ΦΘΙΩΤΙΔΑ: ΟΙ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΔΟΥ

Σήμερα στο πέταλο του Μαλιακού, όπου τα δύο ρεύματα της παλιάς Εθνικής σμίγουν χωρίς διαχωριστικό, όσα χιλιόμετρα κι αν καταπιείς, νιώθεις στάσιμος στο παρελθόν. (Φωτογραφία: Enri Canaj)

Στήριξαν την οικονομία τους στην Εθνική Οδό και τους ταξιδιώτες της, στα χρόνια που με πρόσχημα την ανάπτυξη ο αυτοκινητόδρομος γειτόνευε με τα σπίτια τους. Ωσπου η νέα χάραξη παρέκαμψε τις εμπορικές τους δραστηριότητες και κομβικά σημεία του παλιού δικτύου πέρασαν στη λήθη.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γιάννης Παπαδόπουλος

Ηταν Παρασκευή, προπαραμονή βουλευτικών εκλογών του 2007. Οι πελάτες σχημάτιζαν τις συνήθεις ουρές στο ταμείο. Το προσωπικό δεν προλάβαινε να ξαποστάσει. Ωσπου το μεσημέρι η κίνηση αραίωσε. Αναπάντεχα για την ημέρα, την ώρα, την περιοχή. Ο Λεβέντης στον Αγιο Κωνσταντίνο, ένα από τα πιο κομβικά σημεία ανάπαυσης αυτοκινητιστών στο ταξίδι Θεσσαλονίκη – Αθήνα, είχε νεκρώσει. Οι υπάλληλοι σκέφτηκαν ότι κάποιο ατύχημα έκλεισε τον δρόμο. Βγήκαν έξω, κοίταξαν προς το βουνό, είδαν τα αυτοκίνητα να διατρέχουν την πλαγιά. Η νέα Οδός είχε δοθεί στην κυκλοφορία. Λίγους μήνες μετά η επιχείρηση που τους συντηρούσε έκλεισε. Αρκετοί δεν ξαναβρήκαν δουλειά. Η νέα χάραξη μαζί με την πόλη παρέκαμψε και τις ζωές τους.

Τη δεκαετία του ’60, όταν οι πολιτευτές, με πρόσχημα την ανάπτυξη, παρέσυραν μια οδική χάραξη μέσα από την πόλη τους, πλάι στην άσφαλτο δημιουργούνταν ένα επιχειρηματικό οικοσύστημα σταθμών ανάπαυσης, βουλκανιζατέρ κι εστιατορίων. Οι Θερμοπύλες, τα Καμένα Βούρλα και ο Αγιος Κωνσταντίνος ήταν από τα μέρη που έθρεψαν οι ταξιδιώτες της παλιάς Εθνικής Οδού. Πέρα από τα τοπικά συμφέροντα, το κόστος διάνοιξης σήραγγας ήταν απαγορευτικό για την εποχή και η λύση ενός αυτοκινητοδρόμου στο παραλιακό μέτωπο πιο συμφέρουσα. «Η οικονομία της περιοχής στηρίχτηκε στο διερχόμενο εύκολο κέρδος. Υποβαθμίστηκαν οι υποδομές και δεν δόθηκε βάση σε εκείνον που θα έμενε, αλλά στον περαστικό», παρατηρεί ο Δημήτρης Μακρυνίτσας, αντιδήμαρχος Καμένων Βούρλων. Με τα χρόνια όμως τα αυτοκίνητα, οι ταχύτητες και τα ατυχήματα αυξήθηκαν. Πόλεις κόπηκαν στα δύο. Τοπικές κοινωνίες προέταξαν ως αίτημά τους την παράκαμψη και κάποιοι σταθμοί πέρασαν στη λήθη.

Σήμερα στο πέταλο του Μαλιακού, όπου τα δύο ρεύματα της παλιάς Εθνικής σμίγουν χωρίς διαχωριστικό, όσα χιλιόμετρα κι αν καταπιείς, νιώθεις στάσιμος στο παρελθόν. Εκεί θα δεις – ακόμη – ξεθωριασμένα προεκλογικά σλόγκαν με τη φωτογραφία του Κώστα Καραμανλή σε στάση λεωφορείου. Ενα αδέσποτο σκυλί να διασχίζει κάθετα τον δρόμο στο άγαλμα του Λεωνίδα. Εμπορικές πινακίδες για «προκάτ εκκλησίες» ή «γίδα βραστή». Αφίσες σε βιτρίνες έρημων βενζινάδικων για ζωντανή εμφάνιση της τραγουδίστριας Εφης Θώδη στο επόμενο πανηγύρι. Εκεί σε περιμένει και ο σταθμός του Λεβέντη. Αδειο πάρκινγκ, σφαλισμένες πόρτες, καρέκλες και τραπέζια στοιβαγμένα σαν να περιμένουν τη μετακόμιση που δεν ήρθε ποτέ.

Ο Λεβέντης ήταν ένα από τα κομβικά σημεία της παλιάς Εθνικής Οδού. Σήμερα είναι ένας ξεχασμένος σταθμός που άφησε πολλούς ανέργους. (Φωτογραφία: Enri Canaj)

Ο ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΟΥ ΕΣΒΗΣΕ. Ο Λεβέντης ήταν από τις πιο επικερδείς επιχειρήσεις που ζούσαν από τον δρόμο. Εδινε θέσεις απασχόλησης σε ντόπιους. Είχε ξεπεράσει τα 100 άτομα προσωπικό. Τηρούσε, σύμφωνα με τους υπαλλήλους του, την εργασιακή νομιμότητα στα επιδόματα και τις υπερωρίες. Ανοιχτός 24 ώρες, με τρεις βάρδιες και εργαζομένους-διαχειριστές (σπάνια τα αφεντικά επέβλεπαν τη λειτουργία του). Από εκεί βγήκαν συνταξιούχοι και δημιουργήθηκαν οικογένειες. Εκεί ήταν και η πρώτη δουλειά της Γεωργίας Πολυχρόνη στα 17 της. Εκεί γνώρισε και τον πρώην σύζυγό της. Επειτα από ένα πολυετές διάλειμμα στην Αθήνα επέστρεψε και πάλι στο πόστο της, στο ζαχαροπλαστείο της επιχείρησης, λίγο πριν από το λουκέτο. «Ηξερα ότι εκεί θα βρω δουλειά. Υπήρχαν πάντα ευκαιρίες στον Λεβέντη», λέει.

Σήμερα η κ. Πολυχρόνη εργάζεται ως καθαρίστρια σε σχολείο της περιοχής. Οι περισσότεροι συνάδελφοί της όμως από το κλείσιμο της επιχείρησης μέχρι σήμερα έχουν βαλτώσει στην ανεργία. «Τοπικοί παράγοντες μας έταξαν ότι θα προηγούμασταν σε διαγωνισμούς για δουλειές. Από τα 65 άτομα όμως στο σελφ σέρβις δεν απορροφήθηκε κανείς», λέει η Ελένη Γκολφομήτσου, πρώην εργαζομένη στον Λεβέντη, υπάλληλος σε καφετέρια σήμερα. «Εχω χάσει κι εγώ δικό μου άνθρωπο στην παλιά Εθνική. Ο νέος δρόμος έπρεπε να φτιαχτεί, αλλά όχι με τόσες απώλειες στην εμπορική ζωή του τόπου», προσθέτει.

Την άμεση εξάρτηση επιχειρήσεων με τον αυτοκινητόδρομο είχαν δείξει σε έρευνά τους στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας οι Σεραφείμ Πολύζος, Λάμπρος Σδρόλιας και Ευστάθιος Κουτσέρης. Δεκαοκτώ συνεργεία οχημάτων πλάι στον οδικό άξονα σε απόσταση έξι και εννιά χιλιομέτρων από τις πόλεις της Λάρισας και της Λαμίας στήριζαν κατά 70% την πελατεία τους σε οδηγούς του αυτοκινητοδρόμου. Αντίστοιχα, το 63% των πελατών οκτώ εστιατορίων στον ίδιο άξονα ήταν οδηγοί εκτός των δύο νομών που χρησιμοποιούσαν την Εθνική Οδό.

ΤΑ ΟΦΕΛΗ. «Οι μετατοπίσεις των δρόμων έχουν αναδιανεμητικά οφέλη. Κάποιος ωφελείται και κάποιος άλλος χάνει. Θα πρέπει όμως να υπάρχει μέριμνα για όσους πλήττονται άμεσα από νέα χάραξη. Να τους δοθούν κίνητρα μετεγκατάστασης ή η δυνατότητα παρόδιας πρόσβασης», λέει ο κ. Πολύζος, επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Ο Θανάσης Φλωράκης, αντιδήμαρχος Αγίου Κωνσταντίνου, τονίζει ότι επί χρόνια η τοπική κοινωνία ζητούσε την παράκαμψη. Εκτιμά ότι μακροπρόθεσμα τα οφέλη για την περιοχή του θα είναι πολλαπλάσια. Οι πολίτες πλέον έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο μεγαλύτερο κομμάτι του παραλιακού μετώπου. Θα τους δεις σήμερα να αξιοποιούν τον πεζόδρομο πλάι στην παραλία ή να ποδηλατούν στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης. Η όχληση από τον θόρυβο των εξατμίσεων είναι ελάχιστη, ενώ πλάι στο οδόστρωμα δεν στήνονται άλλο εκκλησάκια στη μνήμη των θυμάτων κάποιου τροχαίου. Ηδη εκπονείται μελέτη για τη μετατροπή της Εθνικής Οδού σε αστική αρτηρία.

Παράλληλα γίνονται σκέψεις και για νέες τουριστικές επενδύσεις. Οσο διερχόταν από εκεί η Εθνική Οδός Αθηνών – Θεσσαλονίκης, ο μεσίτης Αθανάσιος Βουρβουλάκης παρατηρούσε ότι υπήρχε ελάχιστο αγοραστικό ενδιαφέρον. Μετά την παράκαμψη όμως λέει ότι αυξήθηκαν οι αντικειμενικές αξίες κατά 20%. Πουλήθηκαν δύο οικόπεδα με θέα την παλιά Εθνική Οδό και χτίστηκαν τέσσερις πολυκατοικίες με περίπου 40 διαμερίσματα προς πώληση και ενοικίαση. Από τα δύο κτίρια του Λεβέντη, το ένα στέκει ακόμα με την ίδια επιγραφή, ερείπιο της παλιάς του αίγλης. Το άλλο, στο ρεύμα με κατεύθυνση για Θεσσαλονίκη, είναι εργοτάξιο. Μετατρέπεται σε μεζονέτες με θέα στη θάλασσα. Στο πέταλο του Μαλιακού τα υπέρ και τα κατά της νέας οδικής χάραξης δεν γέρνουν τη ζυγαριά όλων των ντόπιων το ίδιο.

Κάποτε στον Ισθμό στάθμευε μια πολιτεία
«Κάποτε η περιοχή μας ήταν χρηματιστήριο. Οπως και στον Λεβέντη, ο κόσμος δεν προλάβαινε να φάει. Οι ουρές για τα σουβλάκια ήταν μεγάλες», λέει ο Τόλης Σπύρος, εδώ και 17 χρόνια ιδιοκτήτης εμπορικού σταθμού στον Ισθμό της Κορίνθου. Τις καλές εποχές, προτού ο νέος δρόμος παρακάμψει αυτό το σημείο, ο κ. Σπύρος διηύθυνε το ονομαστό κατάστημα Καζινό. Εκεί έβρισκαν οι ταξιδιώτες τα ομώνυμα τυποποιημένα γλυκά που είχε δημιουργήσει ο ζαχαροπλάστης Δημήτρης Ταμπόσης με ντόπια υλικά. Από τη δεκαετία του ’50 ο Ταμπόσης τα διέθετε με τον χαρακτηριστικό τους λογότυπο και στους περαστικούς του Ισθμού. Σήμερα το παλιό κατάστημα, για το οποίο ο κ. Σπύρος πλήρωνε έως και 1 εκατομμύριο δραχμές ενοίκιο, έχει κλείσει. Απέμεινε μόνο η επιγραφή «Καζινό» σε μια ταμπέλα.

«Εδώ ζούσε κάποτε μια πολιτεία», λέει ο Χρήστος Χαρίτος, ο οποίος έχει το σπίτι του και την επιχείρησή του πλάι στον Ισθμό. «Αυτό το μαγαζί συντηρούσε δέκα οικογένειες, εκείνο οκτώ», προσθέτει καθώς δείχνει καταστήματα με γλυκά και τουριστικά είδη εκατέρωθεν του δρόμου. Τα περισσότερα έχουν άδεια τραπέζια. Ντόπιοι και επιχειρηματίες ελπίζουν ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση εφόσον αποκτήσει στάση ο προαστιακός σιδηρόδρομος εκεί.

Οπως στο πέταλο του Μαλιακού, έτσι και στην Πελοπόννησο ο κλειστός αυτοκινητόδρομος μείωσε τις αποστάσεις και αύξησε την ασφάλεια. Εφερε όμως και απώλειες σε άλλους επιχειρηματίες, οι οποίοι δεν μπόρεσαν ή δεν πρόλαβαν να προσαρμοστούν στην αλλαγή.

Στη Μεγαλόπολη η πινακίδα «Αυθεντικό γαλακτομπούρεκο από το 1930» καλωσορίζει ακόμη τους ταξιδιώτες, για τους οποίους την είχε τοποθετήσει εκεί ο Θανάσης Αγγελονίδης. «Δούλευα πολύ με Μεσσήνιους», λέει. «Καθώς πήγαιναν προς Καλαμάτα σταματούσαν εδώ, έκαναν τα ψώνια τους, δοκίμαζαν τα γλυκά μου… Με τη νέα χάραξη όμως ο κόμβος βρίσκεται μακριά από την πόλη. Σπάνια κάποιος σταθμεύει εδώ και η κίνηση έχει πέσει τουλάχιστον στο μισό. Ούτε τα λεωφορεία πλέον σταματούν».

(Το παραπάνω ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ στις 6 Οκτωβρίου 2012)

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
antapokritis.wordpress.com

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΟΣ kaliterilamia.gr