Το Καθολικό της ερειπωμένης Μονής των Ταξιαρχών κοντά στο χωριό Νεράιδα της Στυλίδας. Μέσα 18ου αι.
Από το υλικό που συγκέντρωσαν οι συγγραφείς (1988-1991) ενόψει της καταγραφής των νεότερων εκκλησιαστικών μνημείων (1453-1830) από το Ε.Μ.Π., δημοσιεύονται εδώ, για πρώτη φορά, τα σχετικά με τις επαρχίες Λοκρίδας και Φθιώτιδας.
Το σωζόμενο Καθολικό της σταυροπηγιακής Μονής της Παναγίας (16ος αιώνας) έχει τοιχογραφίες του αγιογράφου από το Ναύπλιο Δημητρίου Κακκαβά (1599). Ο ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου είναι λαϊκό έργο του 17ου ή 18ου αιώνα. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Σφάκας, μονόκλιτος, σταυρεπίστεγος, κοινοτικό εκκλησιαστικό κτίσμα χρονολογείται μεταξύ 1562 και 1571, με τοιχογραφίες του 16ου και του 18ου αιώνα και στοά του 12ου ή 13ου αιώνα. Στο Μόδιο, το Καθολικό ερειπωμένης σταυροπηγιακής Μονής, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, χρονολογείται στο 1571. Έντονα κοινό χαρακτήρα εμφανίζουν τα Καθολικά δύο Μονών, αφιερωμένων στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Είναι η Μονή Δαδίου, της Παναγίας της Γαυριώτισας, και η Μονή Δαμάστας. Ορμητήρια του Ανδρούτσου και του Διάκου αντίστοιχα, κάηκαν το 1821 από τους Τούρκους. Το Καθολικό της Μονής Δαδίου ανακηρύχτηκε σταυροπήγιο το 1798, οι τοιχογραφίες του 18ου αιώνα επιζωγραφίστηκαν το 1878. Ο παλαιός μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου στην Υπάτη, χτισμένος στη θέση της παλαιοχριστιανικής μητρόπολης, ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής.
Η περίφημη Μονή Αγάθωνος είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Το Καθολικό, σταυροειδής τετρακιόνιος μετά τρούλου ναός, με τέσσερα παρεκκλήσια, είναι το μοναδικό παράδειγμα ναού καθαρά αγιορείτικου τύπου που σώζεται σήμερα στη Φθιώτιδα. Πλησιέστερο παράδειγμα αυτού του τύπου είναι η κατεστραμμένη Μονή Αντινίτσας που χρονολογείται, όπως και η Μονή Αγάθωνος, στο β΄ μισό του 15ου αιώνα.
Στα δυο κεφαλοχώρια Μεγάλη Κάψη και Μαυρίλο, συναντάμε τους ενοριακούς ναούς της Αγίας Τριάδας (1749) και του Αγίου Δημητρίου (1728) αντίστοιχα. Οι δυο ναοί και ο Άγιος Νικόλαος στην Υπάτη αποτελούν τρία παραδείγματα ενοριακών ναών του 17ου και 18ου αιώνα του τύπου της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, πολύ συνηθισμένης στην όψιμη Τουρκοκρατία. Πάνω από τη Στυλίδα βρίσκεται η Μονή του Αγίου Βλασίου. Το Καθολικό, καλυμμένο με κυλινδρική καμάρα και οκταγωνικό τρούλο, είναι του 1741. Μονόκλιτο ναΐδιο, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, έχει νάρθηκα και μικρό παρεκκλήσι του Αγίου Βλασίου. Ανεβαίνοντας τη νότια πλαγιά της Όθρυος εμφανίζεται πρώτη η Μονή του Αγίου Γεωργίου Μυγδαλιάς. Το μοναστικό σύνολο αποτελείται από τρία μέρη: το Καθολικό του Αγίου Γεωργίου, το προσαρτημένο παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα Κρήτης και το νάρθηκα. Ναός και παρεκκλήσι χρονολογούνται στο 1753. Ο ναός, σταυροειδής εγγεγραμμένος με χορούς στις εγκάρσιες κεραίες, αποτελεί τυπική περίπτωση Καθολικού αγιορείτικου τύπου. Η κάλυψη γίνεται με τρούλο και δύο φουρνικά στο μεσαίο κλίτος, ενώ τα πλάγια κλίτη καλύπτονται με ημικυλινδρικούς θόλους. Από την ερειπωμένη Μονή των Ταξιαρχών, κοντά στο χωριό Νεράιδα, σώζεται το Καθολικό αγιορείτικου τύπου. Είναι τρίκλιτη βασιλική με πρόσθετο ανοιχτό εξωνάρθηκα και χορούς στην εγκάρσια κεραία της. Το κεντρικό κλίτος καλύπτεται με ημικυλινδρική καμάρα και επιβλητικό τρούλο, ενώ τα πλάγια κλίτη με τέσσερα φουρνικά το καθένα.
κείμενο: www.archaiologia.gr
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΣ kaliterilamia.gr
ΘΕΜΑ:
ΕΚΤΟΣ ΛΑΜΙΑΣ