ΚΩΣΤΑΣ ΨΑΛΤΗΡΑΣ | Συνυφασμένη με του αγώνες του Έθνους είναι η ιστορία της θαυματουργού εικόνος της Μεγαλόχαρης της Τήνου Από την εποχή του 1821 όταν ανευρέθη και εθεωρήθη σαν θείο μήνυμα περί της ευοδώσεως του αγώνος της λευτεριάς. Στο πρώτο χρονικό του τρόπου ανευρέσεως της Εικόνας της Παναγίας της Τήνου αναγράφεται: «Κατά το έτος 1821, εις την αρχήν της Επαναστάσεως, η Θεοτόκος εφάνη κατ’ όναρ εις τινα απλούν γέροντα κηπουρόν μπάρμπα Μιχάλην καλούμενον και του λέγει να υπάγη εις το χωράφιον του Αντωνίου Δοξαρά, έξω της πόλεως της Τήνου, να σκάψη και να εύρη την εικόνα αυτής. Ούτος καταπείσας τινάς χριστιανούς, έσκαψαν και εύρον μερικά αρχαία τούβλα και λίθους. Άλλά μη ευρόντες εικόνα ανεχώρησαν. Ο γέρον ούτος ήτο απλούς και ευλαβής εις τα θεία και επέμενε κηρύττων το όραμά του, αλλ’ ουδείς πλέον τον επίστευε και εφάνησαν ωσάν λήρος τα λεγόμενά του». Με την περιγραφή αυτή αρχίζει το βιβλίο του στο οποίο περιγράφεται η ανεύρεσις της Εικόνος ο Διονύσιος Πύρρος Θετταλός (1774-1853).
Πρόκειται περί ενός από τους πλέον μορφωμένους Έλληνες κληρικούς του περασμένου αιώνος. Διετέλεσε εφημέριος της Ελληνικής Εκκλησίας στο Λιβόρνο. Είχε σπουδάσει στην Ιταλία Φιλοσοφία και Ιατρική. Εγκατεστάθη στην Αθήνα μετά την απελευθέρωσι όπου ασκούσε την ιατρική αφιλοκερδώς και έγραψε και βιβλία, ένα από τα οποία είναι το εκδοθέν το 1848 πρώτο επίσημο χρονικό της Μεγαλόχαρης. Από το κείμενο αυτό και άλλες πηγές παρουσιάζεται ο κηπουρός μπάρμπα Μιχάλης - Πολυζώνης το επώνυμο - να κηρύττη και να επιμένη ότι η Εικόνα που έπρεπε να αναζητηθή στο χωράφι του Δοξαρά θα ήταν θεϊκό σημάδι και σύμβολο μεγάλου εθνικού γεγονότος. Μετά την αποτυχία όμως της πρώτης ερευνητικής εκσκαφής τα λόγια του εθεωρήθησαν «λήρος», δηλαδή παραλήρημα, φλυαρία τρέλλας. Παρουσιάσθηκε τότε και άλλο πρόσωπο με παρομοίους οραματισμούς, η μοναχή Πελαγία (κατά κόσμον Λουκία Νεγροπόντη) η οποία τα ξημερώματα της 3ης Ιουνίου 1822 είδε σε όνειρό μια γυναίκα λαμπροφορεμένη και με γαλήνια ομορφιά να της λέγη: «Σήκω αμέσως να υπάγης εις τον Σταματέλον Καγκάδην να του είπης να με ξεθάψη από το χωράφι του Δοξαρά και να φροντίση ο ίδιος να ανοικοδόμηση το σπίτι μου εκεί». Ο Καγκάδης ήταν ο πρόεδρος των δημογερόντων της Τήνου αλλά η οραματίστρια καλόγρια δεν ετόλμησε να κατέβη στην Τήνο να εξιστορήση το όνειρό της γιατί φοβόταν μήπως οι εκσκαφές δεν ευοδοθούν όπως έγινε και με τον μπάρμπα Μιχάλη Πολυζώνη. Ξαναείδε όμως και τις δυο επόμενες Κυριακές στον ύπνο της την Παναγία και τότε πήγε στην ηγουμένη του μοναστηριού Μελανθία Παρασκευά. Της είπε ότι η λαμπροφορούσα Δέσποινα την επετίμησε που δεν τολμούσε να πάη στους δημογέροντες. Όταν ετόλμησε να της υποβάλη ερωτήσεις πήρε απάντησι ότι θα κτισθή μεγάλος ναός και ότι όλα θα τελειώσουν κατά θείαν οικονομίαν. Η ηγουμένη και η μοναχή Πελαγία κατέβηκαν στη χώρα της Τήνου και εξιστόρησαν τα όνειρα στους δημογέροντες και τον Αρχιερέα της Τήνου Γαβριήλ. Ξανάρχισαν τότε οι εκσκαφές στο χωράφι του Δοξαρά Αλλά πάλιν δεν βρήκαν την Εικόνα. Μόνο τα θεμέλια αρχαίου ναού και ένα ξεροπήγαδο ανεκάλυψαν. Αναγκάσθηκαν πάλι να σταματήσουν. Μετά από λίγους μήνες, το φθινόπωρο του 1822 ενέσκηψε πανώλης στην Τήνο και τότε απεφάσισαν να κτίσουν ένα μικρό εκκλησάκι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή εκεί ακριβώς που έγιναν οι έρευνες. Στον αγιασμό κατά την θεμελίωσι της εκκλησούλας παρετηρήθη ότι το ξεροπήγαδο ήταν γεμάτο νερό και αυτό εθεωρήθη θαύμα. Το εκκλησάκι κτιζόταν βιαστικά γιατί η αποπεράτωσίς του εθεωρείτο ότι θα συνέτεινεν στην εξάλειψι της επιδημίας όταν στις 30 Ιανουάριου 1823 ανευρέθη η εικόνα. Ο Πύρρος ο Θετταλός γράφει: «Ενώ ήτο η εορτή των Τριών Ιεραρχών του έτους 1823 πολλοί εργάται διώρθωνον το έδαφος της Εκκλησίας της Ζωοδόχου Πηγής. Σκάβοντες δε εύρον την αναζητουμένην Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, μιαν οργυάν δεξιά του φρέατος. Αλλά την στιγμήν αυτήν οι σκάπτοντες εργάται εκτύπησαν με την σκαπάνην την Εικόνα και την έσχισαν εις το μέσον, πλην η Εικών της Θεοτόκου και του Αρχαγγέλου Γαβριήλ δεν εβλάφθησαν». Ο εργάτης του οποίου η αξίνα προσέκρουσε στην Εικόνα ήταν ο Εμμανουήλ Μάτσας η Σπανός. Έσκυψε και προσεπάθησε να ένωση τα δυο κομμάτια και τότε είδε ότι εκόλλησαν μεταξύ των χωρίς να διακρίνεται καθόλου το σπάσιμο και το κτύπημα της αξίνας. Έπεσε τότε λιπόθυμος με ατόφια την Εικόνα στην αγκαλιά του. Όταν εγνώσθη ότι ανευρέθη η Εικόνα και ότι αμέσως εσταμάτησε η επιδημία πανώλους στην Τήνο έσπευσαν προσκυνητές και από τα γύρω νησιά. Το γεγονός διεδώθη και σ’ όλη την αγωνιζομένη για την Ελευθερία Ελλάδα και εθεωρήθη σαν θεϊκό σημάδι ευοδώσεως του ιερού αγώνος. Έγινε πανελλήνιος έρανος στην επαναστατημένη Ελλάδα για την ανέγερσι ναού αφιερωμένου στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Ο ναός ετελείωσε πολύ γρήγορα και τα εγκαίνιά του έγιναν τον Νοέμβριο του 1823. Οικοδομή μεγαλοπρεπής που θεωρείται από τα σημαντικώτερα αρχιτεκτονικά μνημεία της εποχής. Ο αρχιτέκτων Λύσανδρος Καυτατζόγλου (1811-1885) που υπήρξε διευθυντής του Ε. Μ. Πολυτεχνείου τα πρώτα χρόνια της ιδρύσεώς του και ο σχεδιαστής διαφόρων ναών των Αθηνών (Αγίας Ειρήνης, Αγίου Κωνσταντίνου, Αγίου Διονυσίου των Καθολικών) και κτιρίων όπως του Αρσάκειου εξέφρασε τον θαυμασμό του για τον ναό της Τήνου. Στο βιβλίο του «Καλλιτεχνική εξέτασις» που εξεδόθη το 1863 σημειώνει ότι ο περικαλής ναός της Ευαγγελίστριας της Τήνου ενέχει ιδιαιτέραν σημασίαν: «ως εκφράζων την εποχήν του ιερού ημών αγώνος, ως ων το μόνον και κύριον μνημείον το εγερθέν υπό την κλαγήν των οπλών με ιδιόρρυθμον χαρακτήρα και εικονίζον το εύτολμον της ιστορικής εκείνης εποχής». Η ανέγερσις μέσα σε διάστημα μηνών του ναού αποδεικνύει ότι από την αρχή εδόθη στην ανεύρεσι της Εικόνος όχι μόνον θρησκευτική αλλά και εθνική και πατριωτική σημασία. Η Εικόνα και ο ναός της Ευαγγελίστριας της Τήνου ταυτίζονται χρονικά με την εκρηξι της Ελληνικής Επαναστάσεως. Στο βιβλίο «Περιήγησις εις Τήνον», που εξεδόθη το 1888 σημειούται: «Σαν σήμερον αναστήθηκε η Ελλάδα από την σκλαβιά. Ανήμερα του Ευαγγελισμού ευλόγησε την σημαία και ορκισθήκανε όλοι να ελευθερωθούνε ή να σκοτωθούνε ή καλύτερα ωρκισθήκαμε όλοι γιατί είμουνα κι’ εγώ τότες εκεί. Εμείς όπως μπορέσαμε εκάναμε την αρχή, ας δοκιμάσουν κι’ άλλοι για να ελευθερωθούν μια μέρα κι’ άλλοι δικοί μας τόποι. Η Μεγαλόχαρη έδειξε σαν και σήμερα. Δεν είναι τούτο τυχαίο». Στη συνείδησι αγωνιστών και λαού του 1821 εθεωρείτο η Εικόνα σαν μήνυμα εξ ουρανού πως η Επανάστασι θα είχε αίσιο τέλος. Οι άγωνιστές κατά τα πρώτα χρόνια της απελευθερώσεως θεωρούσαν σαν καθήκον τους να πάνε να προσκυνήσουν στην Τήνο. Ο βασιλεύς Όθων πήγε και γονάτισε μπροστά στην Εικόνα της. Ο Μιαούλης έφτασε πολλές φορές προσκυνητής στην Τήνο. Πήγαν και ο Θ. Κολοκοτρώνης και ο Κ. Κανάρης το 1838. Επίσης ο Νικηταράς Σταματελόπουλος ο Τουρκοφάγος, οι Ζαΐμηδες και ο Π. Κουντουριώτης. Η Παναγία ήταν η Τύχη η καλή μοίρα της Ελλάδος, έλεγε ο Γέρος του Μωριά. Η Εικόνα της Μεγαλόχαρης της Τήνου είναι διαστάσεων «δυό σπιθαμών μήκους και μια πλάτους». Έχει υποστή μεγάλες φθορές από την παραμονή στη γή και από πυρκαϊές. Διακρίνονται μόνον τα πρόσωπα διότι το υπόλοιπο μέρος είναι σκεπασμένο με χρυσό και ασήμι από τα πάμπολλα και πλουσιώτατα αναθήματα των πιστών. Εκτός από Έλληνες και ξένοι, όπως Τούρκοι, που παρεδέχθησαν την θαυματουργό της δύναμι έχουν κάνει προσφορές. Ο ναός από μάρμαρα της Τήνου, Πάρου και Δήλου πήρε την σημερινή επιβλητική μορφή του περί το 1833. Αποτελείται από δυο μέρη: κάτω είναι το Εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής. Επάνω ο κυρίως ναός με φαρδιά μαρμάρινη σκάλα και με λευκά κιονόκρανα. Δίπλα το αφιερωμένο, επίσης στη Μεγαλόχαρη Μοναστήρι. Ίδρυμα διευθυνόμενο από Επιτροπή έχει την εποπτείαν του σημαντικωτέρου αυτού θρησκευτικού προσκυνήματος της χώρας μας, και έχει αναπτύξει έντονη φιλανθρωπική δράσι. Έχει θέσει υπό την προστασία του και τις καλές τέχνες και τα γράμματα. Πολλοί διάσημοι γλύπτες και ζωγράφοι ήσαν προστατεύομενοι του ιδρύματος της Μεγαλόχαρης, που στέλνει υποτρόφους στη Σχολή Καλών Τεχνών από το 1843. Διατηρεί στην Τήνο και μουσείο με ζωγραφικά και γλυπτά αριστουργήματα νεωτέρων Ελλήνων όπως του Γκύζη, του Λύτρα, του Χαλεπά, του Ρενιέρη και άλλων διάσημων καλλιτεχνιών.
ΚΩΣΤΑΣ ΨΑΛΤΗΡΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΣΑΣ
ΑΘΗΝΑ
1971
from ανεμουριον https://ift.tt/2ojBPT9
via IFTTT