ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ | Ένας άνθρωπος που έχει περπατήσει πάνω από ογδόντα χρόνια στους δρόμους μιας πολιτείας αναμφισβήτητα είναι δεμένος μαζί της με πολλούς δεσμούς. Εκείνο που χαρακτηρίζει τη δική μου σχέση με τη Θεσσαλονίκη, είναι όχι μονάχα η απέραντη αγάπη μου γι' αυτήν, αλλά και ένα είδος λυρικής συναναστροφής μαζί της, που δε με βοήθησε καθόλου να συλλάβω «ιστορικά» την εικόνα της. Τη Θεσσαλονίκη θέλησα να την ιδώ «λυρικά», με μια όραση κυκλική, μ' ένα κοίταγμα πανοραματικό, μέσα από την ομίχλη της Ιστορίας, καθώς αναδύεται απ' αυτή και προχωρεί, με βήμα κυματιστό, σ' ένα πραγματικά υπάρχον παρόν. Αυτή τη Θεσσαλονίκη αγάπησα, τη σύγχρονη, την παλλόμενη πόλη, με τις βυζαντινές της επιβιώσεις που κάμνουν να συμπλέκεται το παλιό με το καινούργιο, σε μια αδιάσπαστη ζωντανή ενότητα. Η πόλη αυτή, ύστερα από πέντε περίπου αιώνων σκλαβιά, ξαναβρήκε την ελευθερία της, με προπομπούς τους Μακεδονομάχους, στις 26 Οκτωβρίου 1912, την ημέρα της γιορτής του πολιούχου της Αγίου Δημητρίου. Τι ήταν η Θεσσαλονίκη την εποχή εκείνη; Ο επισκέπτης που βλέπει τη σημερινή πόλη, με τους ίσιους και πλατείς δρόμους και με πολυώροφα μοντέρνα κτίρια, δύσκολο είναι να
 |
|
Η Θεσσαλονίκη δυο μήνες μετά την απελευθέρωση της. Στην καρτ ποστάλ (ευχές για το Νέο Έτος 1913), η οδός με τα προξενεία.
|
φαντασθεί τη μορφή της όπως ήταν πριν ογδόντα χρόνια. Χρειάζεται πολλή αναπαραστατική δύναμη για να μπορέσει κανείς να δώσει μια ακριβή και ολοκληρωμένη εικόνα της. Η Θεσσαλονίκη ήταν μια ιδιότυπη πολιτεία, με πολύ έντονο τον ανατολικό της χαρακτήρα. Ωστόσο, η γεωγραφική της θέση, όπου διασταυρώνονταν και συγκρούονταν τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, είχε βοηθήσει να πάρει, στο κεντρικό της τμήμα, μια πολύ δυνατή «ευρωπαϊκή» απόχρωση. Αυτή την εικόνα παρουσίαζε η Θεσσαλονίκη ως τις παραμονές της απελευθέρωσης της. Η 26η Οκτωβρίου 1912 είναι ένα σημαντικό ορόσημο στη νεότερη ιστορία της πόλης, που άλλαξε ριζικά τη μοίρα της. Η Θεσσαλονίκη, la ville convoitee, όπως τη λέγανε στη διπλωματική γλώσσα, ήταν το μήλον της έριδος στο παιχνίδι του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων. Την ιστορική εκείνη μέρα του Αγίου Δημητρίου, το παιχνίδι αυτό είχε οριστικά χαθεί, προ πάντων για την Αυστρία που καραδοκούσε, μ' έναν απλό διασκελισμό, να βάλει το πόδι της πάνω στην επίμαχη πόλη. Λίγες βδομάδες μετά την κήρυξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου το 1912, ύστερα από μία θριαμβευτική προέλαση του ελληνικού Στρατού, ο προασπιστής της πόλης
 |
|
Το οθωμανικό νοσοκομείο στη Θεσσαλονίκη και στο βάθος το Επταπύργιο.
|
στρατηγός Ταχσίν Πασάς την παρέδιδε στον αρχιστράτηγο των Ελλήνων, τον τότε διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο. Ο ελληνικός Στρατός μπήκε στη Θεσσαλονίκη σε παρέλαση θριάμβου. Επί κεφαλής του ήσαν έφιπποι ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α', ο διάδοχος Κωνσταντίνος και πολλοί πρίγκιπες. Ακολουθούσε το Επιτελείο. Έφερναν την ελευθερία στην πόλη του Αγίου Δημητρίου, ύστερα από 482 ακριβώς χρόνια τουρκικής σκλαβιάς. Ήταν η εποχή που η Ελλάδα, με την ηγεσία ενός συνετού βασιλιά και την πολιτική ενός ικανού πρωθυπουργού, άνοιγε το δρόμο προς την πραγματοποίηση των εθνικών της ονείρων. Ο ελληνικός πληθυσμός της πόλης παραληρούσε από τον ενθουσιασμό του. Με μάτια που τα πότιζαν δάκρυα χαράς, ο ένας αγκάλιαζε τον άλλο, φωνάζοντας «Χριστός Ανέστη». Κι όλοι μαζί στους δρόμους αγκάλιαζαν και φιλούσαν τους κουρασμένους και λα-σπωσμένους φαντάρους, τα απλά αυτά παιδιά της ελεύθερης Ελλάδας, που στη φαντασία των χθεσινών ραγιάδων είχαν πάρει διαστάσεις απίθανων ηρωικών μορφών. Οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης είχαν γεμίσει από τα πεταγμένα κόκκινα φέσια των Ελλήνων. Τα άλλα φέσια, που κάθονταν στα κεφάλια μερικών ξένων, άργησαν κάπως ν' ανταλλαχθούν με τις ρεπούμπλικες και
 |
|
Η Θεσσαλονίκη λίγο πριν τους Βαλκανικούς. Στη φωτό η κρήνη Χαμηδιέ.
|
τα σκληρά καπέλα. Γιατί δύσκολα μπορούσαν να κατάπληκτα εκείνα κεφάλια να συμφιλιωθούν με την ιδέα πως τα ψιλοστριμμένα μουστάκια του Γεωργίου Α' των Ελλήνων είχαν φράξει το δρόμο στις φαβορίτες του Φραγκίσκου Ιωσήφ της Αυστροουγγαρίας. Η γενναιοψυχία της νέας τώρα ελληνικής Διοίκησης άφησε ανέγγιχτο το φέσι μονάχα στο κεφάλι του Τούρκου δημάρχου της Θεσσαλονίκης, Οσμάν Σαΐτ, ο οποίος παρέμεινε στο δημαρχικό θώκο για πολύ καιρό, μέχρις ότου διορίσθηκε ο πρώτος Ελληνας δήμαρχος Αγγελάκης, του οποίου το όνομα είναι χαραγμένο στις πινακίδες της ομώνυμης οδού της Θεσσαλονίκης. Η Θεσσαλονίκη τώρα ήταν η δεύτερη μεγάλη πόλη της ελληνική επικράτειας. Και η ελάχιστες ελπίδες που είχαν διατηρηθεί μυστικές στις καρδιές των ξένων, πως γρήγορα τάχα η πόλη θ' άλλαζε αυτόν τον καινούργιο αφέντη, έσβησαν απότομα με την αναπάντεχη δολοφονία του Ελληνα βασιλιά. Ο Γεώργιος Α', μια μέρα του Μαρτίου του 1913, έπεσε βαριά πληγωμένος πάνω στο πεζοδρόμιο της οδού που φέρει σήμερα το όνομα του. Ηταν εκεί κοντά στην αρχή της οδού Αγίας Τριάδος, όπου σήμερα είναι στημένη η προτομή του. Πέθανε στο Παπάφειο Ορφανοτροφείο, που είχε γίνει τότε στρατιωτικό
 |
|
Τουρκική στρατιωτική μπάντα λίγο πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (1912).
|
νοσοκομείο. Ο πρίγκηπας Νικόλαος, ο δευτερότοκος γιος του, πρώτος στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης ανήγγειλε το συνταραχτικό γεγονός. Καμιά πόλη δεν είχε θρηνήσει έτσι νεκρό, όπως η Θεσσαλονίκη το σκοτωμένο βασιλιά της. Μερικές από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ταράχθηκαν. Γιατί τώρα πια έβλεπαν καθαρά, πως με το βασιλικό αίμα είχε υπογραφεί η οριστική κατακύρωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα.
 |
|
Από την επίσκεψη του σουλτάνου στη Θεσσαλονίκη. Στην καρτ-ποσταλ της εποχής την ωρα που εξέρχεται απο το τέμενος της Αγιας Σοφίας.
|
