβους. Με τον Α' Βαλκανικό πόλεμο το ιμπεριαλιστικό όνειρο των Αυστριακών που έφτανε μέχρι τη Θεσσαλονίκη και το Αίγαίο όχι μόνο άρχισε να σβήνη αλλά δυνάμωσε και η εχθρικά διακείμενη γειτονική Σερβία. Βρήκαν λοιπόν ευνοϊκή ατμόσφαιρα στη Βιέννη οι Βούλγαροι και προσανατολίσθησαν να χτυπήσουν ταυτοχρόνως Έλληνες και Σέρβους με την βοήθεια και την κάλυψι της Αυστροουγγαρίας.

Η Αυστροουγγαρία

Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος βρέθηκαν σε πραγματικά δύσκολη θέσι εμπρός στην Βουλγαρική αδιαλλαξία. Τρόμαζαν τις περιπλοκές που ενεδέχετο να δημιουργήση μια συμμαχία Ελλάδος και Σερβίας έναντι παντός τρίτου, περιλαμβανομένης και μιας μεγάλης δυνάμεως όπως ήτο η Αυστροουγγαρία.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΡΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΜΑΞΑ ΕΜΠΡΟΣ ΑΠΟ ΑΝΑΠΗΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Τελικά δέχθηκαν να υπογράψουν την συμμαχία. Προσκείμενοι προς τον Βενιζέλο τονίζουν ότι ο Έλλην Πρωθυπουργός πήρε την ιστορική αυτή απόφασι αφού έκαμε τον εξής συλλογισμό: «Η Αυστροουγγαρία δεν πρόκειται να τολμήση επέμβασι εναντίον της Σερβίας. Γνωρίζει πως στην περίπτωσι αυτή θα επενέβαιναν αμέσως οι Ρώσοι που αντιτίθενται στην επέκτασί της προς την Βαλκανική και το Αιγαίο.

ΣΥΣΣΩΜΗ Η ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΣΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟ ΝΕΟ ΦΑΛΗΡΟ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΟΔΕΧΘΗ ΤΟΝ ΝΙΚΗΤΗ ΒΑΣΙΛΕΑ. ΑΠΟ ΤΑ ΔΕΞΙΑ ΜΕ ΤΑ ΛΕΥΚΑ Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΣΟΦΙΑ.

Θα επακολουθούσε τότε παγκόσμιος πόλεμος διότι υπέρ της Ρωσίας θα έσπευδαν οι Σύμμαχοι της Αγγλίας και Γαλλίας και υπέρ της Αυστροουγγαρίας η Γερμανική Αυτοκρατορία. Επομένως αν παρ' ελπίδα η Αυστροουγγαρία τολμούσε και εγενικεύετο μια παγκόσμιος σύρραξις οπωσδήποτε και χωρίς την συμμαχία της με την Σερβία, η Ελλάς θα ήταν υποχρεωμένη να βρεθή στο Δυτικό-Ρωσικό στρατόπεδο».

Βουλγαρικά στρατεύματα επιστρέφουν στην βουλγαρική πρωτεύουσα.

Ο Βασιλεύς Κιονσταντίνος λέγεται πως σκέφθηκε κατά διαφορετικό τρόπο όταν έδωσε την συγκατάθεσί του για την Ελληνο-Σερβική συμμαχία. Έχει γραφή πως είπε ο Βασιλεύς: «Ο Θεός να δώση να μη χρειασθή να πολεμηθούμε εναντίον της Αυστροουγγαρίας». Μερικοί προχωρούν ακόμη περισσότερο και σημειώνουν ότι ο Κωνσταντίνος άφησε σαφώς να υπονοηθή ότι αν παραστή τέτοια ανάγκη, απλούστατα, δεν θα πολεμήσουμε παρά το πλευρό των Σέρβων. Αναγκαστικά θα παρασπονδίσουμε.

Η σύρραξις εις την Σερβία

Το αποφασιστικό γεγονός της υπογραφής της Ελληνο - Σερβικής συνθήκης φιλίας και συμμαχίας συνετελέσθη στις 19 Μαΐου 1913. Την ιδία ημέρα στη Θεσσαλονίκη, υπεγράφη και το απαραίτητο στρατιωτικό σύμφωνο κοινής δράσεως. Η σύμπραξις αυτή ήταν η ιστορική αναγκαιότης της στιγμής που στέκει υπεράνω κάθε συλλογισμού που αποδίδεται στον Έλληνα Βασιλέα και τον Πρωθυπουργό του. Ελλάς και Σερβία δεν είχαν άλλο δρόμο να διαλέξουν. Επεβάλλετο να συμπράξουν γιατί κάθε μια μόνη της ήταν αδύνατο να αντιμετωπίση τους Βουλγάρους. Ο Βενιζέλος μάλιστα στην έντονη δραστηριότητα του να βρη τον απαραίτητο κατά της Βουλγαρικής αδιαλλαξίας σύμμαχο, είχε φθάσει μέχρι του σημείου να βολιδοσκοπήση και την Τουρκία. Οι Νεότουρκοι όμως αξίωσαν την Χίο καί την Μυτιλήνη για αντάλλαγμα, πράγμα που δεν ήταν δυνατόν να γίνη δεκτό.

Οι επιχειρήσεις

Πολεμικές επιχειρήσεις, σωστές πολύνεκρες επιχειρήσεις μάλιστα και όχι μικροσυγκρούσεις, είχαν αρχίσει σαράντα μέρες πριν από την κήρυξι του πολέμου: Τέτοια ήταν μιά επίθεσις σημαντικών Βουλγάρικων δυνάμεων στο Παγγαίο, από τις 8 Μαΐου 1913. Μιά στρατηγική επίθεσις με αποτέλεσμα την απώθησι των ελληνικών μονάδων και την δημιουργία της εντυπώσεως ότι άρχισε κιόλας ο πόλεμος.

Ο βασιλεύς Φερδινάνδος και το επιτελείο του μπαίνουν στή Σόφια, κρατώντας λουλούδια που τους προσεφέρθησαν.

Ακολουθούν άλλα όμοια σοβαρά επεισόδια, στη Νιγρίτα. Όμοιες προκλητικές ενέργειες και στον σερβικό τομέα, συντελούν στην επίσπευσι των ελληνοσερβικών διαπραγματεύσεων και στην υπογραφή της συνθήκης συμμαχίας. Όλα είναι μυστικά, αλλά οι Βούλγαροι υποπτεύονται την έναρξι διαπραγματεύσεων. Και για να προλάβουν, τον ακήρυκτο πόλεμο, από τις 17 Ιουνίου! Με κύριο πρώτο στρατηγικό σκοπό τους, τον διαχωρισμό των Ελλήνων από τους Σέρβους. Με επιτυχία μάλιστα, στην πρώτη-πρώτη φάσι. Καταλαμβάνουν την Γευγελή, με διακοπή της επικοινωνίας των δύο στρατών. Έχουν επιτυχίες κατά των Σέρβων και βορειότερα, στο Ιστίπ. Αλλά εδώ τερματίζονται και οι επιτυχίες τους. Τα γενικά στρατηγεία των δύο συμμάχων (μαζί με τους Σέρβους και Μαυροβούνιοι) εξαπολύουν την γενική επίθεσί τους, από τις 18 Ιουνίου.

Η Θεσσαλονίκη

Για τον ελληνικό στρατό επιβάλλεται - πριν από την έναρξη προελάσεω - η εκκαθάρισις της Θεσσαλονίκης από τους «θρονιασμένους» εκεί Βουλγάρους. Δεν είναι πολλοί, μόνο 1.500. Αλλά η παρουσία τους εκεί «στην καρδιά» αποτελεί σοβαρώτατο κίνδυνο. Την εκκαθάρισι την αναλαμβάνουν δυνάμεις στρατιωτικές και η Κρητική Χωροφυλακή. Τερματίζεται σε λίγες ώρες. Όταν φθάνη ο Βασιλεύς - Αρχιστράτηγος, μπορεί να επιδοθή απερίσπαστος εις το έργον του. Με την μεγάλη επίθεσι, πρώτα στην ωχυρωμένη βουλγαρική γραμμή: Καλλίνοβου - Κιλκίς - Λαχανά.

Η μάχη του Κιλκίς

Είναι η πολύνεκρη και πασίγνωστη μάχη τους Κιλκίς, πού κρατάει τέσσερις μέρες. Οι Βούλγαροι - με τον αέρα των Πρώσσων της Ανατολής όπως τους ονομάζουν πολλοί Ευρωπαίοι - αμύνονται αποφασιστικά στην αρχή, λυσσαλέα μετά τις πρώτες ελληνικές επιτυχίες. Τα αλλεπάληλα προκλητικά επεισόδια, έχουν φανατίσει σε αφάνταστο βαθμό τον Έλληνα στρατιώτη κατά του «αφιλότιμου του σύμμαχου». Ορμητικές επιθέσεις ακολουθούν η μιά την άλλη. Οι αμυνόμενοι, στο τέλος εγκαταλείπουν τα χαρακώματα τους, υποχωρούν, φεύγουν, άτακτος φυγή… Στις 26 Ιουνίου ελληνικά τάγματα μπαίνουν στο Σιδηρόκαστρο, την επομένη οι Σέρρες είναι ελεύθερη πόλις. Στις 28 έρχεται η σειρά της Δράμας. Και οι συμπαρατεταγμένες μεραρχίες προχωρούν προς βορράν. Και οι Βούλγαροι φεύγουν, όλο φεύγουν, αφήνοντας πίσω τους καπνούς, ερείπια καί σφαγιασμένους άμαχους. Ακόμη καί ρωσικές εφημερίδες δημοσιεύουν φωτογραφίες φρίκης, με αφορισμούς κατά των σφαγέων χριστιανών, (στο μαρτυρικό Δοξάτο και παντού αλλού) Σέρρες, Δράμα είναι πιά ελληνικές. Αλλά και η Καβάλα, με συνδυασμένες αποβατικές επιχειρήσεις (μία απεσπασμένη μεραρχία και ο στόλος Και η Αλεξανδρούπολις (Δεδέ-Αγάτς, δηλαδή «μεμονωμένο δένδρο») απελευθερώνουν την Ξάνθη (13 Ιουλίου) και την Κομοτηνή (την Γκιουμουλτζίνα τότε) στίς 16. Οι κύριες δυνάμεις, οι συμπαρατεταγμένες μεραρχίες όλο προχωρούν προς βορράν, προς την Σόφια. Στις 10 Ιουλίου με ηρωϊκούς - και πάντα πολύνεκρους - αγώνες, εκπορθούνται τα θεωρούμενα απόρθητα στενά της Κρέσνας. Και συνεχίζεται η προώθησις με μάχες επάνω στα παλιά (προπολεμικά) σύνορα, στη Τζουμαγιά και στο Πέτσοβο. Εδώ, με την χαλάρωσι της σερβικής επιθετικότητος που φθάνει ως την αδράνεια, η ελληνική επίθεσις περνάει μιά πραγματικά δραματική φάσι. Γι' αυτήν γράφουμε σε άλλο σημείο (όπως και στο προηγούμενο τεύχος). Εκεί επάνω πάντως, στη Τζουμαγιά, η ανακωχή βρίσκει ακλόνητες και νικηφόρες τις μεραρχίες της ελληνικής στρατιάς...

Οι δυνάμεις και οι απώλειες των εμπόλεμων

ΕΛΛΑΣ: 8 Μεραρχίες και περί το τέλος 9 - Πεζοί 100.000 - Ιππείς 1.000 - Πυροβόλα 180 - Αρχηγός Στρατού: Βασιλεύς Κωνσταντίνος - Επιτελάρχης: αντισυνταγματάρχης Δούσμανης. Ελληνικές Μεραρχίες: Ι υπό τον ύποστράτηγον Μανουσογιαννάκην - II υπό τόν ύποστράτηγον Καλλάρην - III υπό τον ύποστράτηγον Δαμιανόν - ΙΙΙΙ υπό τόν ύποστράτηγον Μοσχόπουλον - V υπό τόν συνταγματάρχην Γεννάδην - VI υπό τόν συνταγματάρχην Δελαγραμμάτικαν - VII υπό τον συνταγματάρχην Σωτήλην - Χ υπό τόν συνταγματάρχην Παρασκευόπουλον. Οι απώλειες των Ελλήνων στον Β' Βαλκανικό Πόλεμο ήταν: 21.861 εκτός μάχης εκ των οποίων: Αξιωματικοί νεκροί 166 και τραυματίες 429. Οπλίτες νεκροί 2.397 και τραυματίες 18.872. Στον Α' Βαλκανικό πόλεμο οι απώλειες ήσαν μεγαλύτερες: Εκτός μάχης 28.671 εκ των οποίων: Αξιωματικοί νεκροί 138 καί τραυματίες 189. Οπλίτες νεκροί 5.031 καί τραυματίες 23.313. Ο μεγάλος αναλογικά αριθμός των απωλειών αξιωματικών κατά τον Ελληνο-Βουλγαρικό πόλεμο οφείλεται στη σκληρότητα των μαχών στις οποίες οι αξιωματικοί εμάχοντο στην πρώτη γραμμή. Μετά την μάχη του Κιλκίς ο αρχιστράτηγος Βασιλεύς Κωνσταντίνος, εξέδωκε αυστηρή διαταγή ώστε οι αξιωματικοί να μάχωνται χωρίς τα διακριτικά του βαθμού των. Ο Ελληνικός Στρατός συνέλαβε 5.300 Βουλγάρους αιχμαλώτους και περιήλθαν εις χείρας του τα εξής λάφυρα: Πυροβόλα 84 - Προόλκαια 215 - Πολυβόλα 9 - Τυφέκια 17.900 - Βλήματα πυροβολικού 7.910 και γεμίσματα 589 - Φυσίγγια 1.200.000 - Αεροπλάνον 1 - Αυτοκίνητα 2 - Άμαξαι 450 - Άφθονο υγειονομικό υλικό. ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: 15 Μεραρχίες - Πεζοί 350.000 - Ιππείς 5.000 - Πυροβόλα 720 - Αρχηγός Στρατού Βασιλεύς Φερδινάνδος, και βοηθός ο στρατηγός Ράτκο Δημήτριεφ. Απώλειες στον Β' Βαλκανικό πόλεμο: Εκτός μάχης 83.000 μεγαλύτερες από τον Α' Βαλκανικό πόλεμο πού ετέθησαν εκτός μάχης 73.000. ΣΕΡΒΙΑ: 10 Μεραρχίες και μια Μεραρχία Μαυροβουνίων - Πεζοί 260.000 - Ιππείς 3.000 - Πυροβόλα 500 - Αρχηγός Στρατού βασιλεύς Πέτρος - Επιτελάρχης Βοεβόδας Πούτνικ. Απώλειες κατά τον Β' Βαλκανικό πόλεμο: 41.000 εκτός μάχης. Επίσης μεγαλύτερες από τον Α' Βαλκανικό πόλεμο πού ετέθησαν 30.000 εκτός μάχης. ΜΑΥΡΟΒΟΥΝΙΟ: 10.000 εκτός μάχης στον Α' Πόλεμο και 4.200 στον Β' πού συνεπολέμησε με τους Σέρβους.

Ο Βενιζέλος σπεύδει σαν σίφουνας στο παλάτι - Πόλεμος εν όψει!

Αθήναι 30 Ιουνίου 1913 - Σήμερα το πρωί στις 11.30 ο κ. Βενιζέλος βγαίνει σαν σίφουνας από το Υπουργείο Στρατιωτικών, ανεβαίνει στην άμαξά του και σπεύδει στο Παλάτι. Ο Πρόεδρος δεν είναι ήρεμος και προσηνής όπως πάντα, αλλά εξαιρετικά κουρασμένος. Ανεβαίνω στο γραφείο του να μάθω νέα. Οι Βούλγαροι επετέθησαν αιφνιδίως, σήμερα το πρωί στις 6 κατά μήκος όλης της ελληνικής γραμμής από την Γευγελή έως τις Ελευθερές και κατέλαβον πολλά σημεία. Επικρατεί σύγχυσις! Οι Έλληνες υπεχώρησαν και δύο λόχοι τους έχουν κυκλωθεί στις Ελευθερές. Σιγά-σιγά όμως οι Έλληνες αντιλαμβάνονται ότι η υποχώρησις σ' ένα τόσο μεγάλο μέτωπο 100 χιλιομέτρων αποδεικνύει ότι η σύρραξις ήταν πρωτοβουλία και απόφασις των Βουλγάρων, πράγμα χρήσιμο για την κοινή γνώμη της Ευρώπης. Το μεσημέρι ο Πρόεδρος επανέρχεται από το Παλάτι. Μαθαίνω ότι ο βασιλεύς αναχωρεί στις 5 το απόγευμα για την Θεσσαλονίκη όπου αναλαμβάνει την διοίκησι του στρατού.

- Την ωρα αυτήν, μου λέει ο πρόεδρος, δεν θέλω να προφέρω την λέξι «πόλεμος». Έκανα ό,τι μπόρεσα γιά να τον αποφύγω, αλλά πολύ φοβούμαι ότι βρισκόμεθα προ γεγονότων αναλόγων με αυτά της Νιγρίτας και του Παγγαίου όταν οι Βούλγαροι έδοκίμασαν αιφνίδιους να καταλάβουν υψώματα στρατηγικής σημασίας. Στις 9 το βράδυ με κατάπληξι πληροφορούμεθα ότι ο πρέσβυς της Βουλγαρίας στην Αθήνα Χατζή-Μίστσεφ διεμαρτυρήθη εντόνως στην ελληνική κυβέρνησι για την άδικη επίθεσι εναντίον των βουλγαρικών στρατευμάτων! Τα μεσάνυχτα πηγαίνω στην Κηφισιά στο σπίτι του κ. Βασιλόπουλου διοικητού της Τραπέζης Ανατολής που διακρίνεται για την ευγενική φιλοξενία του και ύστερα συναντώ στο ξενοδοχείο τον κ. Κύρου διευθυντή της κυβερνητικής εφημερίδος «Εστία». Βρίσκω πολύ κόσμο συγκεντρωμένο που θέλει να μάθη τί έγινε με τους 1.300 Βουλγάρους στρατιώτες που βρίσκονται στην Θεσσαλονίκη. Ύστερα από ένα τηλεφώνημα ο κ. Κύρου μας αναγγέλλει τά νέα:

- Ο βασιλεύς έφυγε στις 5 για την Θεσσαλονίκη.

Ο στρατηγός Χεσάπτσιεφ εκπρόσωπος της βουλγαρικής κυβερνήσεως στο ελληνικό αρχηγείο της Θεσσαλονίκης έφυγε το απόγευμα. Προηγουμένως έστειλε επιστολή στον διοικητή του ελληνικού αρχηγείου, στρατηγό Καλάρη, λέγοντας ότι φεύγει από την Θεσσαλονίκη σε άδεια! Όσο για τους Βουλγάρους στρατιώτες της Θεσσαλονίκης δεν ήθελαν να παραδοθούν, ένα μέρος αφωπλίσθη και το άλλο αιχμαλωτίσθη, περίπου 1.208 άνδρες.

Τρίτη 1η Ιουλίου

Χθες βράδυ ο πρέσβυς της Βουλγαρίας Χατζή-Μίτστσεφ, και ο πρόξενος κ. Στεπάνωφ δημιούργησαν σοβαρό επεισόδιο στο εστιατόριον «Αβέρωφ» όπου συνήθως γευματίζουν. Μόλις ο ιδιοκτήτης τους είδε να μπαίνουν τους είπε:

- Σας ετοίμασα ένα ιδιαίτερο τραπέζι.

- Για ποιο λόγο;

- Γιατί... ξέρετε... όπως είναι τα πνεύματα απόψε...

- Όχι, θα φάμε στην κεντρική αίθουσα κι' ας κοπιάσουν όσοι δυσαρεστηθούν, είπε ο πρέσβυς με δυνατή φωνή για ν' ακουσθή από όλους.

Στην αίθουσα ο κόσμος αδιαφόρησε. Γευμάτισα με τον στρατηγό Εϋντού - που τρέφει μεγάλη εμπιστοσύνη στον ελληνικό στρατό, τον οποίο έχει εκπαιδεύσει.

- Ο ελληνικός στόλος, μου είπε, θα αποκλείση την Καβάλα και το Δεδέ-Αγάτς (Αλεξανδρούπολι), τα δύο μοναδικά λιμάνια από τα οποία ο βουλγαρικός στρατός μπορεί ν' ανεφοδιαστεί δια θαλάσσης από τις μεσογειακές χώρες. Αν κλείσουν τα δύο αυτά λιμάνια θα πρέπει να μεταφέρουν όλα τους τα εφόδια με την σιδηροδρομική γραμμή Αδριανουπόλεως καί μόνον από την Βουλγαρία. Δεν θα μπορέση όμως ποτέ μια σιδηροδρομική γραμμή τόσων εκατοντάδων χιλιομέτρων να μεταφέρη 800 τόννους και να θρέψη 300.000 άνδρες κάθε μέρα. Οι Έλληνες όμως έχουν στην Θεσσαλονίκη τρόφιμα για δυο μήνες, καλούς δρόμους, φορτηγά αυτοκίνητα κι' ένα σωρό άλλες ευκολίες. Στις 6 το απόγευμα μαθαίνομε ότι μία μεγάλη μάχη διεξήχθη μεταξύ Σέρβων καί Βούλγαρων στο Ιστίπ. Τρέχω στο Υπουργείο Στρατιωτικών να ιδώ τον κ. Βενιζέλο και βλέπω τον πρεσβευτή της Ρωσίας νά βγαίνη από το γραφείο του συνοφρυωμένος. Ο κ. Βενιζέλος μου λέει: «Σήμερα το πρωί ο πρεσβευτής της Ρωσίας μου είπε ότι ο κ. Ντάνεφ της Βουλγαρίας δέχεται να πάη στην Πετρούπολι κι ότι η κυβέρνησις του Τσάρου με προσκαλεί να πάω κι εγώ. Ομολογώ ότι χαμογέλασα για την πρότασι που έρχεται σε τέτοια στιγμή. Δέχομαι, του είπα, υπό τους εξής όρους:

Να καταδικάση επισήμως η Βουλγαρία τις τελευταίες ενέργειες του στρατού της.

Ν' αποσύρη όλο της τον στρατό πέραν της γραμμής των συνόρων που καθωρίσθησαν στην συμφωνία που υπεγράφη από τον συνταγματάρχη Δούσμανη και τον στρατηγό Ιβάνωφ.

Να δεχθή επισήμως την υποχρεωτική διαδικασία για τις τέσσερις χώρες και για όλα τα προβλήματα ουύ αφοροΰν την διανομή εδαφών.

Να πραγματοποιηθούν οι τρεις πρώτοι όροι πριν έλθουν εις επαφάς ο Έλλην με τον Βούλγαρο πληρεξούσιο.

Είπα - συνέχισε ο Βενιζέλος - στον πρεσβευτή της Ρωσίας ότι αυτούς τους τέσσερις όρους πρότεινα εγώ προσωπικώς, αλλά δεν θα μπορούσα να δώσω επίσημη απάντησι πριν τις 7 το βράδυ αφού θα είχα τη γνώμη του βασιλέως και του υπουργικού συμβουλίου. Τηλεγράφησα αμέσως στον βασιλέα που ενέκρινε τις αποφάσεις μου. Το ίδιο έκανε και το υπουργικό συμβούλιο. Μόλις προ ολίγου ενεκοίνωσα επισήμως στον πρεσβευτή της Ρωσίας τους όρους αποδοχής. Δεν χρειάζεται να προσθέσω ότι δεν πιστεύω στην επιτυχία της προτάσεως μου».

Η κατάληψις του Κιλκίς

Ο πόλεμος έχει κηρυχθή μεταξύ των χθεσινών συμμάχων και της Τουρκίας και κάθε διπλωματική επαφή έχει ανασταλή. Ευθύς εξ' αρχής οι Βούλγαροι αντιμετώπισαν τους Έλληνας καί τους Σέρβους ενώ προς βορράν των συνόρων τους απειλούνται από τις ρουμανικές δυνάμεις που επιστρατεύθηκαν εσπευσμένως και προς τα νότιο-ανατολικά τηςς Θράκης από τον τουρκικό στρατό.

ΟΙ ΣΕΡΡΕΣ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΣΑΡΙΚΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΠΟΧΩΡΗΣΙ ΤΟΥ

Τα επιθετικά σχέδια των Βουλγάρων απεκαλύφθησαν από διάφορα έγγραφα που βρέθηκαν στα χέρια αιχμαλωτισθέντων αξιωματικών. Το σχέδιο μιας γενικής επιθέσεως είχε σκοπό ν' αποκόψη την επικοινωνία μεταξύ Σέρβων καί Ελλήνων για να επιτευχθή η κατάληψις της Θεσσαλονίκης. Οι διαταγές προήρχοντο από το βουλγαρικό αρχηγείο των ενόπλων δυνάμεων ενώ ο βασιλεύς Φερδινάνδος και ο πρόεδρος της Βουλής Ντάνεφ υποτίθεται ότι τις αγνοούσαν. Για τον λόγο αυτόν απήλλαξαν των καθηκόντων του τον στρατάρχη Σαβώφ και τον αντικατέστησαν με τον στρατηγό Ράντκο Ντιμίτριεφ κάνοντας ταυτοχρόνως προσπάθειες να σταματήσουν τις εχθροπραξίες.

Το Δοξάτο αφού πέρασε από μέσα ο στρατός του Φερδινάνδου.

Στα ελληνικά σύνορα ένα μέρος των δυνάμεων του στρατηγού Ιβάνωφ είχε προωθηθή ως την Μπάλτζα, 25 χιλιόμετρα βορείως της Θεσσαλονίκης ενώ μία μεραρχία κατελάμβανε τον σημαντικό σιδηροδρομικό κόμβο της Γευγελής. Προς νότον η αριστερή πτέρυγα των Βουλγάρων κατελάμβανε το δυτικό Παγγαίο και την πόλι Νιγρίτα. Αυτές όμως ήσαν οι τελευταίες επιτυχίες των Βουλγάρων. Αμέσως διατάχθηκε γενική προέλασις του ελληνικού στρατού υπό την αρχιστρατηγία του βασιλέως Κωνσταντίνου και στις 19-21 Ιουνίου έλαβε χώραν η λυσσώδης, στήθος προς στήθος, μάχη στην γραμμή Κιλκίς-Λαχανά που απώθησε τους Βουλγάρους προς την Δοϊράνη και τις Σέρρες. Στις 23 Ιουνίου νέα σφοδρή μάχη τους εξετόπισε κι από εκεί.

Έλληνες κάτοικοι του Δοξάτου κρεουργημένοι.

(Ο Γάλλος πολεμικός ανταποκριτής του «Χρόνου» των Παρισίων Ζαν Λεν που ακολούθησε βήμα προς βήμα τον ελληνικό στρατό στις επιχειρήσεις του κατά των Βουλγάρων έστειλε στην εφημερίδα του, το κατωτέρω ζωντανό ρεπορτάζ από την γραμμή των επιχειρήσεων:).

Παρασκευή 4 Ιουλίου

Σήμερα στις 7 το πρωί φεύγω με άλογο συνοδευόμενος από δύο στρατιώτες κι έναν οδηγό για το Γενί-Μαχαλά όπου πρέπει να βρίσκεται ή 2α μεραρχία καί το αρχηγείο του στρατηγού : Καλάρη. Από μακρυά διακρίνομε το Κιλκίς στους πρόποδες του λόφου. Καθώς πλησιάζομε, βλέπομε καθαρά τη έπίθεσι του πεζικού προς νότον της πόλεως. Το στεγνό έδαφος ανηφορίζει ελαφρά προς τις βουλγαρικές θέσεις. Πάνω στην πιό απότομη πλαγιά βλέπω μιά ανθρώπινη μάζα. Είναι οι εφεδρείες. Εμπρός από τις εχθρικές θέσεις δύο πυκνές γραμμές πεζικού προχωρούν. Αριστερώτερα, δηλαδή προς δυσμάς, πίσω από μια κορυφή, διακρίνω τα κανόνια. Τα σράπνελ πέφτουν παντού. Οι στρατιώτες πληγώνονται αλλά οι συνάδελφοι τους εξακολουθούν να προχωρούν. Ανεβαίνω σε μιά νέα κορυφή απ' όπου βλέπω καθαρά τις βουλγαρικές θέσεις με τα χαρακώματα τους, αλλά το πυροβολικό τους είναι αθέατο. Επί τέλους μιά γραμμή πεζικού της 2ας μεραρχίας επιτίθεται με μία λύσσα που τίποτα δεν μπορεί να συγκρατήση. Προχωρεί κανονικά, θαυμάσια, χωρίς δισταγμούς, χωρίς λιποψυχίες. Εν τούτοις έχει τεράστιες απώλειες. Βλέπω αξιωματικούς καί στρατιώτες να πέφτουν κάθε λεπτό. Η γραμμή αραιώνει τρομακτικά αλλά κερδίζει έδαφος. Αναρριχάται στο ανηφορικό γλιστερό έδαφος. Δεν μπορεί να πυροβολήση γιατί τα πυρά της θα ήταν άσκοπα. Ο εχθρός είναι αόρατος, κρυμμένος μέσα στα χαρακώματα του. Προχωροΰν με εφ' όπλου λόγχη. Επί τέλους η ελληνική γραμμή φθάνει στα βουλγαρικά χαρακώματα. Μια φοβερή μάχη στήθος προς στήθος αρχίζει. Αλληλοσφάζονται. Οι άνδρες πέφτουν κι από τις δύο πλευρές... Ύστερα η άγρια μάχη σταματά. Εξαντλημένοι οι Βούλγαροι υποχωρούν τρέχοντας ενώ οι Έλληνες τους κυνηγούν με γυμνές λόγχες. Φεύγουν προς βορράν, χάνονται... Το Κιλκίς είναι πλέον στα χέρια των Ελλήνων. Κατεβαίνομε τότε στο Γενί-Μαχαλά με δυσκολία γιατί ο οδηγός δεν γνωρίζει τον δρόμο. Από το μέρος του Σαρίκοϋ μεγάλες σειρές πληγωμένων προχωρούν προς το νοσοκομείο της 2ας μεραρχίας. Είναι σχεδόν χίλιοι πληγωμένοι, άλλοι με φοβερές πληγές που έγιναν από λόγχη, άλλοι με μικρότερες που έγιναν από σφαίρες. Οι πληγωμένοι από τις βουλγαρικές σφαίρες υποφέρουν τρομερά γιατί αυτές οι σφαίρες ντούμ-ντούμ σχίζουν τις σάρκες καί θρυμματίζουν τα κόκκαλα. Το αίμα τρέχει άφθονο, κόκκινα πανιά και γάζες γεμίζουν τον χώρο τών πληγωμένων. Παρά τους πόνους, μερικοί έχουν τον ηρωϊσμό να τραγουδούν!

Πριν τη σύρραξι του 1913. Έλλην και Βούλγαρος σκοπός στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Σε λίγο οι δύο στρατιώτες θα τεθούν αντιμέτωποι.

Η χθεσινή και σημερινή μάχη ήταν αιματηρότατες. Η 2α μεραρχία μόνον, αριθμεί 1.200 πληγωμένους και 500 νεκρούς. Είκοσι οκτώ αξιωματικοί εκ των οποίων τρεις συνταγματάρχαι είναι εκτός μάχης γιατί όπως πάντα, σύμφωνα με τις ωραίες παραδόσεις του ελληνικού στρατού, οι αξιωματικοί βαδίζουν επικεφαλής.

Ο στρατηγός Χεσάπτσιεφ και το επιτελείον του εις την Θεσσαλονίκην ολίγον προ της ενάρξεως του Ελληνοβουλγαρικού πολέμου.

Υπάρχουν αξιωματικοί, όπως ο υπολοχαγός Μαρκαντωνάκης, που εσφάγησαν άτιμα από τους Βουλγάρους ενώ ήσαν πεσμένοι στο έδαφος πληγωμένοι. Αλλά το πιό απροσδόκητο γεγονός είναι ότι οι τραυματιοφορείς είναι… Τούρκοι χωρικοί που προσεφέρθησαν μόνοι τους να βοηθήσουν. Τόση είναι η χαρά τους που βλέπουν τους Βουλγάρους που κατέκαψαν τα χωριά τους, να φεύγουν. Πρέπει όμως να ιδώ από κοντά το Κιλκίς. Ανεβαίνω τις ήσυχες τώρα πλαγιές απ' όπου πέρασε το πρωί ο ελληνικός στρατός. Φθάνω στα πρώτα εχθρικά χαρακώματα. Είναι θαυμάσια τοποθετημένα για να σχηματίζουν ένα τέλειον πεδίον βολής. Είχαν εφαρμόσει, χάρις στους Γερμανούς εμπειρογνώμονες, όλους τους κανόνες της στρατιωτικής τέχνης αλλά τώρα όλα αυτά τα οχυρωματικά έργα σκεπάζονται από πτώματα, εκατοντάδες πτώματα, και πέρα από τα χαρακώματα. Το Κιλκίς καίγεται. Ένα-ένα τα ξύλινα σπίτια που τα έχει στεγνώσει ο καλοκαιρινός καύσων αρπάζουν φωτιά. Οι στέγες γκρεμίζονται, τα πυρομαχικά εκρήγνυται. Το Κιλκίς υπήρξε φωλιά κομιτατζήδων και ήταν πάντοτε καλά εφοδιασμένο σε βόμβες και πολεμεφόδια.

Η νίκη στην Δοϊράνη

Η Δοϊράνη κατελήφθη. Το άκρον αριστερόν του ελληνικού στρατού έχει νικήσει όπως νίκησε η δεξιά πτέρυγα και το κέντρον. Φεύγοντας οι Βούλγαροι άφησαν δέκα κανόνια των 87 χιλιοστών, πολλά πολεμεφόδια και τρόφιμα, αλεύρι, γαλέττα, ρύζι, φασόλια, ζάχαρι και φορβές. Η νίκη φαίνεται πολύ φυσική στους στρατιώτες.

Ωστόσο πρέπει να σημειώσω ότι δεν ήταν καθόλου εύκολη κι ότι ο νέος αυτός θρίαμβος τοποθετεί τον βασιλέα-αρχιστράτηγο και το επιτελείο του σε ίση μοίρα με τους μεγαλύτερους στρατηγούς της Ευρώπης, όπως και τον Έλληνα αξιωματικό και φαντάρο καθιστά εφάμιλλο των ανδρών των καλυτέρων συγχρόνων στρατών. Η νίκη της Δοϊράνης είναι αποφασιστικής σημασίας όχι μόνον για τους Έλληνες αλλά και για τους Σέρβους. Οι Βούλγαροι είχαν κάνει την Δοϊράνη κέντρον ανεφοδιασμού όλου τους του στρατού προβλέποντας ότι ο ελληνικός στόλος θα απέκλειε το Δεδε-Αγάτς (Αλεξανδρούπολι) και θα καθιστούσε το λιμάνι άχρηστο γι' αυτούς.

Ένα πορτραίτο του Έλληνος φαντάρου

Ποιό είναι το μυστικό της αντοχής του Έλληνα φαντάρου; Η λιτότητα και η εγκράτεια του. Πρώτον, δεν πίνει ποτέ ποτό. Το οινόπνευμα του προκαλεί απέχθεια. Είναι γερός στο κορμί και στο πνεύμα. Το ηθικό του είναι ακέραιο, ο ενθουσιασμός του απερίγραπτος. Είναι προικισμένος με εξυπνάδα και ευστροφία γι' αυτό κι η προέλασίς του είναι κεραυνοβόλος και επιτυχής. Και μιά άλλη χαρακτηριστική παρατήρησις: Είδα ότι οι Βούλγαροι είχαν παντοΰ τελειότατα οχυρωματικά έργα.

Κι όμως οι Έλληνες κατέλαβαν έξ εφόδου όλες τις θέσεις χωρίς να κάνουν καμμιά οχυρωματική εργασία, εκμεταλλευόμενοι μόνον το έδαφος. Η ορμή λοιπόν υπερίσχυσε του οχυρώματος. Και αυτό πάντοτε θα συμβαίνη όταν ο επιτιθέμενος είναι έξυπνος και ευέλικτος. Αν όμως είναι βαρύς και οι κινήσεις είναι αργές και μαζικές τότε γρήγορα θα κουρασθή και θα νικηθή.

Oι μαρτυρικές πόλεις - 16 Ιουλίου

Χθες για πρώτη φορά στη ζωή μου ένοιωσα το νόημα της λέξεως φρίκη. Επισκεφθήκαμε το Δεμίρ-Χισάρ (Σιδηρόκαστρο) και τις Σέρρες, τις δύο άτυχες πόλεις που εσάρωσε η βουλγαρική μάστιξ. Ο καιρός είναι βαρύς, ο ήλιος αμείλικτος και η ατμόσφαιρα γκρίζα πένθιμη. Το Δεμίρ-Χισάρ είναι μικρή γραφική πόλις στους πρόποδες ενός. Τα σπίτια είναι κλειστά, στους δρόμους ο κόσμος λιγοστός. Στα μάτια όλων είναι ζωγραφισμένη η φρίκη.

- Τα δύο αδέλφια μου 22 και 25 χρόνων σφάχτηκαν μας λέει ο ένας.

- Ο πατέρας μου, η μητέρα μου και η αδελφή μου, λέει ένας άλλος.

Ο Κωνσταντίνος και το επιτελείο του στο Λιβούνοβο, κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων.

Λέγοντας «η αδελφή μου», ο δυστυχής χαμηλώνει τα μάτια. Το χέρι του περνά στο πρόσωπο του γρήγορο και θυμωμένο για να σκουπίση κλεφτά ένα δάκρυ. Γιατί η όμορφη δεκαπεντάχρονη κοπελλίτσα για την οποία ο μεγάλος αδελφός δούλευε σκληρά και πού η μάνα ονειρευόταν ν' αποκαταστήση, πέθανε ατιμασμένη. Ο άνδρας σφίγγει το όπλο του. Εκδίκησι, αυτός θα είναι στο έξης ο σκοπός της ζωής του. Όταν η ελληνική επίθεσις εκδηλώθηκε ορμητική και οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, παρέμεινε μέσα στην πόλι ένα απόσπασμα υπό τας διαταγάς ενός υπολοχαγού του πεζικού.

Ο δημοσιογράφος Ζαν Λεν παρατηρεί οτι ο βασιλεύς των Ελλήνων …ψειρίζεται όπως και οι άλλοι πρίγκιπες και στρατιωτικοί.

Αυτοί, διέτρεξαν την πόλι και διέταξαν τους κατοίκους να συγκεντρωθούν στην πλατεία. Σε λίγο ένα θλιβερό κοπάδι σχηματίστηκε που οι στρατιώτες του Τσάρου Φερδινάνδου σπρώχνουν με βρισιές, χτυπήματα υποκοπανίου γέλοια μεθυσμένων προς το βουλγαρικό σχολείο. Στην αυλή βρίσκονται τώρα συγκεντρωμένοι 150 άνθρωποι ανυπεράσπιστοι έχοντας ώς μόνον όπλο την ακλόνητη πίστι τους στον Θεό και στην ελληνική πατρίδα. Είναι εκεί ο μητροπολίτης, ιερείς, προύχοντες και ο λαός. Οι στρατιώτες του Φερδινάνδου έχουν την λόγχη γυμνή περιμένοντας το πρόσταγμα του αξιωματικού τους που ίσως, όταν έκανε τις σπουδές του στο Παρίσι ή στο Βερολίνο, να ήταν ένας σπουδαίος χορευτής, γεμάτος φιλοφρονήσεις προς τις κυρίες στα σαλόνια.

Υποδοχή τον Κωνσταντίνου στην Καβάλα άπό τον Μητροπολίτη και τους κατοίκους της πόλεως.

Ο αξιωματικός σηκώνει το χέρι και τα κτήνη πέφτουν πάνω στη λεία τους. Αρπάζουν πρώτα τον μητροπολίτη. Μ' ένα χτύπημα της λόγχης του κόβουν τα γένεια μαζί με το σαγόνι. Μ' ένα άλλο του βγάζουν τα μάτια κι ύστερα του καρφώνουν το όπλο στην καρδιά. Η βουλγαρική μπαγιονέτα τρυπάει και κόβει χωρίς να σταματά, χέρια, πόδια, κεφάλια, σωριάζονται άμορφα. Πόσο γενναίοι είναι οι στρατιώτες του Φερδινάνδου αυτοί οι «Πρώσσοι των Βαλκανίων», όπως πολύ σωστά τους ονομάζουν...

ΣΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ - 16 Ιουλίου

Οι τοίχοι των σπιτιών είναι μαυρισμένοι από τη φωτιά, τα σίδερα είναι λυγισμένα, οι καπνοί υψώνονται ακόμα πάνω από τα χαλάσματα. Οι Έλληνες που κυκλοφορούν στους δρόμους είναι συντετριμμένοι.

- Οι Βούλγαροι μας τα πήραν όλα, λένε και μας έκαψαν τα σπίτια μας. Δεν έχομε παρά μόνον τα ρούχα που φοράμε. Τί θ' απογίνομε;

Υπολογίζονται σε 20.000 οι άστεγοι. Διακόσιοι προύχοντες, ιερείς και λαός σφαγιάστηκαν αφού υπέστησαν μαρτύρια. Την περασμένη Παρασκευή το πρωί ένα μικτό απόσπασμα πεζικού-ιππικού και πυροβολικού των Βουλγάρων άρχισε να βομβαρδίζη τον άμαχο πληθυσμό των Σερρών. Αφού κατέστρεψαν την πόλι, οι «γενναίοι» αυτοί άνδρες μπήκαν μέσα και έσφαξαν τον πληθυσμό. Ως και ο υποπρόξενος της Αυστρίας μαζί με την οικογένεια του εσύρθησαν στα βουνά και γλύτωσαν μόνον αφού πλήρωσαν λύτρα 300 τουρκικές λίρες. Σήμερα στην πόλι αυτή που οι Βούλγαροι είχαν καταλάβει τον Νοέμβριο του 1912, όλες οι γυναίκες φορούν μαύρα. Όλες οι αθώες κοπελλίτσες έχουν ατιμασθή κι αύριο πιθανόν να γίνουν μητέρες. Το δράμα τους είναι απερίγραπτο.

Δυο ψείρες στό πηλήκιο του βασιλιά Κωνσταντίνου

Σήμερα το πρωί, ο βασιλεύς Κωνσταντίνος και το επιτελείο του έφθασαν στο Λιβούνοβο με αυτοκίνητα. Ο βασιλεύς ωδηγούσε ο ίδιος. Πριν μπη στον βρώμικο οικίσκο όπου θα μείνη με πλησίασε με την συνηθισμένη του απλότητα. Αλλά ξαφνικά τον βλέπω να κουνά το κεφάλι ζωηρά και να βγάζη το πηλήκιο του. Κοιτάζει μέσα κι ύστερα μου το δείχνει:

- Ιδέτε, μου λέει, ξεσπώντας σε γέλια, έχω δύο ψείρες μέσα στο καπέλλο μου!

Και δίνει το πηλήκιο σ' έναν αξιωματικό που αναλαμβάνει να εκτελέση τους ενόχους ενώ ενστικτωδώς οι Έλληνες πρίγκιπες που τον ακολουθούν εξετάζουν κι αυτοί τα πηλήκια τους. Είναι ένα ασήμαντο περιστατικό, αλλά τόσο χαρακτηριστικό της φρίκης αυτού του πολέμου που διεξάγουν οι Έλληνες και των ταλαιπωριών που μοιράζεται ο βασιλεύς-αρχιστράτηγος εδώ και δέκα μήνες, μαζί με τον στρατό του.

ΖΑΝ ΛΕΝ

Ο Τσάρος τών Βουλγάρων φθάνει αιφνιδιαστικά στην Θεσσαλονίκη

Πριν φθάση στην Θεσσαλονίκη στις 11 Δεκεμβρίου του 1912 και συνάντηση τον βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο Α', ο Τσάρος των Βουλγάρων Φερδινάνδος έκανε μία περιοδεία με το ιδιαίτερο του τραίνο στα παράλια της Θράκης και στην Μακεδονία που από τα Δημοτικά έως την Θεσσαλονίκη είχε καταληφθή από τον στρατό του.

Ο βασιλεύς Γεώργιος της Ελλάδος, ο Τσάρος Φερδινάνδος και οι γιοί του πρίγκιπες Βόρις και Κύριλλος φωτογραφούνται στή Θεσσαλονίκη 

Από την Δράμα όπου του παρουσίασαν μερικούς σπουδαίους κομιτατζήδες ο μονάρχης επεσκέφθη την Καβάλα κι' ύστερα τις Σέρρες καί από κει χωρίς να ειδοποίηση επισήμως τους Έλληνες έφθασε αιφνιδιαστικά στην Θεσσαλονίκη, όπου μόνον οι γιρί του και μερικοί Βούλγαροι αξιωματικοί τον περίμεναν στον σταθμό.

Ο τσάρος των Βουλγάρων Φερδινάνδος ανεβασμένος στα ερείπια του φρουρίου της Καβάλας επιθεωρεί το τμήμα της Μακεδονίας που εκείνη την εποχή τού ανήκει.

Έτσι απέφυγαν τις δυσκολίες του πρωτοκόλλου εφόσον ο Φερδινάνδος δεν πραγματοποιούσε επίσημη επίσκεψι στον βασιλέα των Ελλήνων που ήδη εξασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα στην πόλι. Τα πρώτα λόγια του Φερδινάνδου ήταν: «ήρθα εδώ ως απλός επισκέπτης».

Περνώντας από τας Σέρρας ο Φερδινάνδος συζητεί με τον αρχηγό των επαναστατών Νικόλωφ, του επονομαζόμενου ΒΑΣΙΛΕΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ ΡΟΔΟΠΗ

Την επομένη, εορτή του Αγίου Νικολάου, έγινε λειτουργία στην ρωσική εκκλησία προς τιμήν του πρίγκηπος Νικολάου της Ελλάδος κι' ο βασιλεύς Φερδινάνδος θέλησε να παραστή σ' αυτήν πριν παρακαθήση σε γεύμα που του προσέφερε ό βασιλεύς Γεώργιος και όπου η συζήτησις μεταξύ των δύο συμμάχων - παρά τα διάφορα ελληνοβουλγαρικά γεγονότα, υπήρξε εγκάρδια. Το ίδιο βράδυ ο Βούλγαρος βασιλεύς έπαιρνε το τραίνο για την Σόφια.


«ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΣΑΣ»
ΑΘΗΝΑ
1971

from ανεμουριον https://ift.tt/2ntiDBK
via IFTTT